Anh Quoc
12/4/2025
(Ảnh: Khai thác đất hiếm ở Mountain Pass Mine ở California)
-1.TRUNG QUỐC THỐNG TRỊ THỊ TRƯỜNG NGUYÊN TỐ ĐẤT HIẾM (NTĐH)
Không còn nghi ngờ gì nữa Trung Quốc đang thống trị thị trường NTĐH.
Trung Quốc hiện là nơi có trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới, nắm giữ khoảng 37 phần trăm tổng trữ lượng toàn cầu. Năm 2017 , Trung Quốc đã sản xuất tới 80 phần trăm khoáng sản đất hiếm của thế giới, mặc dù con số đó đã giảm xuống còn khoảng 63 phần trăm vào năm 2019. Khi Trung Quốc củng cố ảnh hưởng của mình đối với thị trường, phần còn lại của thế giới ngày càng phụ thuộc vào nguồn cung ổn định của Bắc Kinh. Từ năm 2016 đến năm 2019, Hoa Kỳ đã nhập khẩu 80 phần trăm đất hiếm từ Trung Quốc.
-2. NTĐH QUAN TRỌNG NHƯ THẾ NÀO ĐỐI VỚI MỸ?
NTTĐH cần thiết cho việc chế tạo nhiều thiết bị công nghệ cao, nhưng với nước Mỹ nó ảnh hưởng chủ yếu đến ngành công nghiệp quốc phòng và điện thoại thông minh
Mỗi máy bay chiến đấu F-35 cần 920 pound REE cho radar, hệ thống nhắm mục tiêu và động cơ.
Các ứng dụng quốc phòng quan trọng bao gồm màn hình điện tử, hệ thống dẫn đường, laser và hệ thống radar và sonar
Điện thoại thông minh chứa tới 0,35 gam ytri và terbi dùng cho màn hình và mô-đun rung.
-3. TẠI SAO MỸ VÀ PHƯƠNG TÂY LẠI PHỤ THUỘC NTĐH CỦA TRUNG QUỐC?
- Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG.
Đúng là Trung Quốc có trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới, nhưng điều này không phải là nguyên nhân chính để họ thống trị NTĐH, đó là vấn đề ô nhiễm môi trường.
Để thoát khỏi sự nghèo nàn, lạc hậu Đảng CS Trung Quốc đã chấp nhận mọi giá để phát triển kinh tế, đánh đổi môi trường tạo thế độc tôn về sản xuất NTĐH như một thứ vũ khí phòng vệ và gây sức ép trong chiến tranh thương mại với Mỹ và phương Tây.
Khai thác đất hiếm tạo ra chất thải phóng xạ và thải ra các chất gây ô nhiễm lớn khác , một lý do khiến hoạt động khai thác đất hiếm ở Hoa Kỳ giảm mạnh trong những thập kỷ gần đây. Ở Trung Quốc, hoạt động sản xuất cũng thải ra các chất ô nhiễm nguy hiểm vào nước ngầm và nước mặt.
- DOANH THU VÀ LỢI NHUẬN THẤP.
Xét về khả năng tài chính, đất hiếm thực sự giữ một vị trí mâu thuẫn thú vị trong sản xuất toàn cầu. Giá trị vốn có của chúng đối với công nghệ là rất lớn, với các mặt hàng như nam châm neodymium có hiệu suất vô song và được sử dụng trong mọi thứ, từ bàn chải đánh răng thông minh đến ổ cứng máy tính đến xe điện.
Tuy nhiên, tổng giá trị tài chính của thị trường tương đối nhỏ khi so sánh với khai thác và tinh chế các khoáng sản và kim loại khác.
Các kim loại này rất hiếm theo tên gọi và không thể thực sự thay thế chúng bằng các giải pháp thay thế hiệu quả tương đương, nhưng chúng không quá quý giá như những thứ khác”.
“Tổng thị trường đất hiếm chỉ chiếm khoảng 5-7 tỷ đô la mỗi năm”. Mặt khác, thị trường quặng sắt toàn cầu có giá trị 289,72 tỷ đô la vào năm 2023.
Để duy trì vị thế dẫn đầu, Trung Quốc thường hoạt động thua lỗ trên toàn bộ chuỗi cung ứng đất hiếm để giữ giá ở mức thấp.
Ví dụ, chi phí neodymium-praseodymium (NdPr) đã giảm 20% trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2024, theo Viện Nghiên cứu Năng lượng.
Nhưng, xét đến khả năng hấp thụ những tổn thất này của hệ thống tập trung của đất nước, đây có vẻ là lựa chọn mà giới lãnh đạo Trung Quốc sẵn sàng thực hiện để duy trì quyền kiểm soát của đất nước đối với các nguyên tố quan trọng.
Andrews-Speed cho biết: “Những gì chúng ta thấy cho đến nay là mỗi khi một công ty không phải của Trung Quốc bắt đầu xây dựng năng lực khai thác đất hiếm, Trung Quốc sẽ tăng lượng xuất khẩu khiến mỏ mới không có tính thương mại”.
Và điều này đã dẫn đến những lời buộc tội bán phá giá đối với Trung Quốc. “Họ vui vẻ chịu lỗ,” Pitron nói. “Miễn là họ sản xuất đất hiếm với mức giá rẻ như vậy, thì những người khác không thể sản xuất tài nguyên với mô hình kinh doanh tử tế.”
-4.MỸ VÀ PHƯƠNG TÂY SẼ THOÁT RA KHỎI SỰ LỆ THUỘC NHƯ THẾ NÀO?
Mỹ và phương Tây mới là những quốc gia đầu tiên và hàng đầu làm chủ công nghệ tinh chế ra các nguyên tố đất hiếm, nhưng với giá trị lợi nhuận bằng âm và doanh thu hàng năm quá thấp trong khi chi phí đầu tư lớn cùng với ô nhiễm môi trường họ đã chuyển giao công nghệ cho người Trung Quốc, và sự tham lam cùng với sự tin tưởng một cách mù quáng đã khiến họ trả giá.
Nhưng sự thao túng của Trung Quốc bắt đầu bị cản trở khi Mỹ đã nhận thấy những giá trị lợi dụng Trung Quốc một cách thực dụng đã hết và cần chấm dứt sự lệ thuộc này.
Vào ngày 20 tháng 3, Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp mà ông cho biết sẽ thúc đẩy sản xuất khoáng sản của Hoa Kỳ, đơn giản hóa thủ tục cấp phép và tăng cường an ninh quốc gia thông qua sự phối hợp với Hội đồng thống lĩnh năng lượng quốc gia.
Theo lệnh, Đạo luật Sản xuất Quốc phòng cũng sẽ được sử dụng để mở rộng năng lực sản xuất khoáng sản trong nước.
Trong thời gian lệ thuộc, các nhà khoa học Mỹ đã phát triển những công nghệ tinh chế hiện đại hơn để giảm ô nhiễm môi trường, đặc biệt là công nghệ tái chế để có thể tận dụng đến 60% từ các sản phẩm đã qua sử dụng.
Với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và xu hướng địa chính trị hiện tại, nhiều quốc gia đang theo đuổi các giải pháp thay thế cho Trung Quốc để cung cấp đất hiếm. Về các giải pháp thay thế đang hoạt động, có Mountain Pass Mine ở California, đây là cơ sở khai thác và chế biến đất hiếm duy nhất tại Hoa Kỳ, và vào năm 2022, nơi này đã sản xuất 42.499 tấn đất hiếm, chiếm 14% tổng sản lượng toàn cầu.
Năm ngoái, Hội đồng nghiên cứu Saskatchewan tại Canada đã mở một nhà máy chế biến đất hiếm trị giá 74 triệu đô la, khi đi vào hoạt động hoàn toàn, nhà máy này sẽ có thể sản xuất 400 tấn kim loại NdPr mỗi năm, đủ cho 500.000 xe điện. Ngoài ra còn có mỏ Lynas Mt Weld ở Tây Úc, nơi xuất khẩu sang nhà máy chế biến của công ty tại Malaysia để tinh chế.
Một lựa chọn khác là khám phá các quy trình thay thế, chẳng hạn như phát triển các sản phẩm có thể làm được nhiều hơn với ít tài nguyên hơn và tái chế hàng hóa đất hiếm. Một ví dụ về phương án sau là các nỗ lực trong EU nhằm tái chế nam châm neodymium bằng cách nghiền nam châm thành bột và tái chế chúng.
“Về mặt công nghệ, chúng tôi đã gần đạt được mục tiêu”, Edoardo Righetti, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Âu cho biết. “Có những công ty khởi nghiệp đã thử nghiệm quy trình của họ trong vài năm và hiện đang nỗ lực mở rộng quy mô. Nhưng không chỉ cần sự sẵn sàng về công nghệ, mà còn cần giải quyết một số rào cản về kinh tế, chuỗi cung ứng và quy định để có thể thực hiện được”.
Tái chế là một lựa chọn hấp dẫn vì lợi ích an ninh kinh tế của nó, cũng như cắt giảm lượng khí thải phát sinh trong quá trình khai thác. Khung thời gian cho việc tái chế cũng ngắn hơn nhiều do khó khăn trong việc xác định trữ lượng đất hiếm, tài trợ cho các dự án và vượt qua các rào cản về mặt quy định.
Và các kế hoạch đề ra hướng tới một lịch trình cụ thể:
-Trong thời gian gần (2025–2027) : Round Top bắt đầu sản xuất (2.500 tấn/năm).
-Trung hạn (2028–2030) : 3 cơ sở chế biến mới đi vào hoạt động, đáp ứng 40% nhu cầu.
-Dài hạn (2031–2035) : Dự kiến khả năng phục hồi toàn bộ chuỗi cung ứng với việc tái chế đáp ứng 25% nhu cầu.
-5. TRUNG QUỐC CÓ THỂ DÙNG CON BÀI ĐẤT HIẾM?
Với những gì đã phân tích ở trên, NTĐH không phải là con bài để Trung Quốc giành lợi thế trong cuộc chiến thương mại với Mỹ, nếu đây lại là con bài duy nhất Trung Quốc sẽ không có cửa dù rằng Mỹ và phương Tây sẽ phải trả giá nhất định vì những gì mà lòng tham của họ bị chặn lại.
Không có nhận xét nào