Ts. Phạm Đình Bá
06/4/2025
Việc Tổng thống Donald Trump công bố mức thuế 46% đánh vào hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam vào ngày 2/4/2025 đã làm dấy lên tranh luận sôi nổi về tính chính xác của cách gọi "có đi có lại" mà chính quyền này sử dụng.
"Có đi có lại" sẽ đánh giá mức thuế quan tương tự đối với các sản phẩm nhập khẩu như quốc gia đối tác đánh giá đối với hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ—chỉ đơn giản là trả đũa. Mức thuế quan trung bình được đánh giá theo quốc gia được hưởng ưu đãi nhất (MFN) của Việt Nam là 9,4 phần trăm vào năm 2024. Do đó, mức thuế quan có đi có lại đối với Việt Nam sẽ là khoảng 9,4 phần trăm, chứ không phải mức 46 phần trăm mà Trump công bố vào ngày 2 tháng 4. Trump gọi những mức thuế quan này là thuế quan có đi có lại cũng giống như gọi một con bò là một con ngựa. [1]
Trump tuyên bố rằng hàng hóa Mỹ xuất khẩu sang Việt Nam phải chịu mức thuế 90%, con số này được cho là "đã tính đến việc thao túng tiền tệ và các rào cản thương mại". Tuy nhiên, cách tính toán này thiếu cơ sở rõ ràng và khiến giới lãnh đạo Việt Nam bối rối. Ngay cả khi tính thêm thuế giá trị gia tăng (VAT) 10% của Việt Nam - vốn bị Trump chỉ trích như một rào cản thương mại ngầm - thì việc đạt đến con số 90% vẫn không được giải thích thỏa đáng.
Cách tiếp cận này dường như dựa trên thâm hụt thương mại song phương thay vì đối ứng trực tiếp với mức thuế hiện hành. Với thặng dư thương mại 123.5 tỷ USD của Việt Nam với Mỹ năm 2024 (tăng 18.1% so với 2023), các mức thuế dường như nhằm giải quyết mất cân bằng này hơn là phản chiếu chính sách thuế thực tế của Việt Nam.
Nếu duy trì lâu dài, mức thuế 46% sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế định hướng xuất khẩu của Việt Nam. Các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử và dệt may, đối mặt với việc thu hẹp biên lợi nhuận hoặc mất thị phần tại thị trường Mỹ, đe dọa mục tiêu tăng trưởng GDP 8% năm 2025 của Việt Nam.
Hậu quả trước mắt đã hiện hữu rõ rệt. Các khách hàng Mỹ đã hủy hợp đồng với doanh nghiệp Việt chỉ sau một đêm, bao gồm nhiều công ty bao bì nhựa được yêu cầu dừng mọi hoạt động sản xuất và vận chuyển. Sự gián đoạn này đe dọa vị thế của Việt Nam như một lựa chọn sản xuất thay thế Trung Quốc trong bối cảnh tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đối với người tiêu dùng Mỹ, các mức thuế này có thể dẫn đến giá cả tăng cao cho nhiều mặt hàng như điện thoại thông minh, thiết bị điện tử, quần áo - giày dép từ các thương hiệu như Nike hay American Eagle, đồ nội thất từ Wayfair, cùng các mặt hàng tiêu dùng khác.
Mức thuế 46% với Việt Nam nằm trong cấu trúc thuế quan rộng hơn được Trump công bố, bao gồm:
- Thuế cơ bản 10% áp dụng cho 60 quốc gia (có hiệu lực từ 5/4/2025)
- 54% với Trung Quốc (bao gồm các mức thuế trước đó)
- 20% với Liên minh Châu Âu
- 24% với Nhật Bản
- 49% với Campuchia
- 36% với Thái Lan
Chính quyền Mỹ coi đây là biện pháp đối phó với các hành vi thương mại không công bằng, với tuyên bố của Trump: "Ngày 2/4 sẽ mãi được ghi nhớ như ngày ngành công nghiệp Mỹ tái sinh... và ngày chúng ta bắt đầu làm nước Mỹ giàu có trở lại".
Các chuyên gia đã phản bác mạnh mẽ cách định tính các mức thuế này là "có đi có lại". Viện Kinh tế Quốc tế Peterson lập luận rằng cách tiếp cận có đi có lại thực sự phải đánh thuế nhập khẩu bằng đúng mức mà đối tác áp dụng cho hàng hóa Mỹ - đơn giản là "ăn miếng trả miếng".
Nhà Trắng cũng cáo buộc Việt Nam nằm trong số các quốc gia "hạn chế hoặc cấm nhập khẩu hàng tái sản xuất", làm hạn chế tiếp cận thị trường cho doanh nghiệp Mỹ. Ngoài ra, các quan chức Mỹ tố cáo Việt Nam đóng vai trò trung chuyển hàng hóa Trung Quốc lẩn tránh thuế quan Mỹ.
Bất chấp cú sốc, phản ứng của Việt Nam nhiều khả năng sẽ tránh đối đầu. Kim ngạch xuất khẩu trực tiếp của Mỹ sang Việt Nam năm 2024 chỉ đạt 13.1 tỷ USD, khiến Hà Nội ít có đòn bẩy để trả đũa thuế quan. Thay vào đó, Việt Nam có thể tập trung vào ngoại giao để thuyết phục Trump thay đổi quyết định thông qua:
- Tăng cường mua sản phẩm Mỹ
- Tạo điều kiện thuận lợi hơn cho đầu tư Mỹ
- Đẩy nhanh hợp tác về các vấn đề Mỹ quan tâm, bao gồm khoáng sản chiến lược
- Chủ động giải quyết vấn đề trung chuyển hàng hóa từ Trung Quốc sang Việt Nam
- Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu để giảm phụ thuộc vào Mỹ.
Phản ứng của Việt Nam có thể phải được đặt vào bối cảnh phản ứng toàn cầu đối với sự cố ngày 4 tháng 3 ở Mỹ, mà hiện nay đang dần dần hé lộ. Các mức thuế này làm dấy lên lo ngại về tác động kinh tế quy mô lớn. Goldman Sachs ước tính rủi ro suy thoái 35% tại Mỹ, trong khi chuỗi cung ứng đứt gãy có thể châm ngòi cho suy thoái toàn cầu. Mục tiêu giảm thâm hụt thương mại của Trump có thể thất bại, khi dữ liệu lịch sử từ nhiệm kỳ đầu cho thấy thuế quan chỉ chuyển hướng dòng thương mại chứ không thu hẹp khoảng cách tổng thể.
Tình hình đặc biệt đáng lo ngại cho các nền kinh tế đang phát triển phụ thuộc vào xuất khẩu nguyên liệu thô và nông sản - những mặt hàng không dễ sản xuất tại Mỹ do yếu tố địa lý và khí hậu.
Để tóm tắt, bằng chứng cho thấy mức thuế 46% của Trump với Việt Nam không thực sự mang tính "có đi có lại" như tuyên bố. Thay vì phản ánh mức thuế thực tế của Việt Nam, nó dường như là công cụ đàm phán nhằm giải quyết mất cân bằng thương mại. Như một nhà phân tích nhận định: "Gọi các mức thuế này là có đi có lại giống như gọi con bò là con ngựa".
Đối với Việt Nam, con đường phía trước nằm ở đối thoại ngoại giao thay vì đối đầu. Trên bình diện toàn cầu, các mức thuế này gieo rắc bất ổn và nguy cơ lạm phát. Khi chính sách này chính thức có hiệu lực trong những ngày tới, tác động đến chuỗi cung ứng, giá cả tiêu dùng và quan hệ thương mại quốc tế sẽ ngày càng hiển lộ rõ nét.
Nguồn:
1. Cullen S. Hendrix. Trump's April 2 tariff spree could cripple developing economies. Peterson Institute for International Economics. https://www.piie.com/blogs/realtime-economics/2025/trumps-april-2-tariff-spree-could-cripple-developing-economies_ftn1
Không có nhận xét nào