Ts. Phạm Đình Bá
03/4/2025
Ngày 2/4/2025, Tổng thống Trump đã công bố mức thuế đối ứng 46% đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, như một phần trong sáng kiến thuế quan toàn cầu. Biện pháp này, dự kiến có hiệu lực từ ngày 9 tháng 4, là một trong những mức thuế cao nhất áp dụng cho khoảng 185 quốc gia. Với vị trí là nước có thặng dư thương mại lớn thứ ba với Mỹ (sau Trung Quốc và Mexico), Việt Nam đang đối mặt với những thách thức kinh tế đáng kể trong bối cảnh thương mại mới này.
Tác động ngắn hạn (0-12 tháng)
Gián đoạn xuất khẩu và giảm doanh thu ngay lập tức
Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm gần 30% tổng doanh thu xuất khẩu. Với kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt khoảng 136,6 tỷ USD vào năm 2024 (tăng 19% so với năm 2023), việc áp dụng mức thuế 46% đột ngột sẽ gây ra sự gián đoạn đáng kể cho lĩnh vực xuất khẩu của Việt Nam. Điều này có thể dẫn đến sự suy giảm mạnh trong tăng trưởng GDP, do xuất khẩu là một thành phần quan trọng của nền kinh tế Việt Nam.
Tác động đến các ngành công nghiệp cụ thể
Mức thuế này sẽ ảnh hưởng không đồng đều đến một số ngành công nghiệp chủ chốt trong thương mại Việt-Mỹ:
Sản xuất giày dép: Gần một phần ba lượng giày dép nhập khẩu vào Mỹ đến từ Việt Nam vào năm 2023. Các thương hiệu lớn như Nike và Adidas sẽ phải đối mặt với áp lực chi phí ngay lập tức.
Sản xuất đồ nội thất: Việt Nam chiếm 26,5% lượng đồ nội thất nhập khẩu vào Mỹ năm 2023. Các công ty như Wayfair sẽ phải tìm cách hấp thụ hoặc chuyển chi phí cho người tiêu dùng.
Điện tử và công nghệ: Việt Nam đã nổi lên như một trung tâm sản xuất điện tử lớn, với các công ty như Samsung hoạt động mạnh tại đây. Thuế quan có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng và ảnh hưởng đến giá sản phẩm.
Dệt may: Việt Nam xuất khẩu khoảng 35 tỷ USD hàng dệt may và giày dép sang Mỹ mỗi năm. Với mức thuế mới, các sản phẩm này sẽ khó cạnh tranh hơn so với các quốc gia như Bangladesh và Ấn Độ.
Bất ổn trên thị trường lao động
Sự sụt giảm nhu cầu xuất khẩu ngay lập tức có thể buộc các doanh nghiệp sản xuất phải giảm sản lượng và cắt giảm nhân sự. Hơn năm triệu lao động trong ngành dệt may và giày dép của Việt Nam—phần lớn phụ thuộc vào đơn hàng từ Mỹ—đang đối mặt với nguy cơ mất việc làm.
Tác động trung hạn (1-3 năm)
Tái cấu trúc chuỗi cung ứng
Trong thời gian mức thuế được duy trì, cả các nhà sản xuất Việt Nam và các tập đoàn đa quốc gia sẽ bắt đầu tái cấu trúc chuỗi cung ứng của họ. Các công ty từng chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh thuế quan trước đây của Mỹ giờ đây phải cân nhắc giữa việc hấp thụ chi phí, chuyển địa điểm sản xuất hoặc tăng giá bán.
Đánh giá lại đầu tư nước ngoài
Các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), bao gồm các tập đoàn lớn như Samsung, Nike và Foxconn, có thể đánh giá lại hoạt động tại Việt Nam. Dù việc rút lui hoàn toàn khó xảy ra trong trung hạn do đã đầu tư lớn, nhưng các công ty có thể chuyển hướng đầu tư mới sang các địa điểm khác trong khi duy trì cơ sở hiện tại ở Việt Nam.
Ngoại giao thương mại chiến lược
Chính phủ Việt Nam đã bắt đầu thực hiện các biện pháp để thiết lập mối quan hệ thương mại cân bằng hơn với Mỹ, bao gồm:
Giảm thuế nhập khẩu đối với LNG (từ 5% xuống còn 2%), ô tô (từ 45-64% xuống còn 32%) và ethanol (từ 10% xuống còn 5%)
Cho phép các công ty Mỹ như SpaceX hoạt động tại Việt Nam
Ký kết hơn 4 tỷ USD thỏa thuận giữa các doanh nghiệp Việt-Mỹ trong lĩnh vực dầu khí
Những nỗ lực ngoại giao này có thể giúp giảm thiểu tác động của thuế quan, dù không loại bỏ hoàn toàn.
Đa dạng hóa thị trường nhanh chóng
Các nhà xuất khẩu Việt Nam sẽ ngày càng ưu tiên các chiến lược đa dạng hóa thị trường. Trong khi vẫn duy trì thị phần tại Hoa Kỳ khi có thể, họ có thể sẽ đẩy nhanh việc mở rộng sang các thị trường thay thế trên khắp Châu Á, Châu Âu và các khu vực khác. Hiệu quả của chiến lược này sẽ phụ thuộc một phần vào khả năng đàm phán và tận dụng các hiệp định thương mại hiện có của Việt Nam ngoài thị trường Hoa Kỳ.
Tác động dài hạn (3+ năm)
Chuyển đổi cơ cấu kinh tế
Cú sốc thuế quan có thể đẩy nhanh quá trình chuyển đổi đang diễn ra của Việt Nam sang sản xuất và dịch vụ có giá trị cao hơn. Nghiên cứu chỉ ra rằng Việt Nam đã và đang tiến lên trong chuỗi giá trị, tăng hàm lượng giá trị gia tăng trong nước và tính phức tạp của giỏ hàng xuất khẩu. Sự chuyển đổi này, mặc dù đầy thách thức, cuối cùng có thể củng cố khả năng phục hồi kinh tế của Việt Nam bằng cách giảm sự phụ thuộc vào sản xuất có biên lợi nhuận thấp.
Phát triển thị trường trong nước
Đối mặt với những thách thức thương mại dai dẳng với Hoa Kỳ, Việt Nam có thể tăng cường nỗ lực phát triển thị trường trong nước và giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu. Điều này có thể bao gồm các chính sách kích thích tiêu dùng trong nước, củng cố chuỗi cung ứng nội bộ và mở rộng lĩnh vực dịch vụ - có khả năng tạo ra một nền kinh tế cân bằng hơn trong dài hạn.
Hội nhập khu vực và quan hệ đối tác thay thế
Việt Nam có khả năng hội nhập sâu hơn với các thị trường khu vực, đặc biệt là trong ASEAN và với các nền kinh tế châu Á khác. Bằng chứng cho thấy Việt Nam đã giành được thị phần không chỉ ở Hoa Kỳ mà còn trên toàn cầu, bao gồm cả Trung Quốc và các quốc gia khác, chỉ ra một số lợi thế so sánh vốn có trong lĩnh vực sản xuất của mình. Những lợi thế này có thể giúp Việt Nam chuyển hướng sang các thị trường thay thế nếu thuế quan của Hoa Kỳ vẫn còn ở mức cấm đoán.
Đầu tư vào cơ sở hạ tầng và nguồn cung cấp điện
Để Việt Nam đạt được tăng trưởng bền vững trong bối cảnh động lực thương mại thay đổi, việc giải quyết các hạn chế về cơ sở hạ tầng, đặc biệt là sự ổn định của nguồn cung cấp điện, trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đầu tư dài hạn vào cơ sở hạ tầng năng lượng, mạng lưới giao thông và hậu cần sẽ rất cần thiết để duy trì khả năng cạnh tranh bất kể chính sách thuế quan của Hoa Kỳ.
Tóm tắt
Mức thuế quan có đi có lại 46% do Hoa Kỳ áp dụng đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam là một thách thức kinh tế đáng kể sẽ tác động đến toàn bộ nền kinh tế Việt Nam trong nhiều khung thời gian khác nhau. Trong ngắn hạn, tình trạng gián đoạn xuất khẩu, mất doanh thu và lo ngại về việc làm sẽ chi phối toàn cảnh. Trong trung hạn, đặc trưng sẽ là các điều chỉnh chiến lược trong chuỗi cung ứng, mô hình đầu tư và các nỗ lực ngoại giao để giảm thiểu tác động của thuế quan.
Triển vọng dài hạn vẫn thận trọng lạc quan bất chấp những thách thức này. Việt Nam đã chứng minh được khả năng phục hồi và thích ứng kinh tế đáng chú ý, với năng lực ngày càng tăng trong sản xuất giá trị cao và thị phần toàn cầu ngày càng tăng ngoài Hoa Kỳ. Mặc dù thuế quan chắc chắn sẽ thúc đẩy nhu cầu chuyển đổi và đa dạng hóa kinh tế, nhưng cuối cùng chúng có thể góp phần tạo nên một nền kinh tế Việt Nam cân bằng và phục hồi hơn, ít phụ thuộc vào bất kỳ thị trường xuất khẩu đơn lẻ nào.
Hiệu quả của phản ứng của Việt Nam sẽ phụ thuộc vào khả năng điều hướng các động lực thương mại phức tạp này trong khi vẫn tiếp tục thúc đẩy cải cách kinh tế trong nước, phát triển cơ sở hạ tầng và đầu tư vốn con người hỗ trợ tăng trưởng bền vững trong dài hạn.
Không có nhận xét nào