Trung Quốc đang muốn thực hiện một kịch bản cũ để mở rộng sự chiếm đóng Trường Sa tại Bãi Ba Đầu?
Việc Trung Quốc cho nhiều tàu cá, mà truyền thông Việt Nam cũng như giới chức Philippines gọi là "dân quân biển", đậu trong thời gian dài tại Bãi Ba Đầu được đánh giá là bước đi nguy hiểm với chủ quyền của Việt Nam.
Đáp lại động thái của Trung Quốc, Philippines đã có những phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ, được truyền thông quốc tế nói đến rộng rãi. Trong khi đó, chính quyền Việt Nam có vẻ kín tiếng hơn.
Các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần chủ động và công khai hơn các phản ứng của mình.
Mưu đồ của Trung Quốc
Trao đổi với BBC News Tiếng Việt, chuyên gia Nguyễn Thế Phương từ Dự án Đại Sự Ký Biển Đông - một dự án nghiên cứu độc lập tại Việt Nam đánh giá:
"Nếu lật lại các sự kiện trong lịch sử, như việc Trung Quốc cưỡng chiếm Hoàng Sa năm 1974 hay thảm sát Gạc Ma năm 1988 đều phải dựa vào yếu tố thời cơ. Năm 1974 là nhân lúc Việt Nam Cộng hòa đang gặp khó khăn trong chiến tranh, và quá trình xích lại gần nhau giữa Trung Quốc và Mỹ."
"Đối với Thảm sát Gạc Ma năm 1988, Việt Nam khi đó gặp khó khăn rất lớn cả về đối nội và đối ngoại. Chính sách Đổi Mới mới thực hiện được có 2 năm, chưa thể phát huy được tác dụng, và khủng hoảng kinh tế và xã hội vì thế chưa thể được giải quyết. Việt Nam lúc bấy giờ đang gặp bao vây cấm vận, sức ép rất lớn từ tất cả các quốc gia liên quan tới vấn đề Campuchia (Trung Quốc, Mỹ, phương Tây, các nước Đông Nam Á) khiến cho nguồn lực trong an ninh quốc phòng bị hạn chế."
"Bên cạnh đó, quan hệ với Liên Xô trên danh nghĩa là đồng minh hiệp ước, nhưng bản thân Liên Xô khi đó cũng đã lâm vào khủng hoảng và Moscow cũng đang trong quá trình điều chỉnh quan hệ với Mỹ (và Trung Quốc), dẫn đến trợ giúp về mặt thực tế của Liên Xô bị hạn chế rất lớn.", chuyên gia Thế Phương phân tích.
Ông Phương nói rằng sự kiện Gạc Ma năm 1988 chính là bài học mà Việt Nam luôn nhắc đi nhắc lại khi đề cập tới lựa chọn chính sách hiện nay, tác động rất lớn tới việc hình thành tư duy "tái cân bằng" của Việt Nam hiện tại.
Theo chuyên gia của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông, có nhiều lo ngại cho rằng Trung Quốc cũng đang chờ thời cơ tương tự để kiểm soát thêm các thực thể ở Trường Sa. Ông nói tham vọng của Trung Quốc ở Trường Sa là lớn hơn rất nhiều so với chỉ 7 thực thể mà họ đã chiếm đóng và cải tạo như hiện tại.
Hình chụp ngày 24/3 cho thấy tàu Trung Quốc neo đậu tại Bãi Ba Đầu thuộc cụm Sinh Tồn trong quần đảo Trường Sa
Hôm 6/4, Đài Phát thanh quốc tế Trung Quốc dẫn lời Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Triệu Lập Kiên nói rằng "bãi đá Ngưu Ách và các vùng biển lân cận luôn là nơi tác nghiệp quan trọng và nơi tránh gió của tàu cá Trung Quốc, các tàu cá Trung Quốc tác nghiệp và tránh gió tại đó là hợp lý và hợp pháp…". Ngưu Ách là tên mà Trung Quốc dùng để gọi Bãi Ba Đầu.
Dù Trung Quốc luôn nói rằng tàu cá của họ chỉ tránh gió, nhưng truyền thông Việt Nam và giới chức Philippines cho rằng đây là các tàu "dân quân biển" và việc tàu đậu nhiều ngày ở đây là có ý đồ tăng cường sự hiện diện, tiến dần tới chiếm đóng trên thực tế. Phía chính quyền Philippines đã liên tục lên tiếng phản đối và điều phương tiện ra khu vực này. Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng đã chính thức phản đối.
"Việc Trung Quốc tập trung tàu cá ở Ba Đầu, và sau đó là Ken Nan cho thấy khả năng của nước này trong việc triển khai lực lượng trên thực tế, và thông qua đó cho thấy khả năng kiểm soát của Trung Quốc trên thực địa," chuyên gia Nguyễn Thế Phương đánh giá. Theo ông Phương, cụm đảo Sinh Tồn là không gian tranh chấp giữa Việt Nam, Philippines và Trung Quốc trong đó Việt Nam có 4 điểm đảo và Trung Quốc chiếm giữ 2. Tuy nhiên, cả về cơ sở hạ tầng lẫn độ sâu về lực lượng và công nghệ, Trung Quốc là bên có lợi thế lớn hơn cả.
"Bất kể việc các tàu cá neo đậu ở cụm Sinh Tồn thuộc dân quân biển hay thuần dân sự, sự hiện diện áp đảo của Trung Quốc là không thể bàn cãi," ông Phương nói.
Chuyên gia của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông cho rằng, xét về mặt chiến lược, với Trung Quốc, lý tưởng nhất là phải kiểm soát cho được toàn bộ Trường Sa. Cụm Sinh Tồn là điểm mà họ chưa hoàn toàn kiểm soát 100%. Nếu trong trường hợp Trung Quốc cải tạo Ba Đầu thành một căn cứ mạnh, có sân bay hay bến cảng thì thứ nhất, Ba Đầu sẽ giúp Trung Quốc có khả năng kiểm soát 100% cụm Sinh Tồn theo hướng Bắc-Nam, do tất cả các tàu muốn vào cụm này phải đi qua một eo nhỏ phía tây nam Ba Đầu.
Thứ hai là tạo thành một cứ điểm hậu cần lớn tiếp theo ngoài Gạc Ma để Trung Quốc có thể triển khai lực lượng ra xung quanh, bổ sung nguồn lực cho Tư Nghĩa, và là điểm hỗ trợ cho Vành Khăn. Thứ ba, khi có xung đột Trung Quốc có thể vô hiệu hóa nhanh hơn các cụm cứ điểm của Việt Nam ở xung quanh, nhất là Sinh Tồn Đông.
Dù vậy, ông Phương đánh giá rằng khả năng Trung Quốc tiến hành xây dựng đảo nhân tạo ở Ba Đầu hiện tại là không cao, vì như vậy sẽ làm gia tăng căng thẳng tới mức không cần thiết, nhiều khi sẽ vượt qua lằn ranh đỏ của Việt Nam.
"Khả năng cao nhất vẫn là tăng cường hiện diện và kiểm soát thực tế, như những gì mà Trung Quốc đã làm ở Scarborough. Đây là nguy cơ thường trực," chuyên gia Nguyễn Thế Phương nói.
Dù vậy, ông Phương cho rằng không thể loại trừ bất kỳ kịch bản nào và cần phải tiếp tục theo dõi các động thái tiếp theo trong tương lai.
"Dù lý do là gì, là ngẫu nhiên hay không, thì vị thế của Ba Đầu rõ ràng là quan trọng," ông nói.
Việt Nam 'bất lợi' về mặt truyền thông
Trong câu chuyện căng thẳng ở Bãi Ba Đầu, Philippines là quốc gia lên tiếng sớm, mạnh mẽ, liên tục và có các động thái tích cực nhất, như điều tàu thủy, máy bay ra giám sát động tĩnh. Nước này cũng tuyên bố mỗi ngày đều sẽ ra công hàm phản đối đến khi nào tàu Trung Quốc rút đi.
Phản ứng của Philippines đã khiến Mỹ chú ý. Trong cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Teodoro Locsin của Philippines vào tuần trước, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nhấn mạnh rằng hiệp ước tương trợ quốc phòng giữa Washington và Manila có thể áp dụng cho vấn đề Biển Đông. Cùng thời gian, đội tàu sân bay USS Theodore Roosevelt đã đến Biển Đông.
Trong khi đó, dù được coi là nước có cơ sở pháp lý mạnh đối với chủ quyền Bãi Ba Đầu, Việt Nam lại phản ứng chậm và không rầm rộ như Philippines. Chuyện xảy ra từ đầu tháng 3, nhưng sau đó nhiều ngày Bộ Ngoại giao Việt Nam mới lên tiếng, sau Philippines rất nhiều.
Philippines luôn truyền thông rộng rãi các hoạt động của tàu và máy bay tại vùng Bãi Ba Đầu để gây áp lực đối với Trung Quốc và đánh động dư luận quốc tế thì Việt Nam lại tỏ ra kín tiếng trong các hoạt động thực địa trong vụ căng thẳng này.
Mãi đến ngày 25/3, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng mới khẳng định tàu cá Trung Quốc ở Bãi Ba Đầu đã xâm phạm chủ quyền Việt Nam, vi phạm quy định của UNCLOS 1982 về hoạt động của tàu thuyền nước ngoài trong lãnh hải quốc gia ven biển và đi ngược lại Tuyên bố về ứng xử các bên trên Biển Đông (DOC).
Ngày 8/4, bà Lê Thị Thu Hằng nói: "Các cơ quan chức năng Việt Nam luôn theo dõi sát diễn biến trên Biển Đông, bảo vệ và thực thi chủ quyền, quyền chủ quyền trên các vùng biển, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982."
"Việc Việt Nam chậm trễ trong phát ngôn gây ra bất lợi, ít nhất là về mặt truyền thông, khi báo đài và các học giả quốc tế đề cập tới vấn đề này dựa trên thông tin và hình ảnh được phía Philippines đưa ra. Điều này vô tình làm xói mòn nỗ lực khẳng định chủ quyền của Việt Nam ở cụm Sinh Tồn nói chung và Ba Đầu nói riêng," chuyên gia Nguyễn Thế Phương đánh giá.
Tranh chấp Trường Sa là chủ đề dễ khơi dậy tinh thần chống Trung Quốc tại Việt Nam (Ảnh minh họa)
Theo ông Phương, cho tới hiện nay, hải quân và cảnh sát biển Việt Nam vẫn hoạt động tích cực tại các khu vực biển có tranh chấp. Đây là điều mà Việt Nam vẫn làm thường xuyên.
"Tuy nhiên, ở đây có hai điều cần lưu ý. Thứ nhất là tương quan lực lượng bất cân xứng khiến cho các biện pháp của Việt Nam đa số vẫn mang tính phản ứng nhiều hơn là chủ động. Thứ hai, Việt Nam không thường xuyên công khai các hoạt động bảo vệ chủ quyền ở Trường Sa nói riêng và Biển Đông nói chung. Trong một số trường hợp, điều này gây bất lợi cho công tác truyền thông," ông Phương đánh giá.
Chuyên gia Dự án Đại Sự Ký Biển Đông cũng cho rằng chính phủ Việt Nam cần phải chủ động hơn nữa trong công tác nắm bắt thực địa, công tác dự báo, công tác trinh sát và kiểm soát, và cuối cùng là công tác truyền thông, đặc biệt là với đối tác quốc tế. Điều này có lợi nhiều hơn là có hại.
"Bài học về việc Trung Quốc tiến hành bồi đắp các đảo nhân tạo ở Trường Sa mà không ai dự báo và ngăn chặn được là một bài học nhãn tiền," ông Phương cảnh báo.
https://www.bbc
 |
Đáp lại động thái của Trung Quốc, Philippines đã có những phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ, được truyền thông quốc tế nói đến rộng rãi. Trong khi đó, chính quyền Việt Nam có vẻ kín tiếng hơn.
Các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần chủ động và công khai hơn các phản ứng của mình.
Mưu đồ của Trung Quốc
Trao đổi với BBC News Tiếng Việt, chuyên gia Nguyễn Thế Phương từ Dự án Đại Sự Ký Biển Đông - một dự án nghiên cứu độc lập tại Việt Nam đánh giá:
"Nếu lật lại các sự kiện trong lịch sử, như việc Trung Quốc cưỡng chiếm Hoàng Sa năm 1974 hay thảm sát Gạc Ma năm 1988 đều phải dựa vào yếu tố thời cơ. Năm 1974 là nhân lúc Việt Nam Cộng hòa đang gặp khó khăn trong chiến tranh, và quá trình xích lại gần nhau giữa Trung Quốc và Mỹ."
"Đối với Thảm sát Gạc Ma năm 1988, Việt Nam khi đó gặp khó khăn rất lớn cả về đối nội và đối ngoại. Chính sách Đổi Mới mới thực hiện được có 2 năm, chưa thể phát huy được tác dụng, và khủng hoảng kinh tế và xã hội vì thế chưa thể được giải quyết. Việt Nam lúc bấy giờ đang gặp bao vây cấm vận, sức ép rất lớn từ tất cả các quốc gia liên quan tới vấn đề Campuchia (Trung Quốc, Mỹ, phương Tây, các nước Đông Nam Á) khiến cho nguồn lực trong an ninh quốc phòng bị hạn chế."
"Bên cạnh đó, quan hệ với Liên Xô trên danh nghĩa là đồng minh hiệp ước, nhưng bản thân Liên Xô khi đó cũng đã lâm vào khủng hoảng và Moscow cũng đang trong quá trình điều chỉnh quan hệ với Mỹ (và Trung Quốc), dẫn đến trợ giúp về mặt thực tế của Liên Xô bị hạn chế rất lớn.", chuyên gia Thế Phương phân tích.
Ông Phương nói rằng sự kiện Gạc Ma năm 1988 chính là bài học mà Việt Nam luôn nhắc đi nhắc lại khi đề cập tới lựa chọn chính sách hiện nay, tác động rất lớn tới việc hình thành tư duy "tái cân bằng" của Việt Nam hiện tại.
Theo chuyên gia của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông, có nhiều lo ngại cho rằng Trung Quốc cũng đang chờ thời cơ tương tự để kiểm soát thêm các thực thể ở Trường Sa. Ông nói tham vọng của Trung Quốc ở Trường Sa là lớn hơn rất nhiều so với chỉ 7 thực thể mà họ đã chiếm đóng và cải tạo như hiện tại.
Hình chụp ngày 24/3 cho thấy tàu Trung Quốc neo đậu tại Bãi Ba Đầu thuộc cụm Sinh Tồn trong quần đảo Trường Sa
Hôm 6/4, Đài Phát thanh quốc tế Trung Quốc dẫn lời Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Triệu Lập Kiên nói rằng "bãi đá Ngưu Ách và các vùng biển lân cận luôn là nơi tác nghiệp quan trọng và nơi tránh gió của tàu cá Trung Quốc, các tàu cá Trung Quốc tác nghiệp và tránh gió tại đó là hợp lý và hợp pháp…". Ngưu Ách là tên mà Trung Quốc dùng để gọi Bãi Ba Đầu.
Dù Trung Quốc luôn nói rằng tàu cá của họ chỉ tránh gió, nhưng truyền thông Việt Nam và giới chức Philippines cho rằng đây là các tàu "dân quân biển" và việc tàu đậu nhiều ngày ở đây là có ý đồ tăng cường sự hiện diện, tiến dần tới chiếm đóng trên thực tế. Phía chính quyền Philippines đã liên tục lên tiếng phản đối và điều phương tiện ra khu vực này. Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng đã chính thức phản đối.
"Việc Trung Quốc tập trung tàu cá ở Ba Đầu, và sau đó là Ken Nan cho thấy khả năng của nước này trong việc triển khai lực lượng trên thực tế, và thông qua đó cho thấy khả năng kiểm soát của Trung Quốc trên thực địa," chuyên gia Nguyễn Thế Phương đánh giá. Theo ông Phương, cụm đảo Sinh Tồn là không gian tranh chấp giữa Việt Nam, Philippines và Trung Quốc trong đó Việt Nam có 4 điểm đảo và Trung Quốc chiếm giữ 2. Tuy nhiên, cả về cơ sở hạ tầng lẫn độ sâu về lực lượng và công nghệ, Trung Quốc là bên có lợi thế lớn hơn cả.
"Bất kể việc các tàu cá neo đậu ở cụm Sinh Tồn thuộc dân quân biển hay thuần dân sự, sự hiện diện áp đảo của Trung Quốc là không thể bàn cãi," ông Phương nói.
Chuyên gia của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông cho rằng, xét về mặt chiến lược, với Trung Quốc, lý tưởng nhất là phải kiểm soát cho được toàn bộ Trường Sa. Cụm Sinh Tồn là điểm mà họ chưa hoàn toàn kiểm soát 100%. Nếu trong trường hợp Trung Quốc cải tạo Ba Đầu thành một căn cứ mạnh, có sân bay hay bến cảng thì thứ nhất, Ba Đầu sẽ giúp Trung Quốc có khả năng kiểm soát 100% cụm Sinh Tồn theo hướng Bắc-Nam, do tất cả các tàu muốn vào cụm này phải đi qua một eo nhỏ phía tây nam Ba Đầu.
Thứ hai là tạo thành một cứ điểm hậu cần lớn tiếp theo ngoài Gạc Ma để Trung Quốc có thể triển khai lực lượng ra xung quanh, bổ sung nguồn lực cho Tư Nghĩa, và là điểm hỗ trợ cho Vành Khăn. Thứ ba, khi có xung đột Trung Quốc có thể vô hiệu hóa nhanh hơn các cụm cứ điểm của Việt Nam ở xung quanh, nhất là Sinh Tồn Đông.
Dù vậy, ông Phương đánh giá rằng khả năng Trung Quốc tiến hành xây dựng đảo nhân tạo ở Ba Đầu hiện tại là không cao, vì như vậy sẽ làm gia tăng căng thẳng tới mức không cần thiết, nhiều khi sẽ vượt qua lằn ranh đỏ của Việt Nam.
"Khả năng cao nhất vẫn là tăng cường hiện diện và kiểm soát thực tế, như những gì mà Trung Quốc đã làm ở Scarborough. Đây là nguy cơ thường trực," chuyên gia Nguyễn Thế Phương nói.
Dù vậy, ông Phương cho rằng không thể loại trừ bất kỳ kịch bản nào và cần phải tiếp tục theo dõi các động thái tiếp theo trong tương lai.
"Dù lý do là gì, là ngẫu nhiên hay không, thì vị thế của Ba Đầu rõ ràng là quan trọng," ông nói.
Việt Nam 'bất lợi' về mặt truyền thông
Trong câu chuyện căng thẳng ở Bãi Ba Đầu, Philippines là quốc gia lên tiếng sớm, mạnh mẽ, liên tục và có các động thái tích cực nhất, như điều tàu thủy, máy bay ra giám sát động tĩnh. Nước này cũng tuyên bố mỗi ngày đều sẽ ra công hàm phản đối đến khi nào tàu Trung Quốc rút đi.
Phản ứng của Philippines đã khiến Mỹ chú ý. Trong cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Teodoro Locsin của Philippines vào tuần trước, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nhấn mạnh rằng hiệp ước tương trợ quốc phòng giữa Washington và Manila có thể áp dụng cho vấn đề Biển Đông. Cùng thời gian, đội tàu sân bay USS Theodore Roosevelt đã đến Biển Đông.
Trong khi đó, dù được coi là nước có cơ sở pháp lý mạnh đối với chủ quyền Bãi Ba Đầu, Việt Nam lại phản ứng chậm và không rầm rộ như Philippines. Chuyện xảy ra từ đầu tháng 3, nhưng sau đó nhiều ngày Bộ Ngoại giao Việt Nam mới lên tiếng, sau Philippines rất nhiều.
Philippines luôn truyền thông rộng rãi các hoạt động của tàu và máy bay tại vùng Bãi Ba Đầu để gây áp lực đối với Trung Quốc và đánh động dư luận quốc tế thì Việt Nam lại tỏ ra kín tiếng trong các hoạt động thực địa trong vụ căng thẳng này.
Mãi đến ngày 25/3, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng mới khẳng định tàu cá Trung Quốc ở Bãi Ba Đầu đã xâm phạm chủ quyền Việt Nam, vi phạm quy định của UNCLOS 1982 về hoạt động của tàu thuyền nước ngoài trong lãnh hải quốc gia ven biển và đi ngược lại Tuyên bố về ứng xử các bên trên Biển Đông (DOC).
Ngày 8/4, bà Lê Thị Thu Hằng nói: "Các cơ quan chức năng Việt Nam luôn theo dõi sát diễn biến trên Biển Đông, bảo vệ và thực thi chủ quyền, quyền chủ quyền trên các vùng biển, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982."
"Việc Việt Nam chậm trễ trong phát ngôn gây ra bất lợi, ít nhất là về mặt truyền thông, khi báo đài và các học giả quốc tế đề cập tới vấn đề này dựa trên thông tin và hình ảnh được phía Philippines đưa ra. Điều này vô tình làm xói mòn nỗ lực khẳng định chủ quyền của Việt Nam ở cụm Sinh Tồn nói chung và Ba Đầu nói riêng," chuyên gia Nguyễn Thế Phương đánh giá.
Tranh chấp Trường Sa là chủ đề dễ khơi dậy tinh thần chống Trung Quốc tại Việt Nam (Ảnh minh họa)
Theo ông Phương, cho tới hiện nay, hải quân và cảnh sát biển Việt Nam vẫn hoạt động tích cực tại các khu vực biển có tranh chấp. Đây là điều mà Việt Nam vẫn làm thường xuyên.
"Tuy nhiên, ở đây có hai điều cần lưu ý. Thứ nhất là tương quan lực lượng bất cân xứng khiến cho các biện pháp của Việt Nam đa số vẫn mang tính phản ứng nhiều hơn là chủ động. Thứ hai, Việt Nam không thường xuyên công khai các hoạt động bảo vệ chủ quyền ở Trường Sa nói riêng và Biển Đông nói chung. Trong một số trường hợp, điều này gây bất lợi cho công tác truyền thông," ông Phương đánh giá.
Chuyên gia Dự án Đại Sự Ký Biển Đông cũng cho rằng chính phủ Việt Nam cần phải chủ động hơn nữa trong công tác nắm bắt thực địa, công tác dự báo, công tác trinh sát và kiểm soát, và cuối cùng là công tác truyền thông, đặc biệt là với đối tác quốc tế. Điều này có lợi nhiều hơn là có hại.
"Bài học về việc Trung Quốc tiến hành bồi đắp các đảo nhân tạo ở Trường Sa mà không ai dự báo và ngăn chặn được là một bài học nhãn tiền," ông Phương cảnh báo.
https://www.bbc
Không có nhận xét nào