Brics+ có thể định hình một trật tự thế giới mới,

 Brics+ có thể định hình một trật tự thế giới mới, nhưng nó thiếu các giá trị chung và bản sắc thống nhất

Tác giả: Anthoni van Nieuwkerk

Giáo sư Nghiên cứu Quốc tế và Ngoại giao, Trường Công và Quan hệ Quốc tế Châu Phi Thabo Mbeki, Đại học Nam Phi

Nguồn: Brics+ could shape a new world order, but it lacks shared values and a unified identity, The Conversation, Oct 29, 2024.

Huỳnh Thị Thanh Trúc dịch

10/12/2024

Một số nhà lãnh đạo thế giới tại hội nghị thượng đỉnh Brics ở Kazan vào ngày 24 tháng 10 năm 2024. Ảnh: Maxim Shemetov/pool/AFP, Getty Images

Hai hội nghị thượng đỉnh gần đây nhất của các nước Brics đã đặt ra câu hỏi về bản sắc và mục đích của liên minh. Điều này bắt đầu được chú ý tại hội nghị thượng đỉnh do Nam Phi tổ chức vào năm 2023 và càng rõ nét hơn tại hội nghị thượng đỉnh năm 2024 tại Kazan, Nga.

Tại cả hai sự kiện, liên minh đều đã cam kết mở rộng thành viên. Năm 2023, năm thành viên đầu tiên của Brics – Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi – đã mời Iran, Ai Cập, Ethiopia, Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất gia nhập. Tất cả các nước này, ngoại trừ Ả Rập Xê Út, hiện đã tham gia. Hội nghị thượng đỉnh năm 2024 cam kết sẽ kết nạp thêm 13 nước nữa, với tư cách làthành viên liên kết hoặc “quốc gia đối tác”.

Trên lý thuyết, chín thành viên Brics+ tạo một ấn tượng mạnh mẽ. Tổng dân số của khối rơi vào khoảng 3,5 tỷ người, hay 45% dân số thế giới. Tổng giá trị kinh tế của khối này là hơn 28,5 nghìn tỷ đô la Mỹ – khoảng 28% nền kinh tế toàn cầu. VớiIran, Ả Rập Xê Út và UAE là thành viên, Brics+ sản xuất khoảng 44% dầu thô của thế giới.

Dựa trên nghiên cứu và lời khuyên chính sách của tôi cho những nhà hoạch định chính sách đối ngoại của châu Phi, tôi cho rằng có ba cách giải thích khả dĩ về mục đích của Brics+.

Một câu lạc bộ của những thành viên ích kỷ – một loại hợp tácphương Nam toàn cầu. Cái mà tôi gọi là một tổ chức tự lực.

Một khối cải cách với mục tiêu đầy tham vọng hơn là cải thiện hoạt động của trật tự toàn cầu hiện tại.

Một kẻ phá vỡ, chuẩn bị thay thế trật tự thế giới tự do do phương Tây thống trị.

Phân tích các cam kết được đưa ra tại cuộc họp ở Nga, tôi cho rằng Brics+ tự coi mình là một nhà cải cách vì lợi ích riêng nhiều hơn. Nó đại diện cho suy nghĩ của các nhà lãnh đạo phương Nam toàn cầu về bản chất của trật tự toàn cầu và khả năng định hình một trật tự mới. Điều này xảy ra khi thế giới đang rời xa trật tự phương Tây vốn thống trị tài chính nhưng đang suy yếu (về mặt ảnh hưởng đạo đức) do Hoa Kỳ lãnh đạo. Động thái này hướng đến một trật tự đa cực trong đó phương Đông đóng vai trò chủ đạo.

Tuy nhiên, năng lực khai thác những khả năng như vậy của Brics+ bị hạn chế bởi cấu trúc và những mâu thuẫn nội bộ của nó. Những điều này bao gồm bản sắc gây tranh cãi, các giá trị không phù hợp và thiếu nguồn lực để chuyển đổi các cam kết chính trị thành các kế hoạch hành động.

Kết quả hội nghị thượng đỉnh

Xu hướng nổi bật hướng tới hợp tác tài chính và thương mại chặt chẽ hơn là thành tựu chính của hội nghị thượng đỉnh Kazan. Những thành tựu khác liên quan đến quản trị toàn cầu và chống khủng bố.

Về thương mại và tài chính, thông cáo cuối cùng nêu rõ những điều sau đây đã được thống nhất:

áp dụngđồng nội tệ trong các giao dịch thương mại và tài chính. Tuyên bố Kazan nêu rõ lợi ích của các công cụ thanh toán xuyên biên giới nhanh hơn, chi phí thấp hơn, hiệu quả hơn, minh bạch hơn, an toàn hơn và toàn diện hơn. Nguyên tắc chủ đạo sẽ là rào cản thương mại tối thiểu và khả năng tiếp cận không phân biệt đối xử.

thiết lập hệ thống thanh toán xuyên biên giới. Tuyên bố khuyến khích các mạng lưới ngân hàng đại lý nội bộ Brics và cho phép thanh toán bằng các đồng nội tệ theo Sáng kiến Thanh toán Xuyên biên giới Brics. Điều này là tự nguyện và không ràng buộc và sẽ được thảo luận thêm.

tạo ra các vai trò nâng cao cho Ngân hàng Phát triển Mới, chẳng hạn như thúc đẩy cơ sở hạ tầng và phát triển bền vững.

đề xuất về Sàn giao dịch ngũ cốc Brics nhằm cải thiện an ninh lương thực thông qua việc tăng cường thương mại hàng hóa nông sản.

Cả chín quốc gia Brics+ đều cam kết thực hiện các nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc – hòa bình và an ninh, nhân quyền, pháp quyền và phát triển – chủ yếu để đáp trả các lệnh trừng phạt đơn phương của phương Tây.

Hội nghị thượng đỉnh nhấn mạnh rằng đối thoại và ngoại giao cầnthắng thế xung đột ở nhiều nơi, trong đó có Trung Đông, Sudan, Haiti và Afghanistan.

Rạn nứt và căng thẳng

Bất chấp giọng điệu tích cực của tuyên bố Kazan, vẫn có những rạn nứt về cấu trúc nghiêm trọng và căng thẳng vốn có trong kiến trúc và hành vi của Brics+. Những điều này có thể hạn chế tham vọng trở thành tác nhân thay đổi có ý nghĩa của khối.

Các thành viên thậm chí chưa thống nhất được định nghĩa của Brics+. Tổng thống Cyril Ramaphosa của Nam Phi gọi đó là một nền tảng. Những người khác nói về một nhóm (Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi) hoặc một gia đình (người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lin Jianan).

Vậy nó có thể là gì?

Brics+ vận hành dựa trên nhà nước – còn xã hội dân sự ở bên lề. Nó gợi nhớ đến Liên minh châu Phi, nơi chỉ nói suông về sự tham gia của công dân vào quá trình ra quyết định.

Có khả năng Brics+ sẽ phát triển thành tổ chức liên chính phủ với một hiến pháp thiết lập các cơ quan, chức năng và mục đích của mình. Tựa như Tổ chức Y tế Thế giới, Ngân hàng Phát triển Châu Phi và Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.

Nhưng Brics+ cần phải gắn kết xung quanh các giá trị chung. Chúng sẽ là gì?

Các nhà phê bình chỉ ra rằng Brics+ gồm các nền dân chủ (Nam Phi, Brazil, Ấn Độ), một nền thần quyền (Iran), các chế độ quân chủ (UAE, Ả Rập Xê Út) và các chế độ độc tài chuyên chế (Trung Quốc, Nga). Việc này khiến Nam Phi rơi vào tình thế khó xử trong nước. Tại hội nghị thượng đỉnh Kazan, tổng thống nước này tuyên bố Nga là bạn và đồng minh. Trong khi, tại quê nhà, đối tác liên minh của đảng cầm quyền (tại một số chính quyền cấp địa phương – ND) trong chính phủ đoàn kết dân tộc, Liên minh Dân chủ, tuyên bố Ukraine là bạn và đồng minh.

Cũng có những khác biệt rõ rệt về các vấn đề như cải cách Liên Hợp Quốc. Ví dụ, tại Hội nghị thượng đỉnh Tương lai của Liên Hợp Quốc gần đây, sự đồng thuận là cải cách Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc. Nhưng liệu Trung Quốc và Nga, với tư cách là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an, có đồng ý việc có thêm ghế, với quyền phủ quyết, trong hội đồng không?

Hội nghị thượng đỉnh Kazan cho thấy ít có sự đồng thuận xung quanh hành động về xung đột bạo lực, khủng hoảng nhân đạo, tham nhũng và tội phạm.

Sự thống nhất về mục đích

Còn lợi ích chung thì sao? Một số thành viên Brics+ và các nước đối tác duy trì quan hệ thương mại chặt chẽ với phương Tây, coi Nga và Iran là kẻ thù và Trung Quốc là mối đe dọa toàn cầu.

Một số nước, như Ấn Độ và Nam Phi, sử dụng các khái niệm chính sách đối ngoại về sự mơ hồ chiến lược hoặc không liên kết tích cực để che giấu thực tế là họ giao thương khắp tứ phương.

Sự thật phũ phàng của quan hệ quốc tế là không có bạn bè hay kẻ thù vĩnh viễn, chỉ có lợi ích vĩnh viễn. Liên minh Brics+ rất có thể sẽ gắn kết như một khối hợp tác phương Nam toàn cầu, với chương trình nghị sự tự lực sáng tạo, muốn hưởng lợi một cách công bằng hơn từ trật tự toàn cầu hiện tại nhưng lại do dự lật đổ trật tự đó.

Có lẽ cần những đánh đổi và thỏa hiệp để đảm bảo “mục đích thống nhất”. Không rõ liệu liên minh lỏng lẻo này có thể đạt được điều đó hay không.

Tác giả

Anthoni van Nieuwkerk

Giáo sư Nghiên cứu Quốc tế và Ngoại giao, Trường Công và Quan hệ Quốc tế Châu Phi Thabo Mbeki, Đại học Nam Phi

Tuyên bố công khai

Anthoni van Nieuwkerk không làm việc, tư vấn, sở hữu cổ phần trong hoặc nhận tài trợ từ bất kỳ công ty hoặc tổ chức nào có thể hưởng lợi từ bài viết này và không có sự trực thuộc nào ngoài giới chuyên môn của mình.

Huỳnh Thị Thanh Trúc dịch

Nguồn: Brics+ could shape a new world order, but it lacks shared values and a unified identity, The Conversation, Oct 29, 2024.

http://www.phantichkinhte123.com/2024/12/brics-co-the-dinh-hinh-mot-trat-tu-the-gioi-moi.html#more