Viện Nghiên cứu ung thư, City of Hope, California, USA
Trong cuộc chiến chống đại dịch COVID-19, thì ngoài việc tìm ra thuốc, vaccine để điều trị và phòng ngừa căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm này thì việc tìm ra nguồn gốc của virus cũng rất quan trọng. Hiểu rõ được virus nCoV (SARS-CoV-2) đã xuất hiện “từ đâu”, “bao giờ” và “tại sao” sẽ giúp được việc ngăn chặn những đại dịch tương tự như vậy xảy ra trong tương lai.
Hiện nay có nhiều giả thuyết về nguồn gốc của virus nhưng nói chung có thể chia thành 2 nhóm giả thuyết chính như sau:
Nhóm giả thuyết 1 (nguồn gốc từ tự
nhiên):
o Một người nào đó đã tiếp xúc với virus nCoV thông qua tiếp xúc “trực tiếp” với vật chủ (được nghi ngờ là dơi móng ngựa, horseshoe bat). Từ đó, virus này có thể ở trong một nhóm người trong một thời gian và khi ở trong một cộng đồng đông người như ở Vũ Hán thì virus đã tạo một bước đột phá về tiến hóa để có thể nhiễm vào tế bào người.
o Ngoài ra, giả thuyết này cũng có thể áp dụng cho trường hợp người bị lây virus gián tiếp từ việc tiếp xúc với 1 loài “động vật trung gian” (loài này bị lây virus từ dơi móng ngựa). Những động vật trung gian này có thể là tê tê, chồn và thậm chí là mèo. Tiếp sau đó thì virus có “cơ hội tiến hóa” để trở nên gây bệnh ở người như trên.
Nhóm giả thuyết 2 (nguồn gốc từ
phòng thí nghiệm):
o SARS-CoV-2 là virus đã bị rò rỉ từ phòng thí nghiệm ở Viện nghiên cứu virus ở Vũ Hán, nơi được biết là đã nghiên cứu các chủng coronavirus trong nhiều năm qua. Có thể đây là virus được biến đổi vì mục đích “nào đó” trong phòng thí nghiệm và vì một sự cố mà nó đã nhiễm vào người trong nhóm nghiên cứu và người này lại vô tình nhiễm tiếp theo những người bên ngoài.
o Trong quá khứ, một sự cố tương như vậy đã xảy ra vào năm 2004 khi người ta phát hiện nhân viên nghiên cứu ở một phòng thí nghiệm thuộc Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh ở Bắc Kinh (Center for Disease Control in Beijing) bị nhiễm virus SARS bắt nguồn từ phòng thí nghiệm này.
Con đường tìm ra câu trả lời rõ ràng và chính xác cho “nguồn gốc virus nCoV” có lẽ phức tạp hơn rất nhiều so với việc tìm ra thuốc điều trị hoặc vaccine, vì ở đây chính trị và khoa học đang bị đan xen lẫn lộn. Ngay từ những ngày đầu dịch COVID-19 xuất hiện, chính quyền Trung Quốc đã dùng quyền lực của họ để “khóa miệng”những người dám lên tiếng về tình trạng nguy hiểm của căn bệnh này, làm đánh mất thời gian vàng ngăn chặn dịch trước khi nó tràn khắp thế giới. Trong lần điều tra gần đây nhất của các chuyên gia quốc tế WHO đến Trung Quốc thì Ben Embarek, lãnh đạo của nhóm điều tra, cho biết rằng “chính trị luôn ở trong phòng với chúng tôi và ở phía bên kia bàn. Chúng tôi có khoảng từ 30 đến 60 đồng nghiệp Trung Quốc, và phần lớn trong số họ không phải là nhà khoa học và cũng không thuộc nhóm y tế cộng đồng”. (“The politics was always in the room with us on the other side of the table. We had anywhere between 30 and 60 Chinese colleagues, and a large number of them were not scientists, not from the public health sector”).
Kết quả chuyến đi điều tra của WHO gần đây nhất có lẽ khiến nhiều người thất vọng vì vẫn chưa đưa ra được kết luận gì rõ ràng. Mặc dù Ben Embarek nhận xét rằng giả thuyết virus có nguồn gốc từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán là “cực kì không chắc chắn” (extremely unlikely) trong buổi họp cuối cùng ở Trung Quốc. Nhưng khi trở về nước và nói chuyện với phóng viên báo Science ông giải thích là điều này không có nghĩa là giả thuyết này bị gạt ra hoàn toàn mà là vì nó quá khó điều tra! Ông kể rằng ông đã có các cuộc họp dài với các nhân viên tại phòng thí nghiệm của viện nghiên cứu virus Vũ Hán và 3 phòng thí nghiệm khác trong vùng. Các bằng chứng bác bỏ giả thuyết này đều được đưa ra từ phía Trung Quốc và không có bằng chứng nào từ một bên điều tra độc lập! (We also did not have evidence provided by outsiders to support any of the claims out there.). Ông giải thích thêm rằng “chúng tôi gặp khó khăn khi thiết kế các nghiên cứu để xem xét các tuyên bố trên, bởi vì nếu muốn điều tra sâu hơn một giả thuyết như vậy, chúng tôi cần có một cơ chế khác (need a different mechanism). Chúng tôi biết rằng cần thực hiện một cuộc đánh giá chính thức (formal audit) để kiểm tra các bằng chứng, tuy nhiên điều đó vượt xa những gì mà nhóm của chúng tôi thực hiện, chúng tôi không có các công cụ và khả năng để thực hiện những điều đó (that’s far beyond what our team is mandated to do or has the tools and capabilities to do). Vì vậy, đó cũng là lý do tại sao sắp tới chúng tôi không thể đi sâu hơn điều tra nghiên cứu theo hướng đó (So that was also a reason why we could not start moving forward in our next series of studies into that direction.)!!!
Trong khi các nỗ lực tìm kiếm câu trả lời vẫn đang được thực hiện với muôn vàn khó khăn thì dường như Trung Quốc đang cố gắng đẩy mạnh chiến dịch “đổ tội” trong thời gian qua khi họ nhắm tới các giả thuyết xuất hiện virus nCoV từ các nước khác như Ấn Độ, Bangladesh, Ý, Úc, Mỹ, v.v… và gần đây nhất là chiến dịch này chuyển hướng sang “các nước Đông Nam Á”!
Điểm yếu của chiến dịch đổ tội này là dựa trên các “bằng chứng yếu” như khi họ đổ tội cho Ấn Độ chỉ dựa vào các chủng xuất hiện ở đây có ít đột biến hơn những nơi khác. Hoặc “chụp mũ” cho Úc khi chỉ dựa vào phát hiện của các chuyên gia tìm thấy coronavirus trên các gói thực phẩm đông lạnh nhập khẩu ở thành phố Qingdao, Trung Quốc mà tuyên bố virus có nguồn gốc từ món bít-tết nhập khẩu của Úc, tuy rằng chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy virus có thể lây nhiễm qua đường thực phẩm và bao bì đóng gói. Gần đây nhất là việc xoay trục qua các nước Đông Nam Á khi chỉ dựa trên nghiên cứu khoa học gần nhất phát hiện một số chủng virus ở dơi trong vùng này có bộ gene gần giống với SARS-CoV-2 nhưng protein S của chúng không thể bám lên thụ thể ACE2 của người.
Nói chung, do dựa trên các “bằng chứng yếu” để quy chụp nên tác dụng của “chiến dịch đổ tội” từ Trung Quốc trong thời gian qua đã không đi đến đâu. Thế giới vẫn không quên được rằng Vũ Hán là nơi mà những ca bệnh COVID-19 "đầu tiên được tìm thấy" và hiện tượng lây nhiễm virus nCoV giữa người và người được "phát hiện đầu tiên"… Các nhà khoa học cũng biết rằng để trả lời được các câu hỏi về nguồn gốc virus nCoV thì Trung Quốc là nơi quan trọng nhất mà các cuộc điều tra “độc lập” và “sâu rộng” cần được thực hiện!
Tóm lại, câu trả lời cho “nguồn gốc virus nCoV” đến nay vẫn chưa rõ ràng, cần nhiều nỗ lực và thời gian hơn nữa, không những từ phía các nhà khoa học chân chính mà còn là những nhà lãnh đạo trên thế giới vì vấn đề này quá phức tạp khi chính trị và khoa học bị đan xen lẫn lộn. Tuy nhiên, trong thời gian chờ đợi, chúng ta hãy luôn cần đề phòng và tỉnh táo đối phó với chiến dịch “đổ tội” mà Trung Quốc đã và đang “điên cuồng” thực hiện trong suốt thời gian qua.
Bảo trọng nhe bà con,
TS. Nguyễn Hồng Vũ,
Viện Nghiên cứu ung thư, City of Hope, California, USA
Cố vấn khoa học Ruy Băng Tím
https://www.facebook.com/vu.nguyen.758/posts/4271463879534617
Không có nhận xét nào