BBC News
Tác giả, Laura Bicker
Phóng viên thường trú Trung Quốc
01/02/2025
Nguồn hình ảnh, Xiqing Wang/ BBC
Chụp lại hình ảnh, Nhà máy của ông Bành từng bán 1 triệu đôi giày mỗi năm
Một tiếng xì rồi một luồng khí nén phụt ra, lớp da thuộc mịn màng được tạo hình xong, một đôi giày boot cao bồi Mỹ ra đời tại một nhà máy ở bờ biển phía đông Trung Quốc.
Tiếp theo là một tiếng xì khác khi dây chuyền sản xuất tiếp tục, âm thanh của nào là máy khâu, máy may, nào là máy cắt và máy hàn vang lên khắp trần nhà cao thoáng.
"Trước đây, chúng tôi bán khoảng một triệu đôi giày boot mỗi năm," ông Bành, quản lý bán hàng 45 tuổi, không muốn tiết lộ họ tên thật của mình, cho biết.
Đó là trước khi Donald Trump xuất hiện.
Việc áp một loạt thuế quan trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump đã gây ra một cuộc thương chiến giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Sau sáu năm, các doanh nghiệp Trung Quốc lại phải chuẩn bị tinh thần cho phần tiếp theo khi ông Trump quay lại Nhà Trắng.
"Chúng tôi biết đi theo hướng nào trong tương lai đây?" ông Bành hỏi, không chắc chuyện chính quyền Trump 2.0 có nghĩa như thế nào đối với ông, với các đồng nghiệp của ông và với cả Trung Quốc.
Bóng ma thương chiến
Đối với các thị trường phương Tây đang ngày một cảnh giác với tham vọng của Bắc Kinh, thương mại đã trở thành một quân bài mặc cả mạnh mẽ - đặc biệt khi kinh tế Trung Quốc trì trệ và phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu. Ông Trump quay lại với lời hứa trong chiến dịch tranh cử trong đó đánh thuế nặng đối với hàng hóa Trung Quốc và đe dọa mức thuế 10% có hiệu lực vào ngày 1/2.
Ông Trump cũng đã chỉ thị xem xét lại thương mại Mỹ - Trung, điều này giúp Bắc Kinh có thêm thời gian và Washington có thêm không gian đàm phán. Và hiện tại, những ngôn từ cứng rắn (và thuế quan cao hơn) dường như nhắm vào các đồng minh của Mỹ là Canada và Mexico.
Tổng thống Trump có thể đã tạm hưu chiến với Bắc Kinh. Nhưng nhiều người tin rằng thương chiến vẫn đang đến. Rất khó để tìm được một con số chính xác về việc bao nhiêu doanh nghiệp đang rời khỏi Trung Quốc, nhưng các công ty lớn như Nike, Adidas và Puma đã chuyển sang Việt Nam. Giới doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang dịch chuyển, tái định hình chuỗi cung ứng, dù Bắc Kinh vẫn là một nhân tố quan trọng.
Ông Bành cho biết sếp ông, chủ sở hữu của nhà máy này, đã cân nhắc chuyển sản xuất sang Đông Nam Á, cùng với nhiều đối thủ của họ.
Điều đó sẽ cứu công ty, nhưng họ sẽ mất đi lực lượng lao động. Hầu hết nhân viên là người từ thành phố Nam Thông gần đó và họ đã làm việc tại đây hơn 20 năm.
Ông Bành, có vợ đã qua đời khi con trai còn nhỏ, cho biết nhà máy này là gia đình của ông: "Ông chủ của chúng tôi quyết tâm không bỏ rơi các nhân viên này."
Ông nhận thức được vấn đề địa chính trị đang xảy ra, nhưng nói rằng mình và các công nhân chỉ đang cố gắng kiếm sống. Họ vẫn đang vật lộn với tác động của năm 2019, khi đợt thuế quan thứ tư của Trump - 15% - đã đánh vào hàng tiêu dùng sản xuất tại Trung Quốc, như quần áo và giày dép.
Đơn hàng kể từ đó đã giảm sút và số lượng nhân viên, trước đây hơn 500 người, giờ chỉ còn hơn 200 người. Bằng chứng là những chiếc bàn làm việc để trống khi ông Bành chỉ cho chúng tôi xem.
Xung quanh ông, các công nhân đang cắt các tấm da thành khuôn hình phù hợp để đưa cho thợ máy. Họ phải thao tác chính xác vì sai sót sẽ làm hỏng những tấm da đắt tiền, phần lớn trong số đó đã được nhập từ Mỹ.
Nhà máy đang cố gắng giữ chi phí thấp do một số khách hàng Mỹ đang xem xét chuyển công việc kinh doanh ra khỏi Trung Quốc vì mối đe dọa từ thuế quan.
Nhưng điều đó đồng nghĩa với việc mất đi các công nhân lành nghề: mất đến một tuần để sản xuất một đôi giày, từ làm phẳng các lớp da cho đến đánh bóng đôi giày hoàn thiện và đóng gói để xuất khẩu.
Đây là điều đã biến Trung Quốc trở thành nhà sản xuất hàng đầu thế giới - sản xuất thâm dụng lao động, giá lại rẻ nhờ vào quy mô mở rộng và được hậu thuẫn từ chuỗi cung ứng không đâu có được. Và điều này phải mất nhiều năm mới có thể xây dựng được.
"Trước đây, đó là một chu trình liên tục kiểm tra và vận chuyển hàng hóa đi - khi đó tôi cảm thấy thỏa mãn," ông Bành, người đã làm việc tại đây từ năm 2015, nói. "Nhưng các đơn hàng giờ đã giảm, điều đó khiến tôi cảm thấy khá mất phương hướng và lo lắng."
Những đôi giày boot cao bồi này, được chế tác để chinh phục miền Tây hoang dã, đã được sản xuất tại đây trong hơn một thập kỷ. Và đó là một câu chuyện quen thuộc ở phía nam tỉnh Giang Tô, một trung tâm sản xuất dọc theo sông Dương Tử làm hầu hết mọi thứ, từ vải vóc đến xe điện.
Nguồn hình ảnh, Xiqing Wang/ BBC
Chụp lại hình ảnh, và tuyển dụng số nhân công gấp đôi hiện có
Đây là một trong số hàng trăm tỷ đô la hàng hóa mà Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ mỗi năm - một con số đã tăng đều đặn khi Mỹ trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc.
Thực trạng này đã thay đổi dưới Trump. Nhưng điều đó không được phục hồi dưới người kế nhiệm khi ông Joe Biden đã giữ nguyên hầu hết các chính sách thuế quan từ thời Trump khi quan hệ với Bắc Kinh ngày càng căng thẳng.
Thật ra, Liên minh Châu Âu cũng đã áp thuế đối với nhập khẩu xe điện, cáo buộc Trung Quốc sản xuất quá nhiều, thường là với sự hậu thuẫn từ các khoản trợ cấp của nhà nước. Trump đã lặp lại điều đó - rằng các "thực tiễn thương mại không công bằng" của Trung Quốc đang gây bất lợi cho các đối thủ nước ngoài.
Bắc Kinh nhìn nhận các lời lẽ này là nỗ lực mà phương Tây muốn kiềm chế sự phát triển của họ, và họ đã nhiều lần cảnh báo Washington rằng sẽ không có ai thắng trong thương chiến cả. Dù vậy, Trung Quốc cũng nói rằng họ đã sẵn sàng đàm phán và "xử lý các khác biệt một cách thích hợp".
Và Tổng thống Trump, người đã mô tả thuế quan là "quyền lực lớn" của ông đối với Trung Quốc, chắc chắn cũng muốn đàm phán.
Hiện chưa rõ ông muốn được đáp lại gì. Trong thời kỳ "trăng mật" với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã đến Bắc Kinh để nhờ sự ông Tập Cận Bình giúp đỡ gặp lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un. Lần này, người ta tin rằng ông có thể cần đến sự ủng hộ của ông Tập để đạt được một thỏa thuận với Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm kết thúc cuộc chiến ở Ukraine. Gần đây, ông đã nói rằng Trung Quốc có "sức mạnh vô cùng to lớn đối với tình huống đó".
Mối đe dọa từ mức thuế 10% được thúc đẩy từ niềm tin là Trung Quốc "đang đưa fentanyl sang Mexico và Canada". Vì vậy, ông Trump có thể yêu cầu Trung Quốc hành động nhiều hơn nữa để chấm dứt dòng chảy đó.
Hoặc giả, như ông đã hoan nghênh một cuộc đấu giá với TikTok, có thể ông Trump muốn thương thảo về quyền sở hữu ứng dụng này - hoặc công nghệ quý giá giúp vận hành nền tảng này - vì Bắc Kinh rồi sẽ cần phải gật đầu với chuyện bán ứng dụng này kiểu như vậy.
Nguồn hình ảnh, Xiqing Wang/BBC
Chụp lại hình ảnh, Nhưng thuế quan đồng nghĩa với việc, những đôi giày boot - đã được sản xuất ở đây hàng chục năm - sẽ không còn được đặt hàng nhiều như trước đây nữa.
Dù thỏa thuận có thể là gì đi nữa, điều đó có thể giúp thiết lập lại quan hệ Mỹ - Trung. Tuy nhiên, nếu không có thỏa thuận, cơ hội về một "tuần trăng mật" lần thứ hai có thể kết thúc đột ngột, khiến Trump và Tập bước vào một mối quan hệ đối đầu gay gắt hơn.
Tâm lý kinh doanh hiện tại đang khá lo lắng: một cuộc khảo sát hàng năm của Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc cho thấy hơn một nửa trong số được hỏi lo ngại quan hệ Mỹ - Trung ngày càng xấu đi.
Lập trường mềm mỏng của Trump đối với Trung Quốc mang lại một tia hy vọng. Nhưng hy vọng của ông trump vẫn là đe dọa thuế quan sẽ giúp lôi người mua khỏi Trung Quốc và kéo sản xuất trở lại Mỹ.
Một số doanh nghiệp Trung Quốc thực sự đang dịch chuyển - nhưng không phải sang Mỹ.
Di dời nhà máy
Cách thủ đô Phnom Penh của Campuchia một giờ, doanh nhân Hoàng Triệu Đông đã xây một nhà máy mới để phục vụ cơn mưa đơn hàng từ các tập đoàn Mỹ Walmart và Costco.
Đây là nhà máy thứ hai của ông tại Campuchia, và tổng cộng, hai nhà máy của ông sản xuất nửa triệu sản phẩm may mặc mỗi tháng, từ áo sơ mi đến đồ lót. Những chiếc móc treo chứa quần cotton chạy lăn qua một dây chuyền tự động, di chuyển từ trạm này đến trạm khác khi phần thắt lưng co dãn được lên viền và hoàn thiện.
Nguồn hình ảnh, Xiqing Wang/ BBC
Chụp lại hình ảnh, Nhiều doanh nghiệp phải di dời nhà máy ra khỏi Trung Quốc để tránh chi phí gia tăng
Lúc này, khi các khách hàng tiềm năng từ Mỹ đặt câu hỏi đầu tiên mà ông đã quen thuộc - "ông đặt trụ sở ở đâu?" - ông Hoàng đã có câu trả lời chính xác: Không phải ở Trung Quốc.
"Với một số công ty Trung Quốc, các khách mua của họ đã nói: 'Nếu các anh không chuyển sản xuất ra nước ngoài, tôi sẽ hủy đơn hàng".
Thuế quan tạo ra các lựa chọn khó khăn cho nhà cung cấp và nhà bán lẻ, nhưng chuyện ai chịu chi phí không phải lúc nào cũng rõ ràng. Đôi khi, đó là khách hàng, ông Hoàng nói.
"Chẳng hạn, Walmart. Tôi bán quần áo cho họ với giá 5 đô la, nhưng họ thường ghi lên nhãn gấp 3,5 lần. Nếu chi phí tăng do thuế quan cao hơn, giá tôi bán cho họ có thể tăng lên 6 đô la. Nếu họ ghi nhãn lên 3,5 lần, giá bán lẻ sẽ tăng."
Nhưng thường thì, ông nói, đó là nhà cung cấp. Nếu dây chuyền sản xuất của ông ở Trung Quốc, ông ước tính thuế quan thêm 10% có thể ăn mất 800.000 đô la từ lợi nhuận của ông.
"Con số đó còn nhiều hơn lợi nhuận tôi kiếm được. Quá nhiều và chúng tôi không thể chịu đựng nổi. Nếu anh sản xuất quần áo ở Trung Quốc trong điều kiện thuế quan như vậy thì không thể bền vững được," ông nói.
Các mức thuế quan hiện tại của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc dao động từ 100% đối với xe điện đến 25% đối với thép và nhôm. Cho đến nay, một số mặt hàng bán chạy đã được miễn thuế, trong đó có các sản phẩm điện tử như TV và iPhone.
Nhưng mức thuế 10% mà Trump đề xuất có thể ảnh hưởng đến giá của tất cả hàng hóa được sản xuất tại Trung Quốc và xuất khẩu sang Mỹ. Mức thuế này áp dụng cho rất nhiều thứ - từ đồ chơi, tách trà đến laptop.
Nguồn hình ảnh, Xiqing Wang/ BBC
Chụp lại hình ảnh, Ở Campuchia, các biển hiệu chữ Trung Quốc xuất hiện ở mặt tiền các cửa hàng
Ông Hoàng cho biết điều đó sẽ khuyến khích nhiều nhà máy chuyển đi nơi khác. Đã có nhiều xưởng mới mọc lên xung quanh ông và các công ty Trung Quốc từ các khu vực sản xuất dệt may lớn như Sơn Đông, Chiết Giang, Giang Tô và Quảng Đông đang chuyển sang làm áo khoác mùa đông và quần áo len.
Khoảng 90% các nhà máy sản xuất quần áo tại Campuchia hiện nay do Trung Quốc điều hành hoặc sở hữu, theo một báo cáo của nhóm phân tích Research and Markets.
Một nửa dòng vốn đầu tư nước ngoài của Campuchia đến từ Trung Quốc. 70% các con đường và cầu đều được xây dựng bằng các khoản vay do Bắc Kinh chu cấp, theo truyền thông nhà nước Trung Quốc.
Nhiều biển hiệu tại các nhà hàng và cửa hàng viết bằng tiếng Trung Quốc và Khmer, ngôn ngữ địa phương. Thậm chí còn có một con đường vành đai mang tên Đại lộ Tập Cận Bình để tôn vinh Chủ tịch Trung Quốc.
Campuchia không phải là một bên nhận duy nhất. Trung Quốc đã đầu tư mạnh mẽ vào nhiều khu vực trên thế giới trong Sáng kiến Vành đai và Con đường của Chủ tịch Tập Cận Bình - một dự án về thương mại và cơ sở hạ tầng giúp gia tăng ảnh hưởng của Bắc Kinh.
Điều này có nghĩa là Trung Quốc có khá nhiều lựa chọn.
Truyền thông nhà nước Trung Quốc cho biết hơn một nửa hàng hóa nhập khẩu và xuất khẩu của Trung Quốc hiện nay là từ các quốc gia trong Sáng kiến Vành đai và Con đường, phần lớn là các nước Đông Nam Á.
Nguồn hình ảnh, Xiqing Wang/BBC
Chụp lại hình ảnh, Người ta cho rằng 90% các nhà máy ở Campuchia là do người Trung Quốc điều hành hay sở hữu
Điều đó không xảy ra trong một sớm một chiều, theo Kenny Yao từ AlixPartners, người tư vấn cho các công ty Trung Quốc cách đối phó với thuế quan.
Ông Yao nói với BBC rằng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nhiều công ty Trung Quốc đã hoài nghi về lời đe dọa thuế quan. Giờ đây, họ tự hỏi liệu ông Trump có tiếp tục theo dõi chuỗi cung ứng và áp thuế đối với các quốc gia khác không.
Ông Yao khuyên các doanh nghiệp Trung Quốc nên tìm kiếm những thị trường mới phòng khi ông Trump làm thế thật: "Chẳng hạn như Châu Phi hoặc Mỹ Latinh. Điều đó khó hơn, nhưng khám phá những khu vực mà bạn chưa từng tìm hiểu trước đây thì cũng tốt."
Trong khi Hoa Kỳ cam kết ưu tiên lợi ích của mình, Bắc Kinh đang nỗ lực hết mình để trở thành đối tác kinh doanh ổn định, và đã có một số bằng chứng cho thấy chiến lược này đang có hiệu quả.
Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành lựa chọn ưu tiên của các quốc gia ở Đông Nam Á, theo một cuộc khảo sát của Viện nghiên cứu Iseas Yusof-Ishak ở Singapore.
Mặc dù sản xuất đã chuyển ra nước ngoài, tiền vẫn chảy vào Trung Quốc - 60% nguyên liệu được sử dụng để sản xuất quần áo tại các nhà máy của ông Hoàng ở Phnom Penh nhập từ Trung Quốc.
Và xuất khẩu vẫn phát triển mạnh, với Bắc Kinh đầu tư nhiều hơn vào việc sản xuất sản phẩm cao cấp, từ tấm pin mặt trời đến trí tuệ nhân tạo. Thặng dư thương mại năm ngoái với thế giới - nhờ vào việc xuất khẩu tăng gần 6% so với năm trước - đạt mức kỷ lục 992 tỷ USD.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp Trung Quốc - tại Giang Tô và Phnom Penh - đang chuẩn bị cho một giai đoạn không chắc chắn, nếu không muốn nói là đầy sóng gió.
Ông Bành hy vọng Mỹ và Trung Quốc có thể có một cuộc thảo luận "thân mật và êm đềm" để giữ mức thuế quan "trong một phạm vi hợp lý" và tránh một cuộc chiến thương mại.
"Người Mỹ vẫn cần mua những sản phẩm này," ông nói, trước khi lái xe đi gặp gỡ khách hàng mới.
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cx24y7w42vxo
Không có nhận xét nào