Vũ Đức Khanh
28/1/2025
Khi Tổng thống Donald Trump bước vào nhiệm kỳ hai, mọi ánh mắt đang đổ dồn vào cách ông định hình chính sách đối ngoại, đặc biệt ở khu vực châu Á.
Trong khi các vấn đề nội địa chiếm nhiều sự chú ý của tuần lễ đầu tiên, Trump từ lâu đã cho thấy ông không ngần ngại đưa ra những bước đi quốc tế táo bạo ngay từ đầu nhiệm kỳ.
Với việc tập trung vào thâm hụt thương mại và tái khẳng định vị thế kinh tế của Mỹ, Việt Nam có thể trở thành tâm điểm trong chiến lược thương mại mới của ông.
Thặng Dư Thương Mại Của Việt Nam: Mục Tiêu Hiển Nhiên?
Theo số liệu thống kê của Census Hoa Kỳ, tính đến cuối tháng 11 năm 2024, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ vượt mốc 113 tỷ USD, đánh dấu nhiều năm liên tiếp Việt Nam đạt mức thặng dư lớn.
Sự mất cân bằng này chủ yếu đến từ xuất khẩu các mặt hàng điện tử, dệt may và giày dép, nhiều trong số đó đến từ các tập đoàn đa quốc gia chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, theo bản tin ngày 24/1/2025 của Reuters.
Dù điều này giúp đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu, nó cũng biến Việt Nam thành một nhân tố lớn trong thâm hụt thương mại của Mỹ.
Trump, người luôn coi thâm hụt thương mại là biểu tượng của sự bất công kinh tế, từng mạnh tay với các quốc gia như Trung Quốc, EU và Mexico trong nhiệm kỳ đầu.
Việt Nam đã tránh được các biện pháp thuế quan vào năm 2020 sau khi cam kết cải cách, nhưng với mức thặng dư kỷ lục hiện nay, khó có thể tránh khỏi sự chú ý của Trump trong nhiệm kỳ hai.
Thông Điệp Sức Mạnh Đến Châu Á
Nếu Việt Nam trở thành mục tiêu đầu tiên, điều đó không chỉ đơn thuần là vấn đề thương mại.
Nó còn là thông điệp mạnh mẽ tới các đồng minh, đối tác, và thậm chí là đối thủ của Mỹ trong khu vực.
Trump có thể sử dụng việc áp lực thương mại lên Việt Nam để khẳng định rằng chính quyền của ông sẽ không nhân nhượng ngay cả với những đối tác thân thiện nếu có sự mất cân đối về lợi ích.
Hơn thế, đây cũng có thể là tín hiệu cảnh báo gián tiếp tới Trung Quốc.
Dù Việt Nam và Trung Quốc là đối thủ chiến lược, cả hai nước đều có một số điểm tương đồng về mô hình kinh tế, trong đó nhà nước giữ vai trò quan trọng trong các ngành công nghiệp lớn.
Việc nhắm đến Việt Nam có thể cho thấy Mỹ sẵn sàng áp dụng chính sách thương mại cứng rắn với bất kỳ quốc gia nào không tuân thủ nguyên tắc công bằng, bao gồm cả Bắc Kinh.
Cân Bằng Giữa Lợi Ích Thương Mại Và Chiến Lược
Tuy nhiên, quan hệ Mỹ-Việt phức tạp hơn một phép toán thương mại đơn giản.
Năm 2023, hai nước đã nâng cấp quan hệ lên Đối Tác Chiến Lược Toàn Diện, đánh dấu sự hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực an ninh và kinh tế.
Việt Nam là đối tác quan trọng trong việc đối trọng với sự bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông, khiến bất kỳ hành động trừng phạt nào cũng phải được tính toán kỹ lưỡng.
Mặt khác, vai trò của Việt Nam như một trung tâm sản xuất cũng mang lại lợi ích lớn cho các công ty Mỹ.
Những tập đoàn như Apple, Nike và Intel phụ thuộc vào sản xuất tại Việt Nam để duy trì chi phí cạnh tranh.
Việc áp đặt thuế quan có thể phản tác dụng, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và đẩy giá thành sản phẩm lên cao, gây bất lợi cho người tiêu dùng Mỹ.
Bài Học Từ "Học Thuyết Monroe 2.0"
Trump từng định hình chính sách đối ngoại trong nhiệm kỳ đầu bằng cách tái áp dụng "Học Thuyết Monroe" cho toàn bộ châu Mỹ, từ Canada đến Argentina.
Học thuyết này nhấn mạnh sự độc lập kinh tế của Mỹ khỏi các thế lực ngoại bang, đặc biệt là Trung Quốc.
Nếu áp dụng tư duy này tại châu Á, Trump có thể sử dụng chính sách thương mại để yêu cầu sự nhượng bộ lớn hơn từ Việt Nam, đồng thời củng cố vai trò lãnh đạo của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Tuy nhiên, chiến lược này đòi hỏi sự cân bằng tinh tế để không làm tổn hại đến quan hệ với các đồng minh.
100 Ngày Đầu Tiên: Điều Gì Sẽ Xảy Ra?
Nếu Việt Nam thực sự trở thành mục tiêu đầu tiên ở Châu Á, chính quyền Trump có thể sử dụng các biện pháp quen thuộc như áp thuế quan, cáo buộc thao túng tiền tệ, hoặc yêu cầu tăng nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ.
Các lĩnh vực như nông nghiệp, năng lượng và công nghệ có thể được đưa vào bàn đàm phán để giảm thâm hụt mà không làm suy yếu quan hệ chiến lược.
Ngoài ra, Trump cũng có thể chọn một cách tiếp cận mềm mỏng hơn, chẳng hạn như mở cuộc điều tra theo Mục 301 Đạo luật Thương mại, qua đó đưa ra tín hiệu mà không lập tức áp dụng biện pháp trừng phạt.
Điều này sẽ tạo không gian cho đối thoại và đàm phán trong khi vẫn giữ được quan hệ song phương ổn định.
Cân Bằng Mong Manh
Việc Việt Nam có trở thành mục tiêu thương chiến đầu tiên của Trump hay không sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa lợi ích kinh tế và chiến lược của chính quyền Mỹ.
Mặc dù thặng dư thương mại lớn khiến Việt Nam trở thành mục tiêu dễ thấy, tầm quan trọng của Việt Nam trong việc kiềm chế Trung Quốc và duy trì ổn định khu vực không thể bị bỏ qua.
Nếu Trump thực sự đưa ra động thái nhắm vào Việt Nam, đó sẽ là một quyết định mang tính toán chiến lược, nhằm gửi đi thông điệp mạnh mẽ tới toàn khu vực.
Trong 100 ngày đầu tiên, thế giới sẽ chứng kiến liệu chính quyền Trump nhiệm kỳ hai sẽ tiếp tục cách tiếp cận quen thuộc, hay mở ra một chương mới trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ.
Vũ Đức Khanh
*****
Không có nhận xét nào