Như bất cứ đồng bằng sông nào, Đồng bằng sông Cửu Long chỉ có thể tồn tại nếu nó nhận được đầy đủ nguồn phù sa từ thượng lưu và dòng nước để trải phù sa đó trên khắp mặt của đồng bằng. [Ảnh: Marko Keskinen]
Gần 20 triệu người sống trong Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) ở Đông Nam Á (ĐNA), cũng là nguồn của 7-10% lúa được mua bán quốc tế. Nhưng ĐBSCL sẽ gần hoàn toàn nằm dưới nước vào cuối thế kỷ nếu các lề lối quản lý nước trong khu vực không thay đổi. Để tránh tình huống nầy phải có hành động phối hợp đáng kể từ tất cả 6 quốc gia trong lưu vực Mekong, một nhóm nghiên cứu đa ngành quốc tế lập luận trong nhận định được công bố hôm nay trên tạp chí Science.
“Rất khó để tìm hiểu rằng một hình dạng đất có khích thước của Netherlands (Hòa Lan) và với dân số tương tự có thể biến mất vào cuối thế kỷ,” tác giả cầm đầu Giảng sư Matt Kondolf từ Đại học California, Berkerley, nói. Nhưng ĐBSCL đặc biệt dễ tổn thương với mực nước biển dâng, vì hầu hết đồng bằng thấp hơn 2 m trên mặt nước biển.
Hầu hết ĐBSCL ở Việt Nam, và chánh phủ Việt Nam đã có những biện pháp để bảo vệ nó. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng tất cả các quốc gia trong lưu vực sông Mekong phải có hành động nhanh chóng và dứt khoát để ngăn ngừa tai họa.
“Như bất cứ đồng bằng sông nào, ĐBSCL chỉ có thể tồn tại nếu nó nhận được đủ nguồn phù sa từ thượng lưu vực và dòng nước để trải phù sa đó trên khắp mặt của đồng bằng,” Phó Giảng sư Matti Kummu của Đại học Aalto, đồng tác giả của bài viết, ghi nhận. Nguồn phù sa bảo đảm rằng đất xây đấp ít nhất nhanh như nước biển dâng.
“Đói năng lượng tái tạo, các quốc gia trong lưu vực phát triển đập thủy điện, ngăn chận phù sa, với ít quan tâm đến ảnh hưởng qui mô hệ thống. Số ít phù sa đến hạ lưu Mekong có thể được khai thác để đáp ứng nhu cầu của thành phần bất động sản đang phát triển trong vùng, đòi hỏi một số lượng cát lớn để xây cất và cải tại đất,” đồng tác giả Tiến sĩ Rafael Schmitt của Đại học Standford nói.
Một yếu tố quan trọng khác trong số phận của đồng bằng là làm thế nào nguồn nước được quản lý. Đê và các lòng lạch đã được xây để kiểm soát ngập lụt, bảo vệ thâm canh cao trong vùng, nhưng điều nầy cũng ngăn chận phù sa màu mỡ đến đồng ruộng. Vấn đề được kết hợp bởi việc sử dụng thái quá nước ngầm, gây sụt lún làm mặt của đồng bằng thấp hơn vài cm mỗi năm.
Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh đến 6 biện pháp gia tăng đáng kể đời sống của ĐBSCL:
1- Tránh các đập thủy điện bằng cách thay thế các dự án được dự trù bằng các trang trại gió và mặt trời nếu có thể được và nếu không, xây các đập mới một cách chiến lược để giảm ảnh hưởng của chúng ở hạ lưu;
2- Thiết kế và/hay tân trang các đập thủy điện để giúp phù sa đi qua nhiều hơn;
3- Dẹp từ từ việc khai thác cát đáy sông và kiểm soát chặt chẽ tất cả việc khai thác cát, trong khi giảm nhu cầu cát Mekong qua vật liệu xây cất khả chấp và tái chế;
4- Tái lượng định thâm canh nông nghiệp ở ĐBSCL cho tính khả chấp;
5- Duy trì nối kết của các đồng lụt của đồng bằng bằng hạ tầng cơ sở nước; và
6- Đầu tư vào các giải pháp tự nhiên để bảo vệ bờ biển đại qui mô dọc theo bờ biển của đồng bằng.
Mặc dù có ít tranh chấp trong cộng đồng khoa học về hiệu quả của những biện pháp nầy, nhất là nếu được thực hiện trong các chướng ngại hòa hợp quan trọng.
“Một số biện pháp sẽ xung đột với quyền lợi của một số thành phần, trong khi các biện pháp khác đòi hỏi hợp tác chặt chẽ hơn giữa các quốc gia trong khu vực. Mặc dù không dễ dàng, hợp tác xuyên thành phần và khu vực và ý chí chánh trị sẽ cần đến để thực hiện các biện pháp được đề nghị,” Phó Giảng sư Marko Keskinen của Đại học Aalto, đồng tác giả của bài viết, nói.
Thực hiện các biện pháp sẽ đòi hỏi sự tham gia của các chánh phủ quốc gia và các diễn viên quốc tế, cũng như các diễn viên mới, gồm có thành phần tư nhân và xã hội dân sự. Nhưng cùng nhau có thể cứu đồng bằng khỏi chết chìm.
“Một ĐBSCL sẽ giàu có ngoài thế kỷ nầy có thể được – nhưng nó sẽ đòi hỏi hành động nhanh chóng và hòa hợp trong một lưu vực được trả lời bằng cạnh tranh, thay vì hợp tác, giữa các quốc gia duyên hà,” Giảng sư Kondolf kết luận.
Không có nhận xét nào