Bội thu ngân sách Nhà nước: Chuyện không thể có?

Bộ Tài chính Việt Nam vào ngày 11 tháng 11 năm 2020 cho trình Quốc hội bản “báo cáo ngân sách dành cho công dân về dự toán ngân sách nhà nước năm 2021”. Mục đích được nói nhằm cung cấp thông tin đơn giản, dễ hiểu nhất về ngân sách nhà nước năm 2021 cho người dân.

Bội thu ngân sách Nhà nước: Chuyện không thể có?

Trong đó, Nhà nước dự kiến mức thu ngân sách khoảng một triệu ba trăm năm mươi nghìn tỷ đồng. Dự kiến mức chi là khoảng một triệu bảy trăm nghìn tỷ đồng.

Cũng vào quý sau cùng của năm 2020, Chính phủ dự kiến thâm hụt ngân sách năm 2021 là hơn ba trăm năm mươi nghìn tỷ đồng. Dự kiến này dựa theo báo cáo của Kiểm toán nhà nước về tình hình thực hiện dự toán ngân sách và phân bổ ngân sách năm 2021.

Trong khi đó, cuối tháng hai năm 2021, Tổng cục Thống kê công bố báo cáo sơ bộ về tính hình thu, chi Ngân sách Nhà nước từ đầu năm cho thấy Ngân sách Nhà nước đang bội thu bảy mươi hai nghìn tỷ đồng.

Với mức bội thu như vậy thì liệu mức thâm hụt có xảy ra hay giảm đi trong năm 2021 hay không?

Tuy vậy, chuyện bội thu nghe hơi lạ vì cách đây khoảng 15 năm tôi đã viết trên báo chí chính thống là ngay cả khái niệm bội thu ngân sách ở trong Luật ngân sách cảu Việt Nam là không có từ nào như vậy cả. - Tiến sĩ kinh tế Nguyễn Quang A

Tiến sĩ kinh tế Nguyễn Quang A nhận định:

“Nếu đó là con số trong một tháng rưỡi thì cũng có thể là vì đầu năm chưa ai làm gì cả. Giải ngân các dự án chưa có. Kế hoạch của năm mới cũng chưa đâu vào đâu cả. Muốn biết năm 2021 bội chi hay thâm hụt ngân sách thì phải đến tháng 4, tháng 5 năm sau mới chính xác, nhưng không có chuyện bội thu đâu. Khái niệm đấy không có trong Luật ngân sách của Việt Nam.

Tuy vậy, chuyện bội thu nghe hơi lạ vì cách đây khoảng 15 năm tôi đã viết trên báo chí chính thống là ngay cả khái niệm bội thu ngân sách ở trong Luật ngân sách cảu Việt Nam là không có từ nào như vậy cả. Bây giờ mà bội thu như thế thì phải xem lại như thế nào. Đấy là điều tương đối phi lý bởi vì năm nay nào là Covid, nào là tăng chi tiêu công để kích chi tiêu nhằm bảo đảm tăng trưởng dương thì không hiểu làm sao lại bội thu được.”

Bộ Tài chính Việt Nam cho hay, ngân sách nhà nước năm 2021 sẽ tiếp tục siết chặt tài chính, tiết kiệm ngân sách nhà nước, huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn lực của nhà nước, thúc đẩy phục hồi kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, an ninh quốc phòng, sắp xếp tổ chức lại bộ máy nhà nước.

Nhà nước sẽ ưu tiên chi ngân sách cho đầu tư để phục hồi tăng trưởng kinh tế, tiết kiệm chi thường xuyên, tinh gọn bộ máy nhà nước, tinh giản biên chế, cắt giảm tối đa kinh phí hội nghị, công tác trong và ngoài nước và các khoản chi không cần thiết. Ngoài ra, cần đảm bảo chi phí dự phòng, dự trữ quốc gia để đảm bảo xử lý kịp thời các trường hợp cấp bách phát sinh trong năm.

Chuyên gia tài chánh Nguyễn Trí Hiếu đánh giá về việc bội thu trong gần hai tháng đầu năm 2021:

“Điều này cũng không bất thường lắm vì tuy dịch bệnh nhưng thật sự nền kinh tế ở Việt Nam không đóng băng. Tuy nhiên, nhiều dự án hay chi tiêu của chính phủ càng về nửa năm sau thì càng nhiều. Nhất là những chương trình đầu tư công thì đã có dự toán nhưng cần thời gian triển khai để giải ngân, chưa thể chi nhiều vào những tháng đầu năm.

Chúng ta mới trải qua hơn hai tháng của năm 2021 cho nên tất cả những chi tiêu của chính phủ còn một đoạn đường rất dài để có thể có một dự đoán chính xác. Tuy trong hai tháng đầu năm mà chính phủ đã bội thu như thế nhưng việc bội chi ngân sách đến 340 nghìn tỷ vẫn có thể xảy ra. Có điều mức bội chi có thể thấp hơn.

Tại thời điểm này chính phủ phải chi ra rất nhiều trong khi nguồn thu giảm rất mạnh do dịch bệnh tác động mạnh tới các doanh nghiệp dẫn tới việc họ thiếu thuế từ năm trước đến bây giờ.”

Tuy trong hai tháng đầu năm mà chính phủ đã bội thu như thế nhưng việc bội chi ngân sách đến 340 nghìn tỷ vẫn có thể xảy ra. Có điều mức bội chi có thể thấp hơn. - Chuyên gia tài chánh Nguyễn Trí Hiếu

Tình trạng bội chi ngân sách của Việt Nam liên tục xảy ra trong những năm gần đây. Theo Tổng cục thống kê, tính từ đầu năm đến ngày 15 tháng 11 năm 2020, ngân sách Nhà nước bội chi gần một trăm ba mươi nghìn tỷ đồng. Những năm trước đó cũng bội chi hàng trăm ngàn tỷ đồng, chẳng hạn năm 2016 bội chi hơn một trăm chín mươi hai ngàn tỷ đồng; năm 2015, bội chi hai trăm năm mươi sáu ngàn tỷ đồng; năm 2014 là hơn hai trăm bốn mươi chín ngàn tỷ đồng.

Để tăng nguồn thu ngân sách, năm 2018, Bộ Tài chính từng đề xuất sửa đổi luật thuế và ban hành thêm luật thuế tài sản. Mục đích được nêu ra là nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Đề xuất vấp phải phản ứng của công luận do lo ngại người thu nhập nhấp càng thêm khó khăn.

Tại hội thảo “Đánh giá tác động của việc tăng thuế VAT lên tổng thể nền kinh tế và phúc lợi hộ gia đình” do Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) tổ chức tại Hà Nội ngày 28 tháng sáu năm 2018. Các chuyên gia thuộc VEPR cho rằng, nếu tăng thuế VAT lên 12%, Việt Nam sẽ có thêm 240.000 người nghèo.

Giải thích lý do bội chi ngân sách xảy ra nhiều năm ròng mà chưa có những biện pháp hữu hiệu để giảm bớt tình trạng này. Tiến sĩ Ngô Trí Long từng lý giải với RFA:

“Tại vì năng suất, chất lượng, hiệu quả đầu tư kém; tham nhũng vẫn còn phổ biến. Mà biết điều đó rồi không phải giải quyết một sớm một chiều, ngày một ngày hai là được mà là cả một quá trình. Mặc dù đã sửa đổi rất nhiều cơ chế quản lý và thể chế ví dụ như nâng cao hiệu quả đầu tư công hay tăng cường kỷ luật trong chi tiêu ngân sách. Đây là một vấn đề nan giải và khó giải quyết được, giống như căn bệnh tham nhũng, đã biết từ lâu và đưa ra nhiều biện pháp nhưng thực sự chưa có hiệu quả.”

Bội chi ngân sách nhà nước là số chi lớn hơn số thu trong năm ngân sách. Sự mất cân đối ngân sách phản ánh sự thiếu hụt của nền tài chính. Bội chi ngân sách kéo dài sẽ rối loạn lưu thông tiền tệ và giá cả, dẫn đến lạm phát.

Một trong các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước là cân đối các khoản thu, chi được dự toán và quyết định trong một năm.

Vào mỗi đầu năm, Bộ Tài chính ban hành một quyết định về việc công bố công khai dự toán ngân sách nhà nước. Trong đó chỉ nêu dự toán mức bội chi chứ chưa bao giờ nêu dự toán mức bội thu. Với năm 2021, mức bội chi ngân sách được cho phép là khoảng 4% GDP.

https://www.rfa.org/