Trần Công Lân - Tự Do Ngôn Luận?

Trong hiến pháp của các nước dân chủ trên thế giới ắt hẳn quy định quyền tự do ngôn luận cho mọi người dân. Nhưng tại sao ở Mỹ nó trở nên để tài tranh cãi?

Vậy thì thế nào là tự do ngôn luận?

Hiểu đơn giản là: muốn nói gì thì nói.

Nhưng trong ngôn ngữ Mỹ (American English) thì (Freedom speech) có ý nghĩa gì?

Tại sao không phải là “freedom talk” hay “freedom say” hay “freedom speak”?

"Speech" (thường dịch là diễn văn) nghĩa là một bài nói chuyện ngắn có đầu đuôi, mục đích và ý nghĩa. "Speech" thường xảy ra trong các dịp lễ trao giải thưởng, tốt nghiệp, buổi tiệc thân mật của một tổ chức có sinh hoạt thường lệ hàng năm.

Vậy khi các nhà lập hiến Mỹ viết ra "freedom speech" phải có suy nghĩ khi viết như vậy. Vì trên ý niệm Hiến Pháp là để kết hợp con người trong sinh hoạt của một quốc gia. Những gì ghi trong Hiến Pháp không phải nhằm mục đích gây chia rẽ, hận thù để phá nát quốc gia thì không còn là Hiến Pháp nữa.

Vậy freedom speech không phải vào rừng để tự do nói mà không có ai nghe. Nhưng khi bạn nói cho người khác nghe thì phải có mục đích, có đầu đuôi, cho dù là bất đồng ý kiến thì cũng phải minh bạch: khác chỗ nào, vì sao khác, lợi-hại ra sao... chứ không phải hứa hẹn tùm lum rồi khi không có kết quả thì đổ thừa vì lý do nào khác.

Con người có thể nhìn vấn đề và cách thực hiện khác nhau nhưng cùng mục đích là xây dựng xã hội chứ không phải để duy trì quyền lực.

Nếu đã một lần nói láo thì có thể 1000 lần nói láo. Nếu bạn đã không có kỷ luật bản thân thì kỷ luật nào bên ngoài sẽ áp chế được bạn? Một khi bạn dung túng cho sự nói láo xuất hiện là khởi đầu cho mọi sự rối loạn trong xã hội.

Nhưng người đời sau lạm dụng và xuyên tạc ý nghĩa đó.

Hãy nhìn lại các nước tự do dân chủ tại Âu Châu, Nhật, Hàn, Úc... đều có tự do dân chủ nhưng tại sao không xảy ra những trường hợp lạm dụng "lời nói" để gây rối loạn xã hội? Tại Hiến Pháp? Hay tại các nhà làm luật? Hay tại hệ thống lưỡng đảng duy trì sự kích động để thủ lợi (phải có "tôi" thì mới giải quyết được vấn đề)?

Nếu có luật phạt những người lái xe ẩu thì tại sao không có luật phạt những người nói "ẩu" (láo)? Trong chính trị, bạn có thể hứa và không thực hiện được lời hứa. Điều này khả dĩ chấp nhận được vì có thể nhiều sự kiện khác xảy ra sau khi lời hứa thốt ra.

Nhưng nói láo là sự kiện đã xảy ra rồi mà bạn còn chối bỏ, nói ngược hay nói khác đi hay xúi giục người khác nổi loạn (rise up) nhưng lại bào chữa là không xúi giục bạo động? Hãy đặt ngược lại tình thế để kẻ chủ mưu trả lời?

Hãy cột lời nói (hứa) với hậu quả: Nếu bạn nói ABC và hậu quả không phải là CDF mà là XYZ thì bạn sẽ chịu trách nhiệm như thế nào? Từ chức? Chịu tội trước pháp luật về thiệt hại của nạn nhân do lời nói của bạn?

Nếu giới truyền thông phải chịu trách nhiệm về tin tức họ đưa ra thì tại sao giới chính trị không chịu trách nhiệm những lời nói kích động bạo loạn? Xung đột? Kỳ thị? Càng là người có ảnh hưởng trong xã hội (celebrities) càng dễ xách động, bất ổn cho xã hội.

Chỉ vì nghe một kẻ chưa bao giờ cầm quyền nói trúng chỗ ngứa mà bạn đặt kẻ đó vào vai trò tối cao của quốc gia: trách nhiệm của một tổng thống. Và chúng ta có rối loạn như ngày nay.

Hãy xét lại từng lời nói, hành động.

Đừng rơi vào tranh chấp lưỡng đảng mà lạc đề.

Đừng hùa theo kiểu "me too" (tôi cũng vậy).

Còn nếu bạn nói: tại sao không thưa kiện kẻ nói láo?

Chuyện thưa kiện, chỉ vì lệ phí quá rẻ nên luật sư cứ nộp đơn kiện nhiều lần vì nhiều lý do. Nếu đặt lại điều kiện, chỉ một lần thì tính chất nghiêm trang mới có và sự cù nhầy sẽ tan biến.

Đặt lại trách nhiệm của người phát ngôn, lời nói dẫn đến hành động phải kiểm soát chặt chẽ để tránh nạn "xúi trẻ ăn cứt gà".

Một khi nhà chính trị được phát ngôn bừa bãi mà không bị phạt thì người dân thường sẽ ăn nói như thế nào? Khi một dân biểu Hạ Viện (Joe Wilson) lên tiếng sỉ nhục tổng thống (Obama) "you lie !" trước phiên họp khoáng đại Quốc Hội được truyền hình khắp thế giới (rồi sau đó xin lỗi) thì bạn nghĩ gì? Nói láo về cái gì? Bản thân một dân biểu biết gì để nói như vậy? Hành động như vậy nói lên "tư cách" của đại diện dân. Nếu mọi người dân đều lên tiếng như vậy thì còn gì là sinh hoạt chính trị nữa? Hay đó là sự kỳ thị? 

Tại sao có khẩu hiệu "don't tread on me"? Hãy tự hỏi bạn đã làm gì để bị đối xử như vậy? Nếu có tự do ngôn luận thì tại sao không nói mà phải "hành động" đối đãi như vậy? Nếu cứ bướng và lỳ thì bạn sẽ đối xử ra sao? Tự do dưới chế độ dân chủ (đa số với thiểu số) mà thiểu số cứ phá đám (tea party) thì giải quyết ra sao?

Khi đa số da trắng chèn ép, áp bức người thiểu số da màu qua bao nhiêu năm cho đến khi nước Mỹ qua hai trận thế chiến và trở thành cường quốc thì không thể duy trì nạn kỳ thị nữa . Và sau 60 năm thì vai trò đảo ngược, người da màu dần dần chiếm đa số và dân da trắng thành thiểu số. Đảng "bảo thủ" trở thành đảng kỳ thị, tôn giáo cực đoan, quá khích. Giá trị gia đình chống phá thai nhưng lại không chịu mang mặt nạ trong cơn đại dịch (my body, my choice?). Chống đồng tình luyến ái những các nhà lãnh đạo chính trị tự do luyến ái, các nhà lãnh đạo tôn giáo tự do lạm dụng tình dục trẻ em? 

Tại tự do ngôn luận không thảo luận những vấn nạn này mà chỉ là xúi giục bạo động vì khác chính kiến của: công việc làm (không có việc này thì kiếm việc khác); về môi sinh (công việc gây ô nhiễm hay chết cả trái đất?); ngân sách thâm thủng (tôi xài thì được nhưng bạn xài thì là nợ cho con cháu); tăng thuế hay giảm thuế (có người cãi là tăng thuế là nuôi những kẻ ăn bám xã hội. Hãy thử nhìn lại từ 1980s đến nay số người ăn bám tăng bao nhiêu và số người làm giàu, tỷ phú, tăng lên bao nhiêu? Đừng nói giảm thuế để nhà giàu tạo công ăn việc làm cho dân nghèo? Cứ nhìn thị trường chứng khoán lên ào ào và đồng lương của giới lao động lên được bao nhiêu?). Nếu bạn là chủ gia đình với nợ nhà, nợ xe, nợ con đi học, nợ thẻ tín dụng thì bạn phải hiểu thuế là gì?

Hãy tự lương thiện với chính bản thân bạn trước khi lên tiếng "speech" chứ không phải "talk" hay "say" điều gì. Hãy phát biểu ý kiến như là chính bản thân bạn phải thi hành sự kiện đó chứ không phải là một phê phán vô trách nhiệm rồi "xin lỗi".

Tự do ngôn luận nếu bị lạm dụng sẽ đưa đến suy thoái dân chủ vì đã không trừng trị những kẻ lợi dụng dân chủ để phá hoại sinh hoạt dân chủ.

Bạn có ý kiến nào khác hơn không?

Trần Công Lân

Tháng 11 năm 2020 (Việt lịch 4899)

Đọc thêm: 3 cases that show what free speech means

https://share.america.gov/three-cases-that-show-what-free-speech-means/

Freedom of speech means a lot to Americans. A study found an overwhelming majority of people in the U.S. think people should be able to speak their minds — without government interference — in public, in the press or on the internet.

These Americans believe their right to speak their minds should be defended under the First Amendment of the Constitution. But as the late Supreme Court Justice Oliver Wendell Holmes pointed out, defending free speech means defending not just “free thought for those who agree with us but freedom for the thought that we hate.”

Tạm hiểu: Tự do ngôn luận có ý nghĩa rất lớn đối với người Mỹ. Một nghiên cứu cho thấy phần lớn người dân ở Hoa Kỳ nghĩ rằng mọi người có thể nói lên suy nghĩ của họ - mà không có sự can thiệp của chính phủ - trước công chúng, trên báo chí hoặc trên internet.

Những người Mỹ này tin rằng quyền nói lên suy nghĩ của họ cần được bảo vệ theo Tu chính án đầu tiên của Hiến pháp. Nhưng như cố Thẩm phán Tòa án Tối cao Oliver Wendell Holmes đã chỉ ra, bảo vệ quyền tự do ngôn luận có nghĩa là bảo vệ không chỉ “tư tưởng tự do cho những người đồng ý với chúng tôi mà còn tự do cho tư tưởng mà chúng tôi ghét”.