Từ khác biệt đến đối lập

Từ khác biệt đến đối lập 

Nhiệm vụ của đối lập 

Phạm Phú Khải 

20/7/2022

Ông Lê Tùng Vân, 90 tuổi (mặc áo khoác màu cam) tại phiên tòa vào tối ngày 21/7/2022. Photo PLO. 

Với tư duy này, mọi tổ chức chính trị, đảng phái phải luôn tập trung vào việc làm sao để có khả năng nhất để trở thành đối lập, và sẵn sàng để thay thế chính quyền khi người dân tín nhiệm. 

Ngày 21 tháng 7 vừa qua, một tòa án ở Long An đã tuyên án tổng cộng hơn 23 năm tù đối với sáu thành viên của Tịnh Thất Bồng Lai với cùng cáo buộc “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ”. Luật sư Đặng Đình Mạnh, một trong những luật sư bào chữa, chia sẻ rằng ông không bất ngờ gì về kết quả tuyên án nhưng vẫn rất thất vọng.

Dường như luật sư Đặng Đình Mạnh đã bị thất vọng dài dài.

Trong lẫn ngoài Việt Nam, người Việt và người ngoại quốc đều biết rất rõ tự do tôn giáo tại Việt Nam không hề hiện hữu. Nó hoàn toàn bị sự kiểm soát, chi phối và áp bức, của nhà nước Việt Nam. Bản báo cáo mới nhất của Bộ Ngoại giao Mỹ về tự do tôn giáo tại Việt Nam năm 2021, hay Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Mỹ (USCIRF), hay của Freedom House, Human Rights Watch và Amnesty International, v.v… đều có chung kết luận. Tất cả các tôn giáo, cũng như các tổ chức xã hội dân sự, đều phải chịu sự kiểm soát gắt gao, ngặt nghèo của những cơ quan đảng và nhà nước Việt Nam. Tất cả đều phải xin phép cho những hoạt động của mình, và chịu sự kiểm soát bằng luật, lệ, lẫn bao giám sát của đảng và nhà nước Việt Nam.

Tự do tôn giáo không có. Tự do dân chủ lại càng không thấy bóng dáng đâu cả. Hơn 47 năm qua dưới sự cai trị của chế độ này, về bản chất, vẫn không thay đổi.

Vậy thì tại sao Việt Nam vẫn tiếp tục bắt bớ bỏ tù bao nhiêu người về tội danh hoàn toàn không hiện hữu này?

Giống như cách biện minh của Nga và Trung Quốc, mỗi khi nhận được những báo cáo vi phạm nhân quyền của Mỹ, Úc, Anh, Âu châu, Liên Hiệp Quốc, hay các tổ chức nhân quyền quốc tế, Việt Nam cứ phản đối và phản bác là không hề có vi phạm, và biện luận rằng những báo cáo như thế là sai lệch, chỉ vì động cơ chính trị.

Trong nước thì như thế. Tại hải ngoại, bao nhiêu hội đoàn, đảng phái, cộng đồng lần lượt chia năm xẻ bảy. Tuy có nhiều lý do khác nhau, tôi cho rằng yếu tố chính có lẽ vẫn xoay quanh quan điểm và động cơ. Khác quan điểm thì tất nhiên sẽ khác chủ trương, đường lối. Đây là điều rất bình thường trong môi trường sinh hoạt dân chủ. Nếu khác đến độ không thể ngồi lại chung tay làm việc thì tách ra thôi. Chuyện này xảy ra thường xuyên trong chính trường và thương trường. Nhưng vì cứ mãi nhắm vào động cơ, nên dù có người đã từng hoạt động sống chết với nhau trước đây, nay vì nghi ngờ rồi quay sang quy chụp nhau, để rồi cuối cùng không thể hàn gắn hay hòa giải gì được.

Tệ hại hơn là chụp mũ nhau và coi nhau như kẻ thù.

Nó trở thành một lối suy nghĩ và văn hóa giết chết mọi linh hồn dân chủ.

Nếu cứ theo cái đà này thì cuộc vận động dân chủ sẽ không đi về đâu cả.

Thật ra, nền tảng chung (common ground) và mục đích chung (common purpose) của người Việt, trong lẫn ngoài Việt Nam, là rất lớn. Cái chung lớn nhất là đại đa số đều là nạn nhân của một chế độ không xứng đáng về mọi mặt. Hơn nữa, ai mà không mong muốn dân chủ và nhân quyền. Nhưng người dân bị đầu độc bởi những thông tin sai lệch và độc hại qua một thời gian dài, do đó cần nhiều sự hướng dẫn và hóa giải để tỉnh thức.

Nhưng phong trào dân chủ cứ bị những mưu mô và thủ đoạn của chế độ cầm quyền tại Việt Nam hiện nay, lẫn những thế lực chống Cộng cực đoan, giăng bẫy và tấn công, để rồi không nhìn thấy bức tranh tổng thể hoặc có thể ngồi lại với nhau.

Ngồi lại với nhau, vì thế, là bước đầu tiên nhưng cũng là quan trọng nhất.

Rõ ràng kẻ thù lớn nhất của mọi người và mọi tổ chức, trước nay và mai sau, đối với Việt Nam, là độc tài, tham nhũng và bất đức. Cả ba thường đi chung với nhau. Cái ác cứ mãi hoành hành.

Cộng Sản, hay không, chỉ là cái nhãn hiệu bên ngoài. Chế độ hiện nay có bao giờ, chưa bao giờ, và sẽ không bao giờ, trở thành cộng sản cả. Điều này đã rõ như ban ngày.

Để có thể ngồi lại với nhau, nó đòi hỏi rất nhiều yếu tố. Triết lý đấu tranh phải đủ rộng để có thể tập hợp, dung chứa và nối kết đi đường dài với nhau. Khế ước xã hội như quyền và lợi của con người, xã hội, đất nước và mối quan hệ giữa quyền và lợi về kinh tế, chính trị, xã hội v.v… phải đủ sâu. Làm sao để dung hòa những khác biệt này, quản lý những xung đột lợi ích giữa các cá nhân hay nhóm, nhưng cùng đi đường dài để xây dựng viễn ảnh tương lai với nhau một cách tốt nhất.

Khó? Tất nhiên. Nhưng bước đầu tiên, theo tôi, là mỗi người quan tâm cần xây dựng tư duy chấp nhận khác biệt. Khi chấp nhận được sự khác biệt để có thể chấp nhận đối nghịch hay đối lập, ngay trong chính tổ chức/đảng phái/phong trào của mình, thì lúc đó tinh thần hay linh hồn của tổ chức sẽ không dễ gì bị rạn nứt.

Khi chưa chấp nhận đối lập, những kẻ cầm quyền, trước sau gì cũng trở thành độc tài. Vì thế, những người đang hô hào đấu tranh cho dân chủ mà chỉ nói suôn, không chấp nhận đối lập chung quanh mình, tức các tổ chức khác quan điểm hay có khi đối nghịch với mình, thì tôi e rằng tư duy đó không những không thích hợp mà còn có khả năng đe dọa nền dân chủ về sau này.

Hơn nữa, khi chưa chấp nhận đối lập, người ta dễ dàng phủ nhận luôn chính mình, hủy hoại cả những gì có thể bảo vệ mình, trong một số tình huống, như khi chưa nắm quyền. Nó đưa đến tình trạng các tổ chức chính trị muốn nắm chính quyền bằng mọi cách; và khi có quyền lực trong tay, thì lại tìm cách đàn áp trù dập đối lập. Như chế độ cầm quyền tại Việt Nam hiện nay.

Nếu đã không chấp nhận đối lập, tất cả những thành phần khác trong xã hội mà có quan điểm khác với kẻ cầm quyền đều dễ dàng trở thành nạn nhân của chế độ. Như đã thấy tại bao quốc gia như Nga, Trung Quốc và Việt Nam v.v…

Có đối lập chưa hẳn có dân chủ. Dân chủ đòi hỏi nhiều hơn thế. Nhưng chưa có đối lập làm nền tảng tư tưởng dân chủ, mọi cuộc vận động dân chủ có lẽ không đi về đâu cả.

Để chấp nhận đối lập thì điều đầu tiên là biết chấp nhận, và tôn trọng sự khác biệt.

Triết lý đối lập trong nền chính trị Úc cũng rất đáng để chúng ta cùng suy ngẫm.

Đối lập tại Úc còn có tên là nội các đối lập (shadow cabinet/ministry), mà hiện nay Peter Dutton là lãnh đạo.

Ở Mỹ, Pháp, hay nhiều quốc gia khác, trách nhiệm kiểm soát và cân bằng quyền lực chủ yếu nằm ở quốc hội, tòa án và truyền thông. Tại Úc cũng vậy. Nhưng quan trọng và tích cực nhất đến từ phía đối lập. Nội các đối lập có cấu trúc gần giống như chính quyền đương nhiệm. Các bộ trưởng đối lập có nhiệm vụ giám sát, nêu vấn đề, đặt câu hỏi v.v… để thủ tướng và mọi thành viên trong chính quyền phải trả lời, trước quốc hội hoặc trước truyền thông. Qua đó, người dân nắm bắt thông tin và hiểu biết tường tận hơn, nếu họ quan tâm và chịu khó tìm hiểu. Ngoại trừ một số vấn đề bí mật quốc gia liên quan đến hoạt động (operations), đối lập cũng được những cơ quan an ninh và tình báo chia sẻ thông tin, khi cần. Cho nên bên đối lập nói riêng, quốc hội nói chung, và giới truyền thông, đều hiểu biết mọi vấn đề quốc gia. Thông tin, kiến thức là quyền lực. Khi quyền lực được chia sẻ rộng rãi trong nhiều thành phần xã hội, độc tài hay độc quyền khó xảy ra.

Đối lập phải biết, và phải giỏi, thì chính quyền mới làm tốt nhiệm vụ của mình. Khi chính quyền không còn được người dân tín nhiệm, phải xuống giữ vai trò đối lập, thì họ cũng nắm thật rõ cung cách điều hành lãnh đạo quốc gia, và do đó đóng vai trò đối lập thật hiệu quả.

Điều đã xảy ra trong cuộc bầu cử 21 tháng 5, đưa đảng Lao Động do Thủ tướng Anthony Albanese lên cầm quyền sau 3 nhiệm kỳ dài 9 năm ở vai trò đối lập (từ năm 2013 đến 2022). Liên đảng Cấp tiến Quốc gia trở lại thế đối lập.

Các chế độ độc tài và cộng sản rất sợ khác biệt và đối lập. Khác biệt, đến một lúc nào đó, nếu quy tụ lại với nhau, trở thành đối lập. Khi đã là đối lập, nó có thể thay thế chế độ cầm quyền bất cứ lúc nào, nhất là khi lòng dân muốn vậy. Nhưng vì muốn độc quyền cai trị toàn diện và vĩnh viễn, họ sẽ không bao giờ, trừ phi bị đưa vào thế bắt buộc, dung thứ hay dung chứa bất cứ mầm mống đối lập nào có thể đe dọa họ vào một ngày nào đó trong tương lai.

Những nhà quan sát quốc tế am tường tình hình Việt Nam, như nhà phân tích David Hutt, hiểu rõ điều này, như qua bài viết mới đây “Chủ nghĩa Hệ Sinh thái Lê Nin Nít của Việt Nam” trên The Diplomat vào ngày 14 tháng 7.

Thật ra thì họ lo cũng phải. Bởi vì đối lập, Opposition, đến từ chữ nguyên thủy Latin, Oppose, nên được hiểu là sự đối kháng lại quyền lực của nhà nước, nhất là khi quyền lực đó được áp đặt một cách bất công, áp bức. Vai trò của đối lập, như có trình bày chính thức trên trang mạng của Quốc hội Úc, là tìm cách đánh bại chính quyền hoặc làm sao để chính quyền phải từ nhiệm. Ngoài ra, các nhiệm vụ khác của đối lập là: một, xem xét kỹ lưỡng - kiểm tra chặt chẽ - công việc của chính quyền, kể cả các chi tiêu và ngân sách quốc gia; hai, yêu cầu chính phủ giải thích hành động của mình; ba, tranh luận về các dự luật, và đề xuất dự luật, tại quốc hội; bốn, làm việc trong các ủy ban kiểm tra các dự luật và các vấn đề quan trọng của quốc gia; năm, cung cấp các lựa chọn thay thế cho các chính sách của chính phủ.

Đây là trò chơi dân chủ đích thực và hiệu quả.

Với tư duy này, mọi tổ chức chính trị, đảng phái phải luôn tập trung vào việc làm sao để có khả năng nhất để trở thành đối lập, và sẵn sàng để thay thế chính quyền khi người dân tín nhiệm. Nó phải là nơi quy tụ nhân tài, vừa tài vừa đức. Cái tâm và cái tầm nằm ở đây. Từ khác biệt đến đối lập, nó là cơ hội để thay đổi vấn nạn độc tài tham nhũng và dối trá.

https://www.voatiengviet.com/a/t%E1%BB%AB-kh%C3%A1c-bi%E1%BB%87t-%C4%91%E1%BA%BFn-%C4%91%E1%BB%91i-l%E1%BA%ADp/6672640.html

Nhiệm vụ của đối lập 

Phạm Phú Khải 

29/6/2022

Ngoại trưởng Úc, Penny Wong, bắt tay Chủ tịch Việt Nam, Nguyễn Xuân Phúc, 27 tháng Sáu, tại Hà Nội. 

Đối với Việt Nam, lãnh đạo chính trị tất nhiên đủ thông tin và kinh nghiệm để hiểu vấn đề này. Nhưng cách hành xử bất nhất của họ cho tôi có cảm tưởng như lúc họ bị lôi kéo bên này, lúc bên khác, mà rốt cuộc xu hướng chung vẫn nghiên về độc tài, về Nga và Trung Quốc. 

Thủ tướng Úc Anthony Albanese đã đến Âu châu để tham dự hội nghị thượng đỉnh NATO được tổ chức tại Tây Ban Nha tuần này. Albanese nhân dịp này sẽ viếng thăm Pháp do lời mời của Tổng thống Emmanuel Macron. Chuyến công du của Albanese đến Pháp nhằm mục đích thiết lập lại mối quan hệ như trước.

Quan hệ giữa Úc và Pháp đã xuống mức thấp nhất sau khi Úc ký hiệp định an ninh với Anh và Mỹ có tên AUKUS (Australia, UK and US) vào tháng 9 năm ngoái. Pháp bất bình vì Úc đã hủy bỏ hợp đồng trị giá 90 tỷ Úc kim (62 tỷ Mỹ kim) để công ty quốc doanh của Pháp đóng hạm đội 12 tàu ngầm chạy bằng dầu hỏa diesel. Macron phẫn nộ cho rằng cựu Thủ tướng Scott Morrsion đã giấu giếm và nói dối với ông. Uy tín của Morrison tại Úc và trên thế giới cũng bị ảnh hưởng qua vụ này. Các cựu thủ tướng Úc như Kevin Rudd và Malcolm Turnbull phê bình cung cách giải quyết của Morrison. Cả hai đều biện luận rằng uy tín có giá trị quan trọng trong quan hệ quốc tế, nhất là trong tình hình địa chính trị ngày càng gia tăng và mối quan hệ ngoại giao của Úc với quốc gia khác ngày càng quan trọng hơn.

Úc đã đồng ý bồi thường Naval Group của Pháp 835 triệu Úc kim (583 triệu Mỹ kim), con số nhỏ hơn dự tính trước đây, vì đã bỏ hợp đồng xây tàu ngầm này. Tuy đây là một số tiền khá lớn và như thế bị xem là lãng phí công quỹ quốc gia, như Albanese từng phê bình Liên Đảng. Nhưng cựu Bộ trưởng Quốc phòng Úc Peter Dutton, hiện đang là thủ lãnh đối lập sau cuộc bầu cử 21 tháng 5 vừa qua, cho biết chính quyền ông lúc đó đã lấy quyết định đúng. Dutton biện luận rằng, quyết định hình thành AUKUS là hoàn toàn dựa trên quyền lợi và an ninh quốc gia, mà tàu ngầm do Pháp chế tạo sẽ không đủ khả năng để cung cấp an ninh và phòng vệ mà Úc cần đến.

Giáo sư Paul Dibb thuộc trường đại học ANU, tác giả chính của Chiến lược Quốc phòng Úc năm 1987, từng giữ vai trò Phó Bộ trưởng Quốc phòng, nhắc nhở lãnh đạo chính trị của Úc về nhiệm vụ của họ. Dibb biện luận họ phải luôn luôn nhớ kỹ rằng, ưu tiên nhiệm vụ hàng đầu của họ là để bảo vệ nước Úc và bảo đảm khu vực chung quanh không bị khống chế bởi một thế lực bành trướng hung hãn. Ý Dibb là Trung Quốc. Dibb nói: “Họ đang cố gắng lấn át chúng ta và cưỡng ép chúng ta ngay trong khu vực quan tâm chiến lược hiện nay”.

Cựu Thủ tướng Paul Keating thì không tán thành quan điểm này. Ông không nhìn thấy Trung Quốc có mưu đồ đen tối, và không cho rằng tàu ngầm là cách giải quyết thử thách và đe dọa an ninh của Trung Quốc đối với Úc hiện nay. Nhưng Keating chỉ là một thiểu số nhỏ còn lại có lập trường bênh vực cho Trung Quốc. Đại đa số học giả, chuyên gia và giới truyền thông của Úc quan ngại cung cách hành xử hung hãn lẫn ý đồ đen tối của Bắc Kinh dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình hiện nay.

Như đã trình bày trong bài trước đây, trước khi ký kết và công bố hiệp định AUKUS vào ngày 16 tháng 9, Morrison đã triệu tập một cuộc họp khẩn cấp liên quan đến an ninh quốc phòng với một số thành viên nội các của mình. Bốn nhân vật hàng đầu phe đối lập cũng được mời, trong đó có thủ lãnh đối lập Albanese. Sau đó, tuy thận trọng và chừng mực, Albanese cũng công khai ủng hộ hiệp định này vì nhìn thấy được tầm quan trọng về mặt chiến lược. Chuyến đi Âu châu tham dự hội nghị NATO, và gặp mặt Macron, là để kết chặt lại mối quan hệ của Úc với những quốc gia có cùng suy nghĩ và quan tâm về tình hình chính trị quốc tế hiện nay.

Hai ngày sau cuộc bầu cử Úc 21 tháng 5, Albanese và Wong đã đi Nhật để tham dự hội nghị thượng đỉnh của Bộ Tứ QUAD. Đầu tháng 6, Albanese và Wong đã viếng thăm Indo để xiết chặt mối quan hệ với nước này. Tuần này, trong khi Albanese đi Âu châu để dự hội nghị của NATO và viếng thăm Pháp, thì Wong đã ghé thăm Việt Nam ngày 27 tháng 6, và sau đó viếng thăm Mã Lai. Nỗ lực của giới lãnh đạo chính trị Úc cho thấy được ưu tiên chiến lược quốc gia đang là gì. Nếu trước Thế Chiến II, Úc hoàn toàn dựa vào Anh quốc về ngoại giao và an ninh quốc phòng, và kể từ đó phần lớn dựa vào Mỹ cho đến khi Donald Trump được bầu làm Tổng thống năm 2016, thì kể từ đó chiến lược của Úc là đa dạng hóa mọi lĩnh vực, từ an ninh quốc phòng đến kinh tế, và nhất là ngoại giao. Đông Nam Á mang vai trò quan trọng để tạo ảnh hưởng và đối phó với mối đe dọa của Trung Quốc hiện nay. Việt Nam đóng vai trò quan trọng, theo cách nhìn của Úc, trong địa chính trị này, mặc dầu bề ngoài Wong chỉ đề cao các lĩnh vực gia đình, thương mại, giáo dục và du lịch.

Nhiều chính thể dân chủ hiện nay đã nhìn thấy rõ mối đe dọa của những chế độ độc tài đang mong muốn thiết lập một trật tự mới, hay thay đổi trật tự quốc tế hiện có, để phục vụ tốt hơn cho quyền lợi và mục tiêu chiến lược của họ. Điển hình là Nga và Trung Quốc. Chính vì thế, lãnh đạo chính trị quốc gia phải có trách nhiệm củng cố và phát triển guồng máy chính quyền, để ngay cả khi mình không còn ở trong vai trò lãnh đạo, nó vẫn đủ khả năng để phục vụ quyền lợi quốc gia một cách tốt nhất có thể. Đảng chính trị, hay ý thức hệ chính trị, chỉ là phương tiện để giúp mang lại kết quả và hiệu năng của những mục đích này. Nói cách khác, đảng phái hay ý thức hệ chỉ là phương tiện, không phải là cứu cánh.

Albanese và Wong từng phê bình cung cách lãnh đạo của Liên Đảng thời Morrison về mặt quốc phòng và ngoại giao. Và cũng như mọi lĩnh vực khác. Nói chung chính quyền và đối lập ngày đêm cãi nhau, phê bình nhau tại quốc hội, trên truyền thông, và mọi cơ hội và phương tiện họ có. Nhưng khi đối lập có cơ hội lên nắm quyền, những chiến lược và chính sách của họ vẫn cốt yếu dựa trên quyền lợi và an ninh quốc gia. Cho nên nội dung phần lớn không khác nhiều, hình thức thì có khác. Sự quan tâm của chính quyền đến quyền lợi của nước khác, cũng như của chính trị vùng và quốc tế, cũng dựa vào sự đánh giá về quyền lợi và an ninh quốc gia. Khi tất cả các quốc gia hành xử trên khung sườn trật tự quốc tế dựa trên pháp luật (rules-based international order), những nước như Trung Quốc, hay như Nga bây giờ đang xâm chiếm Ukraine, sẽ khó tự tung tự tác ỷ lớn lất át bé. Đó là điều cần thiết cho một thế giới văn minh tiến bộ, và an toàn cho các nước nhỏ, điển hình là Việt Nam mà chiều dài lịch sử cho thấy Trung Quốc luôn là mối đe dọa.

Đối với Việt Nam, lãnh đạo chính trị tất nhiên đủ thông tin và kinh nghiệm để hiểu vấn đề này. Nhưng cách hành xử bất nhất của họ cho tôi có cảm tưởng như lúc họ bị lôi kéo bên này, lúc bên khác, mà rốt cuộc xu hướng chung vẫn nghiên về độc tài, về Nga và Trung Quốc. Lý do? Nhiều. Nhưng quan trọng nhất, theo tôi, vì họ không hề đặt quyền lợi quốc gia lên trên đảng phái của họ. Nếu họ đã, thì tôi không cần phải viết bài này. Nếu có đối lập thật sự tại Việt Nam, thì họ cũng không thể tự tung tự tác buôn bán quyền lợi quốc gia như đã làm.

https://www.voatiengviet.com/a/nhi%E1%BB%87m-v%E1%BB%A5-c%E1%BB%A7a-%C4%91%E1%BB%91i-l%E1%BA%ADp-/6636771.html