Tác giả Sergiy Korsunsky có bài bình luận với tựa đề Ông Tập Cận Bình có những lựa chọn tốt hơn so với đúng cùng phía với ông Putin đăng trên trang Nikkei Asia ngày 24/4. Dưới đây là bài viết của ông:
Với mỗi ngày trôi qua, tâm lý đế quốc của Nga đang khiến nước này lún sâu hơn vào vũng lầy của tội ác chiến tranh và sự tự hủy diệt trong cuộc chiến tranh với Ukraina.
Danh sách bạn bè rất ngắn của Nga chủ yếu bao gồm các quốc gia bị cô lập như Belarus, Syria và Triều Tiên. Thế còn Trung Quốc thì sao? Ít ai ngờ rằng Chủ tịch Tập Cận Bình có thể đã ngăn chặn cuộc chiến này ngay từ đầu. Nhưng ông ấy đã chọn không làm vậy.
Khi các hành động tàn ác của các lực lượng Nga ở Ukraina tiếp tục gia tăng, thì các phản ứng từ các cường quốc toàn cầu khác cũng vậy. Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier đã kêu gọi thành lập một tòa án xét xử tội ác chiến tranh đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Ngoại trưởng Sergei Lavrov. Mỹ đã hồi sinh chương trình cho vay để giúp trang bị vũ khí mạnh hơn cho quân đội Ukraina.
Liên minh châu Âu đã công bố một lộ trình nhanh chóng để xem xét tư cách thành viên của Ukraina, Thủ tướng Anh Boris Johnson đã làm cho nước Anh vĩ đại trở lại, và Nhật Bản đang viết lại sách giáo khoa ngoại giao của mình về Nga bằng cách củng cố vững chắc vị trí của mình cả về các vùng lãnh thổ tranh chấp phía bắc và các lệnh trừng phạt quốc tế.
Đáng chú ý là Trung Quốc thiếu phản ứng mạnh mẽ đối với cuộc chiến. Một mặt, Trung Quốc kêu gọi ngừng bắn, nhưng đồng thời, các phương tiện truyền thông nhà nước lại đổ lỗi cho Washington về cuộc chiến, và Bắc Kinh kiên định ủng hộ Moscow tại Liên Hợp Quốc.
Không dễ hiểu logic của điều này. Có vẻ như sức nặng của sự thù địch Đông-Tây đã khiến Bắc Kinh bị ảnh hưởng bởi quán tính từ quá khứ chứ không phải thực tế hiện đại của toàn cầu hóa.
Có thể có những lời giải thích khác cho việc chính quyền Trung Quốc không hành động. Thứ nhất, đó có thể là một tính toán sai lầm về mặt chiến lược bởi vì những gì cuộc chiến cho thấy cho đến nay là: cho dù chiến tranh kéo dài trong bao lâu, thì Nga vẫn không thể thắng và những tội ác đã gây ra sẽ không bị trừng phạt.
Trật tự thế giới mới sẽ xuất hiện từ đống đổ nát của cuộc xung đột này sẽ được xác định bởi một thời kỳ chiến thắng của Ukraina. Bám víu vào nước Nga hiện đang làm tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc, và thiệt hại sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn nếu chiến tranh kéo dài.
Ngoài ra, quyết định của Trung Quốc có thể là một lựa chọn chiến lược. Tham gia vào một thế trận quân sự với Hoa Kỳ ở Đông Nam Á dựa trên sự phát triển của các loại vũ khí tinh vi hơn và tăng cường khả năng tấn công có thể là một phần quan trọng của chiến lược đó.
Trong trường hợp này, sự ủng hộ ở mức độ vừa phải, gián tiếp của Trung Quốc đối với Nga cho phép nước này tránh được các lệnh trừng phạt trong khi vẫn tiếp tục câu chuyện tuyên truyền quen thuộc bên trong Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, điều đáng lo ngại hơn nữa là cuộc gặp thượng đỉnh EU-Trung Quốc gần đây được các quan chức EU mô tả là “cuộc đối thoại của những người khiếm thính”.
Tuy nhiên, thương mại của Trung Quốc với Mỹ và EU thực sự cao gấp 10 lần so với thương mại của họ với Nga, vì vậy tại sao Bắc Kinh lại tiếp tục tổn hại quan hệ của mình với các cường quốc và đối tác thương mại khác là điều không hoàn toàn rõ ràng.
Điều này đưa chúng ta đến một khả năng thứ ba rằng thái độ của Trung Quốc không thể được giải thích bằng logic hình thức mà là bằng những cân nhắc phức tạp cụ thể cho tầm nhìn của Trung Quốc về thế giới. Tầm nhìn thế giới này là sự pha trộn giữa chủ nghĩa chống đế quốc – câu chuyện kể về “thế kỷ tủi nhục” nổi bật trong sách giáo khoa trung học của Trung Quốc – và sự thúc đẩy để kiềm chế sức mạnh và ảnh hưởng của phương Tây.
Trung Quốc không đồng ý với hầu hết mọi giá trị tự do được thúc đẩy bởi các đối tác thương mại chính của họ và khăng khăng đòi quyền lựa chọn mô hình xã hội của riêng mình. Nhưng chắc chắn, vẫn có chỗ cho sự thỏa hiệp giữa Trung Quốc và phương Tây khi nói đến cuộc chiến ở Ukraina. Chắc chắn Trung Quốc khó tìm được điểm chung với những bên chịu trách nhiệm về những gì đang xảy ra ở Ukraina ngày nay.
Nhưng thay vì khiến cuộc chiến tạm dừng, Trung Quốc và Nga đã thực hiện một hành vi tấn công ngoại giao mà có lẽ được phối hợp tại cuộc gặp giữa Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov và người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị vào cuối tháng Ba. Kể từ đó, Trung Quốc đã nhắc lại quan điểm của mình rằng “đối thoại và đàm phán là cách đúng đắn duy nhất để giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraina.”
Sau cuộc gặp đó, Ngoại trưởng Lavrov đã tới Ấn Độ, trong khi Bắc Kinh tiếp tục chiêu trò ngoại giao nhằm giúp Nga tránh các biện pháp trừng phạt thậm chí khắc nghiệt hơn và chuyển sang chống lại bất kỳ nỗ lực nào nhằm cô lập Trung Quốc vì sự ủng hộ của họ đối với Nga.
Điều rõ ràng là Nga cần Trung Quốc hơn bao giờ hết. Và trong khi Nga có thể có đủ nguồn lực để tiếp tục cuộc chiến này trong sáu tháng nữa, nó chắc chắn sẽ thất bại ngay tại thời điểm Tập Cận Bình đang tìm cách củng cố nhiệm kỳ thứ ba của mình với tư cách là nhà lãnh đạo Trung Quốc.
Cây bút Katsuji Nakazawa của Nikkei Asia từng nhận định nhà lãnh đạo Tập Cận Bình có nguy cơ thất bại cùng TT Putin nếu ông Tập đi sai nước cờ. Sự ủng hộ của ông Tập đối với Tổng thống Putin có thể gây ấn tượng sai đối với công chúng và giới chính trị của Trung Quốc.
Ông Putin là một tổng thống đang yếu thế cả trong nước và quốc tế. Ông Putin đã bị cô lập ở nước ngoài, và sẽ sớm bị cô lập ngay cả ở nước nhà. Đó chỉ là một vấn đề thời gian.
Công chúng Nga mới bắt đầu nhận ra quy mô của thảm họa mà TT Putin đã gây ra cho đất nước của mình. Đối với những người biết rõ về lịch sử Nga, cuộc chiến sẽ có hậu quả. Ông Tập chắc chắn không muốn rơi vào bẫy tương tự. Ông ấy có những lựa chọn tốt hơn.
Không có nhận xét nào