Ts. Phạm Đình Bá lược dịch
16/3/2025
Tuần qua Ông Tô Lâm đi thăm các nước Indonesia, Singapore và thăm chính thức Ban Thư ký Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Các báo lề bị kiểm duyệt đã ca ngợi chuyến viếng thăm “lịch sử” của ông Lâm.
Tôi nghĩ thực ra chuyến đi nầy cũng như đi mua xe máy. Khi mua xe, bạn có thể cân nhắc lựa chọn của mình giữa hai cột mốc. Một mặt, bạn có thể cân nhắc một chiếc xe máy mà bạn có thể mua được với ngân sách hiện tại của mình. Mặt khác, bạn có thể muốn mua chiếc xe máy đáng mơ ước nhất.
ASEAN là một chiếc xe máy loại xoàng. Liên minh nầy không có khả năng thúc đẩy nhân quyền và hòa nhập xã hội, đa phần là vì thiếu cơ chế thực thi hiệu quả. Nguyên tắc không can thiệp của các nước trong liên minh gây cản trở hành động chung, thiếu minh bạch và không có sự tham gia thực sự của xã hội dân sự. Ngoài ra, bất bình đẳng kinh tế-xã hội kéo dài và tình trạng đàn áp tự do ngôn luận tại nhiều nước thành viên. Những vấn đề này đặt ra câu hỏi lớn về tính hiệu quả của ASEAN trong việc bảo vệ quyền lợi cơ bản cho hơn 685 triệu dân trong khu vực.
Với chuyến đi của Tô Lâm tuần qua, Lâm đang liên kết với một thực thể tạm tạm như ASEAN, với suy nghĩ và khát vọng rất hạn chế.
Ngược lại, nếu bạn là người dân bình thường, bạn có thể khao khát chiếc xe máy hoàn hảo nhất. Nếu bạn ở vào vị trí lãnh đạo, có thể bạn đề xuất để đất nước có ước vọng trở thành nước phát triển toàn diện và dẫn đầu các nước ở Đông Nam Á.
Để trở thành người giỏi nhất, bạn có thể học một số bài học ở những nơi khác, ví dụ như Liên minh Châu Âu. Thí dụ như bạn có thể tò mò để đặt câu hỏi bên dưới.
Các sáng kiến và chương trình của Liên minh Châu Âu là gì để hướng dẫn các quốc gia thành viên cải thiện quyền, sức khỏe, thu nhập và phúc lợi xã hội của dân?
Liên minh châu Âu (European Union, EU) đã thiết lập một khuôn khổ sáng kiến và các chương trình mạnh mẽ nhằm hướng dẫn các quốc gia thành viên cải thiện các quyền cơ bản, sức khỏe, an ninh thu nhập và phúc lợi xã hội của dân. Những nỗ lực này thể hiện một cách tiếp cận phối hợp để giải quyết các thách thức xã hội trong khi tôn trọng nguyên tắc bổ trợ, theo đó EU hỗ trợ và bổ sung cho các hoạt động của các quốc gia thành viên thay vì thay thế các hệ thống quốc gia. Các sáng kiến chính của EU trong các lĩnh vực, mục tiêu và cơ chế thực hiện của chúng là như sau.
Khung trụ cột quyền xã hội châu Âu
Trụ cột quyền xã hội châu Âu đóng vai trò là nền tảng của chính sách xã hội của EU, thiết lập 20 nguyên tắc chính cần thiết cho thị trường lao động và hệ thống bảo vệ xã hội công bằng và hoạt động tốt. Khuôn khổ này đóng vai trò như một ngọn hải đăng hướng dẫn EU hướng tới một châu Âu với những xã hội mạnh mẽ, công bằng, toàn diện và đầy đủ cơ hội cho tất cả công dân. Khung trụ cột này đề cập cụ thể đến các nguyên tắc có liên quan nhất đến bảo vệ xã hội và hòa nhập, tạo ra nền tảng toàn diện cho các chính sách xã hội của các quốc gia thành viên.
Thực hiện Kế hoạch hành động
Để biến các nguyên tắc thành hành động cụ thể, EU đã thành lập “Kế hoạch hành động Trụ cột quyền xã hội châu Âu”, đưa ra ba mục tiêu đầy tham vọng vào năm 2030 về việc làm, giáo dục người lớn và giảm nghèo. Mục tiêu giảm nghèo cụ thể nhằm mục đích giảm số người có nguy cơ nghèo đói hoặc bị xã hội loại trừ ít nhất 15 triệu người vào năm 2030, với trọng tâm cụ thể là giảm ít nhất 5 triệu trẻ em nghèo đói. Các mục tiêu này dựa trên chiến lược châu Âu 2020 trước đó về tăng trưởng thông minh, bền vững và toàn diện.
Vào tháng 5 năm 2021, Kế hoạch hành động đã nhận được sự hỗ trợ rộng rãi hơn của các tổ chức thông qua Cam kết xã hội Porto, được ký kết bởi Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Chủ tịch Nghị viện châu Âu, Thủ tướng Bồ Đào Nha (giữ chức Chủ tịch Hội đồng), các đối tác xã hội châu Âu và các tổ chức xã hội dân sự. Cam kết này đã được Hội đồng châu Âu tiếp tục củng cố cách tiếp cận toàn châu Âu đối với việc cải thiện phúc lợi xã hội.
Can thiệp cụ thể cho các nhóm dễ bị tổn thương
Khung trụ cột quyền xã hội của châu Âu đã dẫn đến các sáng kiến có mục tiêu giải quyết nhu cầu của các nhóm dân số dễ bị tổn thương, bao gồm:
Thiết lập chương trình Đảm bảo trẻ em châu Âu
Chương trình thu nhập tối thiểu đảm bảo sự hòa nhập tích cực
Nền tảng châu Âu về chống tình trạng vô gia cư
Những sáng kiến về chống tình trạng không nhà chứng minh cam kết của EU trong việc cung cấp hỗ trợ chuyên biệt cho các nhóm yếu thế, đồng thời khuyến khích các quốc gia thành viên phát triển các giải pháp toàn diện cho tình trạng loại trừ xã hội và đói nghèo.
Chương trình Bảo vệ và Hòa nhập Xã hội
EU đã nhận ra rằng các chương trình bảo vệ xã hội truyền thống chủ yếu được thiết kế cho các hợp đồng toàn thời gian, không giới hạn và không theo kịp bản chất thay đổi của công việc. Để giải quyết khoảng cách này, EU đã xây dựng một số chương trình hiện đại hóa hệ thống bảo vệ xã hội và thúc đẩy hòa nhập xã hội trên khắp các quốc gia thành viên.
Hiện đại hóa Bảo vệ Xã hội
Năm 2018, EU đã đề xuất các khuyến nghị mới nhằm cải thiện khả năng tiếp cận bảo vệ xã hội cho người lao động và người tự kinh doanh, đưa ra các khái niệm như quyền có thể chuyển nhượng và quyền di động cho phép cá nhân duy trì quyền bảo vệ khi họ chuyển đổi giữa các hình thức việc làm khác nhau. Các khuyến nghị này phù hợp với các nguyên tắc đổi mới xã hội và nhằm mục đích đảm bảo tính bền vững của các mô hình xã hội quốc gia trong bối cảnh môi trường làm việc thay đổi.
Các sáng kiến khác nhằm giảm bất bình đẳng
EU cũng triển khai những hành động cụ thể nhằm giảm bất bình đẳng thông qua việc:
Trao quyền cho phụ nữ và tạo cơ hội cho thanh niên cùng cộng đồng yếu thế.
Tăng cường hòa nhập kinh tế, tạo việc làm tốt hơn với thu nhập cao hơn.
Nâng cao chất lượng dịch vụ xã hội và đảm bảo tiếp cận bảo trợ xã hội.
Tạo điều kiện thuận lợi cho di cư an toàn.
Sáng kiến dành riêng cho từng độ tuổi
Đối với người châu Âu lớn tuổi, EU hỗ trợ các nỗ lực đảm bảo thu nhập đầy đủ và hòa nhập xã hội khi nghỉ hưu. Chương trình “AGE Platform Europe” ủng hộ chế độ lương hưu công bằng và một châu Âu không còn đói nghèo ở tuổi già và loại trừ xã hội, kêu gọi các hệ thống lương hưu theo kịp chi phí sinh hoạt tăng cao và cung cấp chế độ bồi thường thỏa đáng cho những giai đoạn không có việc làm do nghĩ bệnh, khuyết tật hoặc thất nghiệp.
Nhóm chuyên gia về hệ thống phúc lợi
Nhận thấy nhu cầu lập kế hoạch dài hạn về bảo trợ xã hội, Ủy ban châu Âu đã thành lập Nhóm chuyên gia cấp cao để nghiên cứu tương lai của các quỹ phúc lợi quốc gia. Sáng kiến hướng tới tương lai này nhằm xác định các phương pháp tiếp cận bền vững đối với bảo trợ xã hội trong bối cảnh những thay đổi về nhân khẩu học, tiến bộ công nghệ và thị trường lao động đang phát triển trên khắp EU.
Sáng kiến Y tế và Chương trình EU4Health
Đại dịch COVID-19 đã phơi bày những lỗ hổng đáng kể trong các hệ thống y tế quốc gia trên khắp châu Âu, thúc đẩy EU tăng cường vai trò của mình trong việc phối hợp và hỗ trợ chính sách y tế.
EU Cho Sức Khỏe (EU4Health) 2021-2027
Để ứng phó với những thách thức này, EU đã triển khai chương trình EU4Health với ngân sách ban đầu là 5,3 tỷ euro cho giai đoạn 2021-2027. Sự hỗ trợ tài chính chưa từng có này cho các sáng kiến y tế thể hiện sự ưu tiên rõ ràng cho sức khỏe cộng đồng ở cấp độ EU và đóng vai trò là một trong những công cụ chính mở đường cho Liên minh Y tế Châu Âu.
Chương trình hoạt động trên bốn mục tiêu chung:
Cải thiện và thúc đẩy sức khỏe thông qua việc thúc đẩy và phòng ngừa bệnh tật.
Bảo vệ mọi người thông qua việc phòng ngừa, chuẩn bị và ứng phó với các mối đe dọa sức khỏe xuyên biên giới.
Đảm bảo tiếp cận các sản phẩm thuốc, thiết bị y tế và các sản phẩm liên quan đến khủng hoảng bệnh tật.
Tăng cường hệ thống y tế thông qua chuyển đổi số và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
Các mục tiêu này chứng minh một cách tiếp cận toàn diện đối với các thách thức về sức khỏe, giải quyết cả nhu cầu ứng phó khủng hoảng tức thời và cải thiện cấu trúc lâu dài cho hệ thống y tế.
Tích hợp Y tế và Bảo vệ Xã hội
EU đề cao mối tương quan tích cực giữa chi tiêu bảo vệ xã hội và tình trạng sức khỏe ở các quốc gia EU, dựa trên những bằng chứng thực nghiệm đã cho thấy chi tiêu bảo vệ xã hội cao hơn có liên quan đến việc cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và kết quả sức khỏe tổng thể tốt hơn. Mối quan hệ này nhấn mạnh tầm quan trọng của các phương pháp tiếp cận tích hợp giải quyết đồng thời cả nhu cầu chăm sóc sức khỏe và bảo vệ xã hội.
Trong Liên minh Châu Âu, các hệ thống chăm sóc sức khỏe có mối tương quan chặt chẽ với các hệ thống bảo vệ xã hội để đảm bảo khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho các nhóm dân số dễ bị tổn thương. Sự kết nối này tỏ ra đặc biệt quan trọng trong đại dịch COVID-19, khi các nhóm dễ bị tổn thương phải đối mặt với rủi ro sức khỏe và xã hội gia tăng, đòi hỏi sự hỗ trợ phối hợp thông qua các dịch vụ bảo vệ xã hội.
Chương trình Công dân, Bình đẳng, Quyền và Giá trị
Chương trình Công dân, Bình đẳng, Quyền và Giá trị (CERV) đại diện cho khoản đầu tư đáng kể của EU vào việc bảo vệ và thúc đẩy các quyền và giá trị cơ bản trên khắp các quốc gia thành viên.
Cấu trúc và Nguồn tài trợ cho Chương trình CERV
Được triển khai vào năm 2021 trong thời hạn bảy năm, chương trình CERV hoạt động theo Quỹ Công lý, Quyền và Giá trị cùng với chương trình Công lý 2021-2027. Với khoản đầu tư hơn 1,5 tỷ euro, CERV đặt mục tiêu xây dựng châu Âu mạnh mẽ hơn bằng cách cải thiện chất lượng cuộc sống của công dân thông qua các dự án được phát triển trên bốn chủ đề:
Giá trị Liên minh - bảo vệ và thúc đẩy các giá trị của EU
Bình đẳng, quyền và bình đẳng giới - thúc đẩy quyền, không phân biệt đối xử và bình đẳng
Khuyến khích sự tham gia của công dân
Chống bạo lực, bao gồm bạo lực trên cơ sở giới
Phương pháp tiếp cận toàn diện này giải quyết nhiều khía cạnh của bảo vệ quyền và quyền công dân, tạo ra khuôn khổ để các quốc gia thành viên tăng cường chính sách và hoạt động trong nước của họ.
Cơ chế điều phối và giám sát chính sách
Để đảm bảo thực hiện hiệu quả các sáng kiến xã hội của mình, EU đã thiết lập một số cơ chế điều phối và giám sát cung cấp đánh giá và hướng dẫn liên tục.
Bảng điểm xã hội
Bảng điểm xã hội đóng vai trò là công cụ chính để giám sát việc thực hiện Trụ cột quyền xã hội của châu Âu, bao gồm một bộ chỉ số chuyên dụng về hòa nhập và bảo vệ xã hội. Ban đầu được Ủy ban châu Âu đề xuất vào đầu năm 2021 và sau đó được các Bộ trưởng Lao động và Xã hội EU xác nhận, Bảng điểm cung cấp thông tin chi tiết dựa trên dữ liệu về tiến trình của các quốc gia thành viên hướng tới các mục tiêu xã hội.
Phương pháp điều phối mở
EU sử dụng Phương pháp điều phối mở để điều phối các chính sách và thông lệ tốt về các khía cạnh chính sách hòa nhập xã hội, lương hưu, y tế và chăm sóc dài hạn. Cách tiếp cận hợp tác này cho phép các quốc gia thành viên học hỏi từ kinh nghiệm của nhau và điều chỉnh các chiến lược thành công theo bối cảnh quốc gia của họ trong khi báo cáo với Ủy ban việc làm và bảo vệ xã hội về các chính sách đã thực hiện.
Bảo vệ quyền xuyên biên giới
Đối với công dân di chuyển giữa các quốc gia thành viên, EU đảm bảo bảo vệ quyền thông qua các cơ chế điều phối an sinh xã hội. Khung này đặc biệt quan trọng để duy trì tính liên tục của phạm vi bảo hiểm và ngăn ngừa các khoảng trống trong bảo vệ có thể xảy ra khi công dân thực hiện quyền tự do di chuyển của mình trong EU.
Tóm tắt
Bài học về Liên minh châu Âu có nhiều khía cạnh rất đáng trân trọng. Tổ chức liên kết xuyên các nước nầy đã phát triển một cách tiếp cận toàn diện và đa diện để hướng dẫn các quốc gia thành viên cải thiện quyền công dân, sức khỏe, an ninh thu nhập và phúc lợi xã hội. Thông qua Trụ cột quyền xã hội châu Âu, các chương trình chuyên biệt như EU4Health và CERV, cùng các sáng kiến mục tiêu giải quyết các nhóm dân số dễ bị tổn thương, EU cung cấp cả định hướng chiến lược và hỗ trợ thực tế để nâng cao kết quả xã hội trên khắp các quốc gia thành viên.
Bản chất liên kết của các sáng kiến này phản ánh sự hiểu biết rằng các thách thức xã hội đòi hỏi các phản ứng phối hợp trên nhiều lĩnh vực. Bằng cách tích hợp y tế và bảo vệ xã hội, giải quyết cả nhu cầu cấp bách và các vấn đề cấu trúc dài hạn, đồng thời thiết lập các cơ chế giám sát mạnh mẽ, EU đã tạo ra một khuôn khổ tôn trọng năng lực quốc gia đồng thời thúc đẩy sự hội tụ xã hội theo hướng đi lên.
Khi bối cảnh xã hội và kinh tế tiếp tục phát triển, các sáng kiến này sẽ cần phải thích ứng với các thách thức mới nổi, bao gồm những thay đổi về nhân khẩu học, sự gián đoạn công nghệ và áp lực về môi trường. Các cơ chế phối hợp và nhóm chuyên gia hiện có cung cấp nền tảng cho sự thích ứng liên tục này, đảm bảo rằng các chính sách xã hội của EU vẫn đáp ứng được nhu cầu và hoàn cảnh thay đổi của công dân.
Không có nhận xét nào