01/10/2024
Nền kinh tế trì trệ của Trung Quốc khiến lãnh đạo lo lắng. [1]
Lãnh đạo đã đưa ra các biện pháp kích thích kinh tế, hỗ trợ tiền mặt hiếm hoi cho dân, tổ chức cuộc họp bất ngờ để thúc đẩy tăng trưởng và cố gắng vực dậy thị trường bất động sản đang suy yếu bằng một loạt quyết định - họ đã làm tất cả những điều này trong tuần trước.
Hôm thứ Hai, Tập đã nói về “những mối nguy hiểm tiềm tàng” và việc “chuẩn bị tốt” để vượt qua những thách thức nghiêm trọng, điều mà nhiều người tin rằng ám chỉ đến nền kinh tế.
Điều chưa rõ ràng là sự suy thoái đã ảnh hưởng như thế nào đến người dân, những người mà kỳ vọng và sự thất vọng của họ thường bị kiểm duyệt chặt chẽ.
Nhưng hai nghiên cứu mới cung cấp một số hiểu biết sâu sắc từ ý kiến của người dân. Cuộc khảo sát đầu tiên về thái độ của người Trung Quốc đối với nền kinh tế cho thấy người dân ngày càng bi quan và vỡ mộng về triển vọng của họ. Thứ hai là kỷ lục về các cuộc biểu tình, cả thực và trực tuyến, cho thấy sự gia tăng các vụ biểu tình do bất bình về kinh tế.
Mặc dù còn lâu mới hoàn thiện nhưng bức tranh vẫn cung cấp một cái nhìn thoáng qua hiếm hoi về tình hình kinh tế hiện tại và cảm nhận của người dân Trung Quốc về tương lai của họ.
Ngoài cuộc khủng hoảng bất động sản, nợ công tăng cao và tỷ lệ thất nghiệp gia tăng đã ảnh hưởng đến tiết kiệm và chi tiêu. Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có thể không đạt mục tiêu tăng trưởng 5% trong năm nay.
Đó là điều đáng lo ngại đối với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Sự tăng trưởng bùng nổ đã biến Trung Quốc thành một cường quốc toàn cầu, và sự thịnh vượng ổn định là củ cà rốt được đưa ra bởi một chế độ đàn áp không bao giờ nới lỏng sự kìm kẹp của nó.
Từ tăng trưởng đến ảm đạm
Sự suy thoái xảy ra khi đại dịch kết thúc, một phần là do 3 năm đóng cửa đột ngột và chặt chẽ, khiến hoạt động kinh tế bị bóp nghẹt.
Và sự tương phản giữa những năm trước và sau đại dịch được thể hiện rõ trong nghiên cứu của các giáo sư người Mỹ Martin Whyte thuộc Đại học Harvard và Scott Rozelle thuộc Trung tâm Kinh tế Trung Quốc của Đại học Stanford.
Họ đã tiến hành các cuộc khảo sát vào năm 2004 và 2009, trước khi Tập Cận Bình trở thành nhà lãnh đạo Trung Quốc và trong thời gian ông nắm quyền vào năm 2014 và 2023. Quy mô mẫu rất đa dạng, dao động từ 3.000 đến 7.500 người tham gia vào các cuộc khảo sát để xem xét thay đổi theo thời gian.
Năm 2004, gần 60% số người được hỏi cho biết tình hình kinh tế của gia đình họ đã được cải thiện trong 5 năm qua - và nhiều người trong số họ cảm thấy lạc quan về 5 năm tới.
Các con số này đã tăng vọt trong năm 2009 và 2014 - với 72% và 77% tương ứng cho rằng mọi thứ đã được cải thiện, trong khi 69% và 73% hy vọng vào tương lai.
Tuy nhiên, vào năm 2023, chỉ có 39% cảm thấy cuộc sống của gia đình họ đã tốt hơn. Và chưa đến một nửa - khoảng 47% - tin rằng mọi thứ sẽ cải thiện trong 5 năm tới.
Trong khi đó, tỷ lệ những người cảm thấy bi quan về tương lai đã tăng lên, từ chỉ 2% năm 2004 lên 16% vào năm 2023.
Mặc dù các cuộc khảo sát này có mẫu đại diện trên toàn quốc ở độ tuổi từ 20 đến 60, nhưng việc tiếp cận nhiều ý kiến khác nhau là một thách thức ở Trung Quốc độc tài.
Những người được hỏi đến từ 29 tỉnh và khu hành chính của Trung Quốc, nhưng Tân Cương và một phần Tây Tạng bị loại trừ - ông Whyte cho biết đó là “sự kết hợp của các chi phí tăng thêm do địa điểm xa xôi và sự nhạy cảm về chính trị”. Là nơi sinh sống của các dân tộc thiểu số, những khu vực được kiểm soát chặt chẽ ở phía tây bắc này từ lâu đã bị kềm kẹp dưới sự cai trị của Bắc Kinh.
Các nhà nghiên cứu cho biết những người không sẵn sàng nói ra suy nghĩ của mình đã không tham gia vào cuộc khảo sát. Những người đã chia sẻ quan điểm của mình khi được cho biết đó là vì mục đích học thuật và sẽ được giữ bí mật.
Những lo lắng của họ được phản ánh qua những lựa chọn của nhiều người trẻ Trung Quốc. Với tình trạng thất nghiệp ngày càng gia tăng, hàng triệu sinh viên tốt nghiệp đại học buộc phải chấp nhận những công việc lương thấp, trong khi những người khác chọn cách sống “nằm im”, phản đối việc làm việc không ngừng nghỉ. Vẫn còn những người khác chọn làm “những đứa trẻ toàn thời gian”, trở về nhà với cha mẹ vì không tìm được việc làm hoặc kiệt sức.
Các nhà phân tích tin rằng cách quản lý cứng rắn đối với Covid-19 của Trung Quốc đã đóng một vai trò lớn trong việc làm mất đi sự lạc quan của người dân.
“[Đó] là một bước ngoặt đối với nhiều người… Nó nhắc nhở mọi người về sự độc tài của nhà nước. Alfred Wu, phó giáo sư tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore, cho biết mọi người cảm thấy xã hội bị công an kiểm soát hơn bao giờ hết.
Ông nói thêm rằng nhiều người đã chán nản và việc cắt giảm lương sau đó đã “củng cố thêm cuộc khủng hoảng niềm tin”.
Moxi, 38 tuổi, là một trong số họ. Anh rời bỏ công việc bác sĩ tâm thần và chuyển đến Đại Lý, một thành phố ven hồ ở phía tây nam Trung Quốc hiện được những người trẻ muốn thoát khỏi công việc áp lực cao ưa chuộng.
Ông nói với BBC: “Khi còn là bác sĩ tâm thần, tôi thậm chí không có thời gian và sức lực để nghĩ xem cuộc đời mình sẽ đi về đâu”. "Không có chỗ cho sự lạc quan hay bi quan. Đó chỉ là công việc mà thôi."
Làm việc chăm chỉ có được đền đáp không? Người Trung Quốc bây giờ nói ‘không’
Tuy nhiên, theo cuộc khảo sát, làm việc chăm dường như không còn báo hiệu một tương lai đầy hứa hẹn.
Trong năm 2004, 2009 và 2014, hơn 6 trên 10 người được hỏi đồng ý rằng "nỗ lực luôn được khen thưởng" ở Trung Quốc. Những người không đồng ý chiếm khoảng 15%.
Đến năm 2023, tình cảm đã thay đổi. Chỉ 28% tin rằng sự chăm chỉ của họ sẽ được đền đáp, trong khi 1/3 (67%) trong số họ không đồng ý. Sự bất đồng mạnh mẽ nhất diễn ra ở các gia đình có thu nhập thấp, những người kiếm được ít hơn 50.000 nhân dân tệ (6.989 USD) một năm.
Người Trung Quốc thường được bảo rằng những năm tháng học tập và theo đuổi bằng cấp sẽ được đền đáp bằng sự thành công về mặt tài chính. Một phần của kỳ vọng này đã được hình thành bởi một lịch sử đầy biến động, nơi con người nghiến răng vượt qua nỗi đau chiến tranh và nạn đói rồi tiếp tục đi lên.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng ca ngợi đạo đức làm việc như vậy. Ví dụ, Giấc mơ Trung Hoa của Tập Cận Bình sao chép Giấc mơ Mỹ, nơi mà sự chăm chỉ và tài năng sẽ được đền đáp. Ông kêu gọi giới trẻ hãy “nuốt đắng”, một cụm từ tiếng Trung có nghĩa là chịu đựng gian khổ.
Nhưng vào năm 2023, phần lớn số người được hỏi trong nghiên cứu Whyte và Rozelle tin rằng mọi người giàu có là nhờ những đặc quyền mà gia đình và mối quan hệ của họ ban tặng. Một thập kỷ trước, những người được hỏi cho rằng sự giàu có là nhờ khả năng, tài năng, trình độ học vấn tốt và làm việc chăm chỉ.
Điều này bất chấp chính sách “thịnh vượng chung” đặc trưng của Tập Cận Bình nhằm thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, mặc dù các nhà phê bình cho rằng chính sách này chỉ dẫn đến sự đàn áp các doanh nghiệp tư nhân.
Theo Cơ quan giám sát bất đồng chính kiến Trung Quốc, có những dấu hiệu bất mãn khác, chẳng hạn như số cuộc biểu tình tăng 18% trong quý 2 năm 2024, so với cùng kỳ năm ngoái.
Nghiên cứu định nghĩa các cuộc biểu tình là bất kỳ trường hợp nào khi mọi người lên tiếng bất bình hoặc thúc đẩy lợi ích của họ theo những cách gây tranh cãi với chính quyền - điều này có thể xảy ra thực tế hoặc trực tuyến. Những sự việc như vậy, dù nhỏ, vẫn đang diễn ra ở Trung Quốc, nơi ngay cả những người biểu tình đơn độc cũng nhanh chóng bị truy lùng và giam giữ bởi công an.
Kevin Slaten, một trong bốn biên tập viên của nghiên cứu từ Cơ quan giám sát bất đồng chính kiến Trung Quốc, cho biết ít nhất ba trong bốn trường hợp biểu tình là do bất bình về kinh tế.
Bắt đầu từ tháng 6 năm 2022, nhóm đã ghi nhận gần 6.400 sự kiện như vậy cho đến nay.
Họ chứng kiến sự gia tăng các cuộc biểu tình do cư dân nông thôn và công nhân dẫn đầu về việc chiếm đất và lương thấp, nhưng cũng lưu ý rằng các công dân thuộc tầng lớp trung lưu đang tổ chức biểu tình vì cuộc khủng hoảng bất động sản. Các cuộc biểu tình của chủ nhà và công nhân xây dựng chiếm 44% số vụ việc trên hơn 370 thành phố.
Ông Slaten nhanh chóng nhấn mạnh: “Điều này không có nghĩa ngay lập tức là nền kinh tế Trung Quốc đang sụp đổ”.
Mặc dù vậy, ông nói thêm, "rất khó để dự đoán" "sự bất đồng chính kiến như vậy có thể tăng tốc như thế nào nếu nền kinh tế tiếp tục tồi tệ hơn".
Đảng Cộng sản lo lắng đến mức nào?
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc chắc chắn lo ngại.
Từ tháng 8/2023 đến tháng 1/2024, Bắc Kinh đã ngừng công bố số liệu thất nghiệp ở thanh niên sau khi đạt mức cao kỷ lục. Tại một thời điểm, các quan chức đã đặt ra thuật ngữ "việc làm chậm" để mô tả những người đang dành thời gian để tìm việc làm - một danh mục riêng biệt, họ nói, với những người thất nghiệp.
Các nhà kiểm duyệt đã và đang trấn áp mọi nguyên nhân gây thất vọng về tài chính - các bài đăng trực tuyến có tiếng nói phản biện nhanh chóng bị xóa, trong khi những người có ảnh hưởng đã bị chặn trên mạng xã hội vì phô trương sở thích xa hoa. Truyền thông nhà nước đã bảo vệ các lệnh cấm và kiểm duyệt như một phần trong nỗ lực tạo ra một môi trường “văn minh, lành mạnh và hài hòa”. Đáng báo động hơn có lẽ là các báo cáo tuần trước cho biết nhà kinh tế hàng đầu, Zhu Hengpeng, đã bị bắt giữ vì chỉ trích cách ông Tập điều hành nền kinh tế.
Ông Slaten nói, Đảng Cộng sản cố gắng kiểm soát câu chuyện bằng cách “định hướng những thông tin mà mọi người có thể truy cập hoặc những gì được coi là tiêu cực”.
Nghiên cứu của Cơ quan giám sát bất đồng chính kiến Trung Quốc cho thấy, bất chấp mức độ kiểm soát của nhà nước, sự bất mãn đã thúc đẩy các cuộc biểu tình - và điều đó sẽ khiến Bắc Kinh lo lắng.
Vào tháng 11/2022, một vụ hỏa hoạn chết người - khiến ít nhất 10 người không được phép rời khỏi tòa nhà trong thời gian phong tỏa vì Covid - đã khiến hàng nghìn người xuống đường ở các khu vực khác nhau của Trung Quốc để phản đối các chính sách phong tảo trong đại dịch.
Các giáo sư Whyte và Rozelle không nghĩ rằng những phát hiện của họ cho thấy “sự phẫn nộ của công chúng về… sự bất bình đẳng có thể bùng nổ thành một ngọn núi lửa phản kháng trong xã hội”.
Nhưng suy thoái kinh tế đã bắt đầu "làm suy yếu" tính hợp pháp mà Đảng đã xây dựng qua "nhiều thập kỷ tăng trưởng kinh tế bền vững và mức sống được cải thiện", họ viết.
Yun Zhou, giáo sư xã hội học tại Đại học Michigan, cho biết đại dịch vẫn còn ám ảnh nhiều người dân Trung Quốc. “Những phản ứng nghiêm khắc nhưng không đồng đều” của Bắc Kinh trong thời kỳ đại dịch đã làm tăng thêm sự bất an của người dân về tương lai.
Cô Yun Zhou nói thêm, điều này đặc biệt rõ ràng đối với các nhóm bị gạt ra ngoài lề xã hội, chẳng hạn như phụ nữ bị mắc kẹt trong thị trường lao động “phân biệt đối xử nghiêm trọng” và cư dân nông thôn, những người từ lâu đã bị loại khỏi phạm vi phúc lợi.
Theo hệ thống đăng ký hộ khẩu gây nhiều tranh cãi của Trung Quốc, người lao động nhập cư ở các thành phố không được phép sử dụng các dịch vụ công, chẳng hạn như đăng ký cho con cái họ vào các trường công lập.
Nhưng những người trẻ từ các thành phố - như Moxi - đã đổ xô đến các thị trấn xa xôi, bị thu hút bởi giá thuê nhà thấp, phong cảnh đẹp như tranh vẽ và sự tự do hơn để theo đuổi ước mơ của mình.
Moxi cảm thấy nhẹ nhõm khi tìm thấy nhịp sống chậm hơn ở Dali. “Số lượng bệnh nhân đến gặp tôi vì trầm cảm và rối loạn lo âu chỉ tăng lên khi nền kinh tế bùng nổ”, ông nói và nhớ lại công việc trước đây của mình là bác sĩ tâm thần.
“Có sự khác biệt lớn giữa việc Trung Quốc đang làm tốt và người dân Trung Quốc đang làm tốt”.
Nguồn:
1. BBC. Xi Jinping is worried about the economy - what do Chinese people think? 01/10/2024; Available from: https://www.bbc.com/news/articles/c3e95lny0x9o.
Không có nhận xét nào