Chiến tranh Đài Loan sẽ lấn át Ukraina trừ khi Mỹ cho Trung Quốc thấy sức mạnh của họ

Ảnh minh họa: AP.

Bài bình luận đến từ tác giả Simon Tisdall. Ông là một nhà bình luận về các vấn đề đối ngoại. Ông đã và đang là cây bút và biên tập viên Hoa Kỳ cho hãng thông tấn Anh Guardian.

Bài bình luận sau đây được đăng trên tờ Guardian hôm 02/04, với nhan đề:

Chiến tranh Đài Loan sẽ lấn át Ukraina trừ khi Mỹ cho Trung Quốc thấy sức mạnh của họ

Nhiều người tin rằng một cuộc xâm lược Đài Loan của Trung Quốc có thể thu hút Hoa Kỳ, ngoài ra còn có cả Nhật Bản, Úc và Anh, Đồng thời, cuộc chiến này nếu xảy ra còn có thể lấn át cuộc khủng hoảng Ukraina cả về quy mô và mức độ nguy hiểm. Các tướng lĩnh và quan chức hàng đầu của Hoa Kỳ đã nhiều lần cảnh báo một cuộc tấn công ngày càng trở nên khả thi hơn. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ ràng rằng chính phủ tổng thống Biden sẽ thực sự làm gì để đáp trả Trung Quốc.

Chính sách “mơ hồ chiến lược” lâu nay của Hoa Kỳ, được thiết kế để khiến Bắc Kinh đoán được ý định của Washington. Chính sách này đã giúp kiềm chế căng thẳng giữa hai bờ eo biển. Tuy nhiên, động lực đó đã thay đổi căn bản với việc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lên nắm quyền cao nhất và cách tiếp cận gây hấn của ông đối với Đài Loan cũng như quan hệ quốc tế nói chung.

Tháng trước, ông Tập một lần nữa tuyên bố sẽ sáp nhập hòn đảo tự trị mà ông coi là tài sản của Trung Quốc. Ông Tập trình bày trước Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, “Chúng ta nên tích cực phản đối các thế lực bên ngoài và các hoạt động đòi độc lập của Đài Loan. Chúng ta nên kiên định thúc đẩy sự nghiệp trẻ hóa và thống nhất đất nước”.

Ông Tập cũng thẳng thừng không loại trừ việc sử dụng vũ lực.

Sự mơ hồ của Hoa Kỳ đã trở nên có vấn đề hơn theo thời gian. Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden càng làm vấn đề thêm khó hiểu với những lời tuyên bố không rõ ràng.

Hồi tháng 9 năm ngoái, khi được hỏi liệu ông có gửi quân đội Hoa Kỳ để bảo vệ Đài Loan, không giống như trường hợp của Ukraina, hay không, tổng thống Biden trả lời: “Có, nếu thực tế là có một cuộc tấn công chưa từng có”.

Đây không phải là chính sách chính thức của Hoa Kỳ – mặc dù nó có lẽ nên như vậy. Những lời của tổng thống Biden đã nhanh chóng bị các quan chức cấp cao của ông bác bỏ trong bối cảnh Trung Quốc phản đối dữ dội. Theo Đạo luật Quan hệ Đài Loan năm 1979 , Hoa Kỳ cam kết “cung cấp cho Đài Loan vũ khí có tính chất phòng thủ”. Mục đích là răn đe, không phải chiến tranh.

Sự xấu đi rõ rệt trong quan hệ Mỹ-Trung do sự trỗi dậy của nhà lãnh đạo Tập Cận Bình trong nhiệm kỳ của tổng thống của ông Donald Trump đã dẫn đến nhiều hành động không có ích của các chính trị gia Mỹ và Trung Quốc. Họ bao gồm bà Nancy Pelosi thuộc Đảng Dân Chủ, người có chuyến thăm khiêu khích không cần thiết vào năm ngoái đã gây ra căng thẳng quân sự với ngoại trưởng diều hâu của Bắc Kinh, ông Tần Cương.

Một cuộc tranh cãi khác, và nhiều mối đe dọa quân sự hơn, có thể xảy ra nếu tổng thống Đài Loan, Thái Anh Văn, gặp ông Kevin McCarthy, người kế nhiệm Pelosi của Đảng Cộng Hòa với tư cách là Chủ tịch Hạ viện, tại California trong tuần này. Bà Thái sẽ dừng chân không chính thức sau khi thăm hai trong số ít đồng minh còn lại của Đài Loan ở Trung Hoa Kỳ. Trong khi đó, quốc gia Honduras gần đây đã chuyển hướng sang ủng hộ Bắc Kinh.

Cuộc họp của ông McCarthy dự kiến ​​sẽ mang tính biểu tượng và không có ý nghĩa thực tế. Những gì cuộc gặp gỡ này sẽ làm là thúc đẩy lập trường cứng rắn chống Trung Quốc của Đảng Cộng Hòa trước cuộc bầu cử Hoa Kỳ vào năm tới.

Sự kiện này cũng có thể thúc đẩy Đảng Cấp tiến Dân chủ cầm quyền của bà Thái Anh Văn trước các cuộc thăm dò quốc gia vào tháng 1 năm 2024 bằng cách thể hiện đòn bẩy ở Washington.

Sự mơ hồ chiến lược hay mặt khác, cũng lan sang cả phía Đài Loan. Bà Thái không thể tái tranh cử và không chắc ai sẽ kế nhiệm bà làm tổng thống hoặc liệu Đảng Dân chủ tiến bộ DPP ủng hộ độc lập có thể duy trì quyền lực hay không. Quốc dân đảng (KMT), tuyên bố Đảng dân chủ tiến bộ (DPP) đã phá hỏng mối quan hệ với Trung Quốc, điều mà họ hứa sẽ sửa chữa.

Quốc Dân Đảng từ lâu đã khẳng định họ không “thân Trung Quốc” mà ủng hộ hòa bình và thịnh vượng – một thông điệp hấp dẫn sau nhiều năm hỗn loạn xuyên eo biển. Tháng 11 năm ngoái, đảng này đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử địa phương, chiếm được sự ủng hộ của thủ đô Đài Bắc. Tuy nhiên, những nghi ngờ về sự sẵn sàng chống lại Bắc Kinh của họ vẫn tồn tại. Khi ông Biden nói về việc bảo vệ Đài Loan, ông ấy nên hiểu rằng không phải ai cũng muốn được bảo vệ.

Sự xung đột này lại thể hiện kịch tính vào tuần trước, khi ông Mã Anh Cửu trở thành cựu tổng thống Đài Loan đầu tiên và là nhân vật cấp cao nhất có liên hệ với Quốc Dân Đảng đến thăm Trung Quốc kể từ năm 1949. Mã Anh Cửu, tại vị từ năm 2008 đến 2016, tuyên bố chuyến đi của ông không mang tính chính trị, nhưng rõ ràng nó đã được. Việc tiếp cận như vậy có ý nghĩa tích cực và tiêu cực đối với triển vọng bầu cử của Quốc Dân Đảng.

Ông Mã, người từng nói rằng ông sẽ “không bao giờ yêu cầu người Hoa Kỳ chiến đấu cho Đài Loan”, giải thích chuyến thăm của ông trong những nhận xét mà ông Tập có thể tự viết, “Người dân ở cả hai bờ eo biển Đài Loan đều là người Trung Quốc”. Ông Mã nói, “Chúng tôi chân thành hy vọng hai bên sẽ làm việc cùng nhau để theo đuổi hòa bình, chống chiến tranh và cố gắng hồi sinh Trung Quốc”.

Ít ai muốn chiến tranh.

Bình luận “tất cả chúng ta đều là người Trung Quốc” của ông Mã Anh Cửu bỏ qua thực tế rằng hơn 60% dân số của hòn đảo hiện chỉ xác định là người Đài Loan. Trong khi đa số người dân ủng hộ hiện trạng hơn là tuyên bố độc lập chính thức, thì số áp đảo luôn bày tỏ việc phản đối sự cai trị của Bắc Kinh. Việc Trung Quốc tiếp quản Hồng Kông một cách tàn nhẫn đã tạo ra một tiền lệ khủng khiếp. Một số lo lắng rằng quốc dân Đảng sẽ bị bán tháo.

Một bài xã luận của Thời báo Đài Bắc gọi chuyến đi của ông Mã là một “ bước lùi”. Tờ báo cảnh báo, chuyến đi ấy có thể “được hiểu là một cựu lãnh đạo mạo hiểm với tính hợp pháp của quốc gia và bị [Trung Quốc] sử dụng như một công cụ tuyên truyền với mong muốn tiêu diệt Trung Hoa Dân Quốc và nền dân chủ của Đài Loan”.

Rõ ràng là tình hình của Đài Loan phức tạp và nhiều sắc thái hơn so với những gì phe cánh hữu của Hoa Kỳ (và cựu thủ tướng Anh Liz Truss, người ủng hộ việc cung cấp vũ khí và hỗ trợ quân sự cho Anh) duy trì. Bức tranh đen trắng thường được liên tưởng về một nền dân chủ nhỏ bé đoàn kết dũng cảm thách thức chế độ chuyên chế cao chót vót là quá đơn giản – và tiềm ẩn nguy hiểm.

Nguy hiểm nữa là sự nhầm lẫn liên tục về các bảo đảm của Hoa Kỳ, thực tế hay tưởng tượng. Richard Haass, chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Hoa Kỳ, đã cảnh báo trong một bài báo có ảnh hưởng được xuất bản ngay trước cuộc xâm lược Ukraina rằng sự thiếu “sự rõ ràng về chiến lược” của Biden có thể khiến Tập, giống như Vladimir Putin, rơi vào những tính toán sai lầm chết người.

“Cách tốt nhất để giảm nguy cơ chiến tranh là nói rõ với Trung Quốc rằng Hoa Kỳ sẽ đáp trả một cuộc tấn công chống lại Đài Loan bằng tất cả các công cụ có sẵn, bao gồm các biện pháp trừng phạt kinh tế nghiêm khắc và lực lượng quân sự.Ông Haass viết: “Washington cần nói rõ với Bắc Kinh rằng cái giá phải trả cho hành động gây hấn sẽ lớn hơn rất nhiều so với bất kỳ lợi ích tiềm năng nào”.

Việc Hoa Kỳ chuyển hướng sang răn đe bằng vũ lực có thể giúp chống lại một Ukraina thuộc châu Á – và là cần thiết và cấp bách. Tuy nhiên, hành động này sẽ không giải quyết được bài toán hóc búa rộng lớn hơn của Đài Loan. Điều đó đòi hỏi tầm nhìn chính trị, sự điều độ và không vụ lợi đang bị thiếu hụt trên toàn cầu ngày nay.

DKN