Phan Minh /FI
12/10/2025
Công an biên phòng Mêhicô giải thích với di dân rằng họ không được phép băng qua biên giới Mỹ-Mêhicô sau khi Hoa Kỳ thông báo ứng dụng "CBP One" bị xóa bỏ. Ảnh chụp ở Tapachula, Mêhicô, ngày 21/01/2025. AP - Edgar H. Clemente
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một loạt sắc lệnh nhằm áp dụng chính sách nhập cư rất ngặt nghèo, nhất là "việc trục xuất hàng triệu người nhập cư không có giấy tờ". Giống như trong nhiệm kỳ đầu tiên, chủ nhân Nhà Trắng sẽ phải đối mặt với cả chi phí kinh tế lẫn những rủi ro chính trị nếu muốn hiện thực hóa một dự án như vậy. Ngoài ra, ông cũng phải đối mặt với Hiến Pháp Hoa Kỳ, với một số điều khoản rất khó được xóa bỏ.
Chỉ vài giờ sau khi nhậm chức, ông Donald Trump đã ký một loạt sắc lệnh nhằm hạn chế đáng kể việc di dân nhập cảnh và trục xuất hàng triệu người đã có mặt trên lãnh thổ Mỹ.
Sáu sắc lệnh hành pháp được công bố hôm 20/01/2025 sẽ tác động trực tiếp đến cuộc sống của những người nhập cư. Mục tiêu của từng sắc lệnh được thể hiện trong tiêu đề của chúng : bảo vệ người dân Mỹ khỏi cuộc xâm lược ; bảo đảm an toàn cho các bang khỏi cuộc xâm lược ; ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia tại biên giới phía nam Hoa Kỳ ; bảo vệ Hoa Kỳ khỏi các phần tử khủng bố nước ngoài và các mối đe dọa khác đối với an ninh quốc gia và trật tự công cộng ; tái cơ cấu chương trình tiếp nhận người tị nạn vào Hoa Kỳ ; bảo vệ ý nghĩa và giá trị của quyền công dân Hoa Kỳ.
Một số sắc lệnh này vi phạm luật pháp hiện hành ; những sắc lệnh khác sẽ hầu như không thể thực hiện được do nguồn lực hạn chế trong ngân sách và sự thiếu hợp tác của các quốc gia khác. Tuy nhiên, Donald Trump đã thành công trong việc ngăn chặn những người xin tị nạn đến biên giới phía nam và gây ra nỗi sợ hãi trong cộng đồng người nhập cư, bao gồm cả những người nhập cư hợp pháp đang sống tại Mỹ.
Đóng cửa biên giới phía nam
Trong các sắc lệnh này, Donald Trump khẳng định Hoa Kỳ đã "chịu đựng một cuộc xâm lược quy mô lớn của người nhập cư", và điều này tạo ra một "tình trạng khẩn cấp quốc gia tại biên giới phía nam". Dựa trên điều 212(f) của Đạo luật Nhập cư và Quốc tịch, ông đã quyết định "tạm dừng" việc nhập cảnh của bất kỳ ai "tham gia vào cuộc xâm lược" Hoa Kỳ.
Trên thực tế, đã có hơn hai triệu người nhập cư đến biên giới phía nam vào năm 2022, cũng như vào năm 2023, và một số người đã bị trục xuất ngay lập tức, trong khi những người khác được phép ở lại Mỹ trong khi chờ được xét duyệt đơn xin tị nạn. Nhưng số lượng người nhập cảnh đã giảm đáng kể trong năm cuối cùng của chính quyền Biden do chính sách thắt chặt của vị tổng thống thuộc đảng Dân Chủ. Mặc dù chính quyền Trump tìm cách ví những người nhập cư như những tội phạm, phần lớn trong số họ chỉ là những người đang chạy trốn khỏi tình cảnh tuyệt vọng mà họ phải đối mặt ở quốc gia xuất xứ.
Tổng thống Trump đã đóng cửa biên giới đối với tất cả di dân, bao gồm cả những người xin tị nạn. Ông đã hứa sẽ khôi phục "chương trình bảo vệ người nhập cư" (một loạt biện pháp được biết đến với tên gọi "Remain in Mexico"), được triển khai vào năm 2019 và sau đó bị đình chỉ trong nhiệm kỳ của Joe Biden : những người xin tị nạn tại biên giới phía nam buộc phải chờ đợi hàng tháng trong các trại tạm bợ ở Mêhicô trước khi có cuộc hẹn với cơ quan nhập cư Mỹ. Và do Mêhicô dường như sẵn sàng hợp tác, chương trình này có thể được tái triển khai.
Ngoài ra, Trump đã xóa bỏ "CBP One", ứng dụng di động được chính quyền Biden tạo ra, cho phép di dân đặt lịch hẹn để nộp đơn xin tị nạn tại biên giới phía nam. Hậu quả là những người xin tị nạn tại biên giới Mỹ-Mêhicô không thể đặt lịch hẹn để nhập cảnh vào Hoa Kỳ và nộp đơn xin tị nạn. Hiện nay, tất cả những người xin tị nạn đều bị chặn lại.
Phản đối quyền xin tị nạn
Tất cả những hành động này đều hợp pháp, như các tòa án đã xác định trong nhiệm kỳ đầu tiên của Donald Trump. Trên thực tế, Tối Cao Pháp Viện đã tuyên bố từ năm 1892 rằng một quốc gia có chủ quyền có quyền "cấm người nước ngoài nhập cảnh vào lãnh thổ của mình" và rằng "việc nhập cảnh vào Hoa Kỳ là một đặc quyền được chính phủ Hoa Kỳ cấp".
Hơn nữa, luật nhập cư Hoa Kỳ trao cho hành pháp quyền quyết định lớn trong vấn đề nhập cư trong ngắn hạn, đặc biệt là quyền cấm người không phải công dân Mỹ nhập cảnh vào Hoa Kỳ vì lý do an ninh quốc gia.
Tuy nhiên, không tổng thống nào có quyền đóng cửa vĩnh viễn biên giới Hoa Kỳ. Luật pháp liên bang và quốc tế cho phép người nước ngoài xin tị nạn tại Hoa Kỳ. Donald Trump cho rằng cuộc "xâm lược" đang diễn ra tại Mỹ cho ông quyền phớt lờ những điều luật này. Nhưng không phải vậy.
Việc đình chỉ việc nhập cảnh của tất cả những người xin tị nạn dường như không phù hợp với Công ước Genève năm 1951 về tình trạng người tị nạn : tất cả những người chạy trốn khỏi sự bức hại mà không được nước họ bảo vệ thì có quyền tiếp cận các thủ tục bảo vệ quốc tế.
Đình chỉ chương trình tiếp nhận người tị nạn
Cách duy nhất để vào Hoa Kỳ đối với những người bị bức hại là chương trình tiếp nhận người tị nạn (người tị nạn là những người xin quy chế tị nạn khi họ sống ở nước ngoài, trong khi những người xin tị nạn chỉ có thể nộp đơn khi họ ở trên lãnh thổ Hoa Kỳ).
Dưới chính quyền Biden, Hoa Kỳ đã tiếp nhận 60.014 người tị nạn vào năm 2023 và 100.034 người vào năm 2024 – thấp hơn rất nhiều so với con số 142.000 người tị nạn được tiếp nhận vào năm 1993, hoặc 230.700 người tị nạn được tiếp nhận vào năm 1980.
Tuy nhiên, Donald Trump nhắm đến việc chấm dứt việc tiếp nhận người tị nạn, tiếp tục thực hiện các chính sách của nhiệm kỳ đầu tiên : mỗi năm chỉ có trung bình dưới 50.000 người tị nạn được tiếp nhận. Vào năm 2021, Hoa Kỳ chỉ tiếp nhận 11.814 người tị nạn. Chủ nhân Nhà Trắng chắc chắn muốn đạt được con số này và thậm chí hoàn toàn ngừng tiếp nhận người tị nạn.
Chương trình tiếp nhận người tị nạn trao cho tổng thống quyền quyết định số lượng người tị nạn được tiếp nhận mỗi năm. Ngoài ra, luật về nhập cư và quốc tịch cho phép ông đình chỉ tiếp nhận người nhập cư, kể cả những người đến Mỹ hợp pháp. Đó là điều mà Donald Trump đã thực hiện trong ít nhất 90 ngày thông qua sắc lệnh "Tái cơ cấu chương trình tiếp nhận người tị nạn vào Hoa Kỳ ; bảo vệ ý nghĩa và giá trị của quyền công dân Mỹ". Việc tiếp nhận chỉ có thể được khôi phục nhằm "phục vụ lợi ích của Hoa Kỳ".
Giam giữ và trục xuất hàng triệu người nhập cư
Donald Trump tuyên bố muốn bắt giữ và trục xuất hàng triệu người nhập cư không có giấy tờ sống ở Hoa Kỳ. Ông có quyền làm điều này. Tuy nhiên, quyền "xét xử công bằng" được bảo đảm cho những người bị bắt trước khi có thể tiến hành trục xuất. Những người sống ở Hoa Kỳ hơn 2 năm có quyền yêu cầu ra điều trần trước thẩm phán ; còn số phận những người mới đến là một ẩn số.
Tuy nhiên, việc hỗ trợ người nhập cư, đặc biệt là về mặt pháp lý, đang bị cản trở : các thành phố và khu vực tự xưng là "thánh địa", như Chicago và San Francisco, cũng như các tổ chức phi chính phủ bảo vệ quyền lợi của người nhập cư có thể sẽ không còn được nhận hỗ trợ liên bang.
Để thực hiện việc trục xuất, chính quyền sẽ phải bắt và giam giữ những người liên quan. Tuy nhiên, việc giam giữ không thể kéo dài vô thời hạn. Trừ khi đạt được thỏa thuận với các quốc gia thứ ba chấp nhận tiếp nhận họ (dù là quốc gia xuất xứ hay không), chính quyền sẽ phải thả những người nhập cư không có giấy tờ sau thời gian giam giữ tối đa 6 tháng.
Một rào cản khác là các hạn chế ngân sách. Ngân sách hiện tại của lực lượng cảnh sát nhập cư vào khoảng 9 tỷ đô la. Việc trục xuất hàng triệu người sẽ cần đến các nguồn lực rất lớn : hơn 300 tỷ đô la theo một số ước tính, chưa kể đến tác động tiêu cực đối với nền kinh tế.
Xóa bỏ quyền quốc tịch theo nơi sinh
Một chương khác trong kế hoạch hành động của Donald Trump là chấm dứt quyền có quốc tịch theo nơi sinh. Nếu được thông qua, điều này có thể sẽ khiến con cái của những người nhập cư không có giấy tờ, con cái của những người nhập cư hợp pháp nhưng chỉ có giấy tạm trú, không được cấp quốc tịch Mỹ. Các cơ quan liên bang sẽ từ chối cấp hộ chiếu, số an sinh xã hội và các phúc lợi liên bang cho những đứa trẻ này.
Donald Trump thực sự muốn viết lại "ý nghĩa" của quyền quốc tịch. Nhưng ông sẽ thất bại. Bởi quyền có quốc tịch theo nơi sinh đã được ghi vào tu chính án thứ 14 của Hiến Pháp, được bổ sung sau cuộc nội chiến. Một thẩm phán liên bang đã chặn việc thi hành sắc lệnh về quyền quốc tịch sau khi cho rằng sắc lệnh "hoàn toàn vi hiến".
Đối mặt với thực tế
Donald Trump đã thành công trong việc tạo ra nỗi sợ hãi về các cuộc trục xuất hàng loạt trong cộng đồng người nhập cư. Liệu ông có thể đóng cửa biên giới và trục xuất khoảng 12 triệu người nhập cư không có giấy tờ hay không ? Câu trả lời là không.
Nhà tỷ phú đã từng đưa ra những lời hứa tương tự trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên và đã rời khỏi Nhà Trắng mà không làm giảm số lượng người nhập cư không có giấy tờ. Ngoài ra, việc trục xuất và giam giữ đòi hỏi chi phí không nhỏ, cũng như ông sẽ phải đối mặt với những rủi ro chính trị. Nhiều người dân Mỹ có thể sẽ phản đối khi thấy trẻ em bị tách khỏi cha mẹ hoặc hàng xóm bị trục xuất khỏi nhà thờ và trường học, và họ cũng sẽ phải đối mặt với các hệ quả kinh tế của việc mất đi những người lao động không giấy tờ.
Nguồn : The Conversation
https://www.rfi.fr/vi
Không có nhận xét nào