Tình trạng thiếu hụt lao động tại Mỹ

Nhờ Covid-19 người lao động đang « có giá » : Virus corona trở thành lý do đòi quyền lợi của người lao động Mỹ. October Strike, làn sóng bãi công trong tháng 10/2021 và hiện tượng Great Resignation khi giới làm công « ồ ạt từ bỏ nhiệm sơ » có nguy cơ đe dọa đà phục hồi kinh tế của Hoa Kỳ ? Đây có là cơ hội cho người lao động nhập cư ?

Tình trạng thiếu hụt lao động tại Mỹ

Ngày 15/11/2021, vài giờ trước thượng đỉnh trực tuyến với lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, tổng thống Mỹ Joe Biden đặt bút phê chuẩn kế hoạch 1.200 tỷ đô la nâng cấp cơ sở hạ tầng trong tám năm sắp tới. Kèm theo đó là viễn cảnh « tạo thêm hàng ngàn công việc làm » cho công nhân. Mười ngày trước, bộ Lao Động thông báo tỷ lệ thất nghiệp rơi xuống 4,6 % trong tháng 10/2021 và Hoa Kỳ tạo thêm 513.000 việc làm trong một tháng. Đồng thời, nền kinh tế số 1 thế giới đang « thiếu người làm việc » : Mức lương trung bình ở Mỹ tăng gần 5 % so với cùng thời kỳ năm ngoái, nhưng 100 triệu người lao động trên tổng số 330 triệu dân, vẫn đứng ngoài thị trường.

Tháng 8/2021 đã có 4,3 triệu người làm công ăn lương (gần 3 % dân số trong tuổi lao động) bỏ việc. Hiếm khi nào các tập đoàn công nghệ cao, ngành ngân hàng, rồi cả những tiệm tạp hóa cũng như các hãng dược phẩm… dưới những hình thức khác nhau thông báo tuyển dụng nhân viên và đua nhau đưa ra những sáng kiến khuyến khích nhân viên mới về làm việc với mình.

Báo Les Echos của Pháp số ra ngày 25/10/2021 tường thuật, tại New York, một nhà quản lý ngân hàng đau đầu vì 6 nhân viên từ chức trong 2 ngày và có tới 5 % trong nhóm cộng sự cho biết có ý định đổi ngành, xa lánh hẳn thế giới tài chính để làm những việc « hữu ích hơn ». Vẫn ở bờ đông nước Mỹ, một tập đoàn dược phẩm không ngần ngại tuyển dụng một nhân viên kỹ thuật với cái giá « trên trời » 100.000 đô la một năm mà vẫn chưa thu hút được một ứng viên nào.

Giải thích hiện tượng này như thế nào ? Nhà báo Phạm Trần từ thủ đô Washington phân tích :

« Thứ nhất là ảnh hưởng nặng nề về tâm lý dịch Covid-19 gây nên. Người ta thấy đồng nghiệp, bàn bè chung quanh đau ốm, hay chết vì dịch bệnh cho nên người ta sợ và không muốn quay lại chỗ làm. Những ai có tiền tiết kiệm thì cân nhắc xem có thể cầm cự được thêm một thời gian nữa hay không, nếu họ cứ ở nhà cho dù là phải cắt giảm một số khoản chi tiêu.

Thứ hai là công nhân tại các công ty thực phẩm hay các cửa hàng buôn bán lẻ, trong đợt dịch vừa rồi họ vẫn tiếp tục phục vụ và nhận thấy rằng đồng lương qua thấp trong lúc các khoản chi phí trong gia đình thì lại tăng lên cao, các khâu bảo hiểm, y tế, tiền giữ trẻ, học phí cho con em … cái gì cũng tăng lên. Thành thử một số người chọn tạm ở nhà, hay tìm việc khác để có thể trông nom con cái, cắt giảm được phần nào các phí tổn vừa nêu. Sau cùng cũng có nhiều người đã mệt mỏi với những công việc quần quật từ sáng đến tối và đây là lúc mà họ muốn thay đổi cách sống »

Một cái nhìn mới về công việc làm

Vì Covid-19, xã hội Mỹ đã có một cách tiếp cận mới về công việc làm, có những đòi hỏi cao hơn về điều kiện lao động, về lương bổng, về những khoản bảo đảm an sinh xã hội ?

Nhà báo Phạm Trần : « Điều đó rất đúng, nhất là những người có lương thấp, giới trung lưu họ có nhu cầu đòi chính phủ phải thay đổi. Họ đòi được đối xử tử tế hơn và phải được trả lương một cách xứng đáng so với những đóng góp của người lao động. Nhu cầu về phúc lợi xã hội đã tăng lên do các chi phí về y tế, giáo dục, về phương tiện di chuyển quá tốn kém ».

Nhu cầu nâng cao tỷ lệ tham gia thị trường lao động

Một nét đặc thù ở Mỹ đó là tỉ lệ người trong tuổi lao động tham gia thị trường lao động thuộc diện « thấp ». Thống kê chính thức cho thấy trong tháng 9/2021 chỉ có 61,6 % những người trong tuổi lao động đang có việc làm hoặc ghi danh tìm việc. Tỉ lệ này tuột mất hai điểm so với hồi đầu mùa dịch Covid-19 tháng 1/2020. Đầu tháng 8/2021 bộ trưởng Tài Chính Hoa Kỳ, Janet Yellen báo động nước Mỹ cần « cấp bách đưa người trong tuổi lao động trở lại thị trường »

Tuy nhiên những đòi hỏi về quyền lợi của người lao động đang đặt nhiều doanh nghiệp trước một thách thức lớn đó là làm thế nào bảo đảm có được một nguồn nhân lực trong giai đoạn kinh tế đang « cất cánh » trở lại sau những tháng ngủ đông vì đại dịch :

Nhà báo Phạm Trần : « Tôi đi tất cả mọi nơi đều thấy những tấm bảng tuyển dụng người làm việc. Các hãng tham gia thị trường chứng khoán, hay các công ty lớn đều đề nghị những phần thưởng dành cho những người mới ký hợp đồng với họ. Đó có thể là một vài tháng lượng, là một khoản tiền nhất định vài ngàn đô la, hay là tặng cho nhân viên máy vi tính, tivi, điện thoại cầm tay … Những biện pháp để thu hút nhân viên đó cho thấy nước Mỹ đang cần người lao làm việc và sự thiếu hụt này do những người đã nghỉ việc hay bị sa thải từ mùa dịch Covid-19 họ không còn muốn trở lại làm việc nữa. Họ đi tìm những công việc khác. Do vậy nhiều nhà hàng, các hiệu bán thực phẩm hay đồ gia dụng … thiếu nhân viên phục vụ. Hậu quả kèm theo là kinh tế Hoa Kỳ tăng trưởng chậm lại.

Chính vì thế mà thổng thống Joe Biden và Quốc Hội đã thông qua kế hoạch kích cầu 1.200 tỷ đô la để tiếp sức cho kinh tế, nâng cấp hạ tầng cơ sở đường xá, cầu cống. Bên cạnh đó chính phủ còn dự trù một kế hoạch thứ nhì 2.000 tỷ đô la để cải thiện toàn cảnh xã hội của nước Mỹ. Về dự luật thứ nhì này, Quốc Hội với đa số thuộc đảng Dân Chủ sẽ dễ dàng thông qua. Ở Thượng Viện thì chưa có gì chắc chắn do phe Dân Chủ chiếm đa số quá mong manh. Nhưng tổng thống Biden kỳ vọng vào cả hai kế hoạch này để kích thích kinh tế ».

Khả năng tuyển dụng lao động nhập cư ?

Nhưng trước hiện tượng khan hiếm lao động liệu rằng Hoa Kỳ có phải nới lỏng chính sách nhập cư đón nhận lao động nước ngoài hay không ?

Nhà báo Phạm Trần : « Tôi không nghĩ điều đó bởi Mỹ có đủ công nhân. Đòi hỏi về những phúc lợi xã hội là đòi hỏi chung, không chỉ có chính phủ, hay Quốc Hội phải đáp ứng mà ngay cả các công ty cũng phải thỏa mãn những đòi hỏi đó của giới làm công ăn lương. Thêm vào đó như vừa nói, gói kích cầu 1.200 tỷ đô la để nâng cấp cơ sở hạ tầng sẽ phải tuyển dụng thêm người làm việc mà đó là những người có chuyên môn, là những sinh viên trẻ … Những đòi hỏi cải thiện điều kiện của người lao động sẽ phải được quan tâm. Hiện tại người ta lo rằng làm thế nào ngân sách Nhà nước không bị thâm thủng quá đáng để rồi bắt dân trả thêm thuế ».

Nghiên cứu của viện Gallup tháng 9/2021 kết luận : Khủng hoảng y tế « đã thay đổi cách nhìn của người Mỹ về công việc làm » và 48 % có ý định đổi việc. Một thăm dò khác do cơ quan thống kê Lao Động Mỹ thực hiện ghi nhận hiện tượng « bỏ việc làm » hàng loạt chủ yếu được ghi nhận trong lĩnh vực tư nhân. 97 % trong số 50 tập đoàn phân phối lớn nhất tại Mỹ - trong đó có Amazon hay dây chuyền siêu thị Walmart- đang gặp khó khăn ở khâu tuyển dụng nhân viên. Nhà hàng ăn nhanh McDonald’s dã phải tăng lương và đề nghị mở các trung tâm giữ trẻ cho nhân viên …

Cảnh nhân viên được chiều chuộng như vậy là hiện tượng nhất thời hay báo trước một sự thay đổi sâu rộng trên thị trường lao động ở Mỹ ?