Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nâng ly rượu sâm-panh với Thủ tướng Campuchia Hun Sen trong lễ ký kết tại Hội đồng Bộ trưởng ở Phnom Penh ngày 21 tháng 12 năm 2009 (Ảnh: TANG CHHIN SOTHY / AFP qua Getty Images)
Chính phủ Campuchia hiện nhận ra rằng mình đang ở giữa cuộc giằng co địa chính trị của Mỹ và Trung Quốc, vốn đang được xem như một cuộc Chiến tranh Lạnh mới đang nổi lên ở Đông Nam Á. Phnom Penh rồi sẽ là “ngư ông đắc lợi” hay là nạn nhân của cuộc chiến quyết liệt này.
Phnom Penh có thể hiểu rằng Mỹ đang chuyển chính sách của mình theo hướng cạnh tranh trực tiếp với Trung Quốc, bằng cách cung cấp nhiều dịch vụ tài chính hơn, thể hiện trong cam kết tài trợ mới của Washington lên đến 150 triệu USD dành cho Campuchia vào tháng trước.
Mỹ cho thấy mình đang sẵn sàng hào phóng để có được ảnh hưởng với Campuchia, trong khi Trung Quốc cũng không ngại cài “tay trong tay ngoài” vào chính quyền Phnom Penh, thêm cả những khoản “đầu tư tối đa” cạnh tranh lại với Washington.
Trước cục diện này, Thủ tướng Hun Sen đang điều hướng theo cách “không giống ai” của riêng ông, một mặt là nhận tiền của Mỹ, mặt khác dùng ưu đãi này để nhận thêm tiền từ Bắc Kinh, và vẫn không “giải tỏa triệt để” căng thẳng với Washington.
Trò hai mặt ‘không giống ai’ của Phnom Penh
Vào ngày 2 tháng 10, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế có trụ sở tại Mỹ báo cáo rằng, một cơ sở do Mỹ xây dựng tại căn cứ hải quân lớn nhất Campuchia đã bị phá hủy vào tháng trước.
Năm ngoái, Phnom Penh đã từ chối lời đề nghị của Mỹ để giúp xây dựng lại các phần cũ của Căn cứ Hải quân Ream, mở ra Vịnh Thái Lan.
Điều này làm dấy lên suy đoán rằng Phnom Penh đã đồng ý với một thỏa thuận bí mật để cho Trung Quốc 30 năm độc quyền tiếp cận căn cứ, một cáo buộc được Wall Street Journal đưa ra lần đầu tiên vào năm 2018 (trích dẫn các nguồn tin giấu tên của Mỹ cho biết họ đã xem bản thảo của một thỏa thuận).
Các lính hải quân Campuchia đứng thành đội hình trên những chiếc thuyền đặt tại một cầu cảng ở căn cứ hải quân Ream ở tỉnh Preah Sihanouk, vào ngày 26 tháng 7 năm 2019 (Ảnh: TANG CHHIN SOTHY / AFP qua Getty Images)
“Chúng tôi lo ngại rằng việc san bằng cơ sở [do Mỹ xây dựng] có thể gắn liền với kế hoạch của chính phủ Campuchia về việc lưu trữ tài sản quân sự và nhân viên của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tại Căn cứ Hải quân Ream”, Lầu Năm Góc cho biết trong một tuyên bố ngày 2/10.
Địa điểm được cho là “có thể có một căn cứ quân sự trong tương lai” của Trung Quốc ở Campuchia là một “khu du lịch” trị giá 3,8 tỷ USD ở tỉnh Koh Kong, gần Căn cứ Hải quân Ream.
Union Development Group, nhà phát triển dự án do nhà nước Trung Quốc điều hành, đã bị Bộ Tài chính Hoa Kỳ xử phạt vào tháng trước theo Đạo luật Magnitsky, trên hình thức là vì tội tham nhũng và hủy hoại môi trường.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo cho biết vào thời điểm đó rằng đã có “những báo cáo đáng tin cậy” rằng sự phát triển Dara Sakor “có thể được sử dụng để lưu trữ các tài sản quân sự của Trung Quốc”.
Năm ngoái, Hun Sen cho biết quân đội Campuchia đã mua 40 triệu USD vũ khí từ Trung Quốc. Gần đây hơn, khi người dân đặt câu hỏi về việc mua gần 300 xe tải quân sự từ Trung Quốc trong đại dịch, đã đẩy hàng trăm nghìn công nhân có thu nhập thấp đến bờ vực, con trai ông Hun sen tuyên bố rằng chính phủ đã không sử dụng ngân sách quốc gia mà dựa vào các nỗ lực gây quỹ của Thủ tướng đương nhiệm - cha của ông ấy.
Một quan chức hàng đầu của Hải quân Hoàng gia Campuchia chia sẻ với Nikkei Asia vào ngày 3/10 rằng chính phủ Trung Quốc đang hỗ trợ một dự án mở rộng Căn cứ Hải quân Ream Campuchia, một cơ sở mà Mỹ lo ngại sẽ được chuyển thành nơi đồn trú các thiết bị quân sự của Trung Quốc.
Ăn miếng trả miếng
Chính phủ Campuchia đã liên tục phủ nhận những tin đồn bắt đầu phát sinh vào năm 2017 rằng họ sẽ cho phép quân đội Trung Quốc tiếp cận các căn cứ của đất nước, vốn bị cấm theo hiến pháp quốc gia.
Nhưng có những lý do cho sự hoài nghi. Ví dụ, tại sao chính quyền Campuchia lại phá hủy cơ sở do Mỹ tài trợ, cùng thời điểm khi Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Union Development Group? Một số nhà quan sát xem động thái này là một phản ứng ăn miếng trả miếng của Phnom Penh.
Chính phủ Campuchia cho rằng cơ sở này đã bị san bằng vì nó quá nhỏ và thiếu các phương tiện, cũng như cần có không gian để cải thiện cơ sở. Tuy nhiên, họ đã không đưa ra cảnh báo trước nào về việc phá hủy cơ sở này cho phía Mỹ, làm dấy lên nghi ngờ Phnom Penh muốn che giấu việc phá hủy.
Trong khi đó, nếu Campuchia có mục đích tái phát triển địa điểm này như dự kiến, thì tại sao các cơ sở xung quanh không hề bị phá hủy. Điều này làm dấy lên thêm những bất ổn.
Khi căng thẳng gia tăng về vấn đề cơ sở, thì ngày 8/10, Hun Sen thông báo rằng một doanh nhân Campuchia gốc Hoa gây tranh cãi đã được bổ nhiệm làm một trong những cố vấn mới của ông, vào một vị trí có cấp bậc tương đương bộ trưởng.
Bắc Kinh có ‘tay trong’
Chen Zhi, người nhập quốc tịch Campuchia vào năm 2014, đứng đầu tập đoàn Prince Group có trụ sở tại Campuchia, là một trong những công ty nhanh chóng “thống trị” đất nước này .
Chen có quan hệ mật thiết với những người đứng đầu Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) cầm quyền, từng là cố vấn cá nhân cho Bộ trưởng Nội vụ Sar Kheng từ năm 2017, cùng năm ông thành lập doanh nghiệp với con trai của Sar Kheng là Sar Sokha, ngoại trưởng cho Bộ Giáo dục, Thanh niên và Thể thao.
Theo Asia Times, Chen và Prince Group của ông này có thể liên kết với Ban Công tác Mặt trận Thống nhất, một trong những cơ quan chính của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) có nhiệm vụ thực hiện các hoạt động gây ảnh hưởng ở nước ngoài.
Tập đoàn Prince đã không trả lời yêu cầu bình luận của Asia Times về suy đoán, điều này chưa được chứng minh bằng bất kỳ bằng chứng rõ ràng nào.
Tuy nhiên, một báo cáo của Đài Á Châu Tự do về Chen và Prince Group vào tháng trước đã lưu ý rằng “có một tấm màn bí ẩn che giấu phần lớn tài sản của tập đoàn”, đó là lý do tại sao ông ấy được liệt kê là giám đốc của nhiều công ty có trụ sở tại Hong Kong.
Vài ngày sau khi Chen được bổ nhiệm làm cố vấn của Hun Sen, Trung Quốc nhanh tay tạo ra một "cuộc đảo chính" khác, khi chính phủ Campuchia ký hiệp định thương mại tự do song phương đầu tiên - FTA - một thỏa thuận với Trung Quốc mà chỉ mất chưa đầy 8 tháng để đàm phán.
FTA sẽ mang lại lợi ích biên cho hàng hóa xuất khẩu của Campuchia sang Trung Quốc, nhưng lại có ý nghĩa địa chính trị khó khăn.
Lễ ký kết tương đối khiêm tốn, vì Bộ trưởng Bộ Thương mại Campuchia Pan Sorasak đã ký hiệp ước, thay vì Hun Sen, người theo dõi cùng với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị - người đã đến Phnom Penh trong chuyến công du 5 nước Đông Nam Á tháng này.
Ngoài FTA, Ông Vương Nghị cũng cam kết viện trợ thêm 140 triệu USD cho Campuchia, một con số gần với con số 150 triệu USD Mỹ đã dành cho Campuchia vào tháng trước từ Tập đoàn Tài chính Phát triển (DFC), trong số 60 tỷ USD của quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng cho Đông Nam Á.
Ngư ông đắc lợi?
Tại một hội nghị của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Campuchia, đại sứ Hoa Kỳ tại Phnom Penh W Patrick Murphy đã tuyên bố tài trợ từ DFC như một phần của “tiêu chuẩn vàng về đầu tư nước ngoài” của Hoa Kỳ, và thể hiện rằng Hoa Kỳ “cam kết làm sâu sắc hơn mối quan hệ kinh tế” với Campuchia.
Tháng trước, Washington cũng khởi động Quan hệ Đối tác Mekong-Mỹ, một sáng kiến mới nhằm “bơm” các khoản đầu tư ban đầu trị giá hơn 150 triệu USD vào lục địa Đông Nam Á, với hy vọng rằng các chính phủ trong khu vực thích sự hợp tác của Mỹ hơn là Trung Quốc.
“Các nước trong khu vực sông Mekong đã trải qua một hành trình đáng kinh ngạc trong vài thập kỷ qua. Họ xứng đáng là những đối tác tốt”, Ngoại trưởng Mỹ Pompeo nói hồi tháng trước khi khởi động quan hệ đối tác.
Từ quan điểm của Campuchia, sự lấn lướt địa kinh tế mới nhất của Mỹ trước đối thủ Trung Quốc có thể tạo ra một thời điểm lý tưởng để Phnom Penh ở vào thế “dùng siêu cường này đối đầu với siêu cường kia”, để thu lợi ích tài chính lớn nhất từ mỗi bên.
Đáng chú ý là trong những tháng gần đây, các quan chức Campuchia đã nói rằng họ sẵn sàng cải thiện quan hệ với Mỹ.
Một tuyên bố gần đây từ Đại sứ quán Hoa Kỳ cho biết Cục Điều tra Liên bang (FBI) sẽ sớm được phép mở trụ sở ở Phnom Penh, bên cạnh “lực lượng đặc nhiệm chung FBI-Cảnh sát Quốc gia Campuchia được thành lập để chống tội phạm xâm hại trẻ em, tiền tội phạm rửa tiền và tài chính”.
Vào mùa hè này, Hun Sen đã đưa ra viễn cảnh rằng Campuchia thậm chí có thể khởi động lại các cuộc tập trận quân sự chung hàng năm với Mỹ, điều mà Phnom Penh đã hoãn lại vào đầu năm 2017 sau khi tuyên bố rằng quân đội của họ đang “bận rộn” để chuẩn bị cho cuộc bầu cử địa phương sắp tới vào năm đó.
Tuy nhiên, sau đó họ không bao giờ nối lại và thay vào đó Campuchia bắt đầu các cuộc tập trận quân sự hàng năm với Trung Quốc.
Việc Phnom Penh “hắt hủi” các cuộc tập trận quân sự của Mỹ cho thấy mối quan hệ xấu đi đáng kể, điều này trở nên tồi tệ hơn sau khi đảng CPP cầm quyền, và buộc đảng đối lập duy nhất còn tồn tại của đất nước, Đảng Cứu nguy Quốc gia Campuchia, phải giải tán vào cuối năm 2017, với cáo buộc giả mạo rằng họ đang âm mưu một cuộc đảo chính do Mỹ hậu thuẫn.
Mối quan hệ trở nên xấu đi sau khi CPP giành được tất cả 125 ghế trong quốc hội tại cuộc tổng tuyển cử vào năm 2018, mà Nhà Trắng mô tả là "không tự do cũng không công bằng và không đại diện cho ý chí của người dân Campuchia", đồng thời biến Campuchia thành một quốc gia trên thực tế là nhà nước một đảng.
Sau khi Murphy được bổ nhiệm làm đại sứ mới của Hoa Kỳ tại Phnom Penh vào tháng 8 năm 2019, Washington đã khuyến khích quan hệ hợp tác với chính phủ Campuchia. Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Hun Sen đã trao đổi thư thân thiện vào cuối năm 2019, trong đó nhà lãnh đạo Hoa Kỳ cam kết rằng Washington không có ý định can thiệp vào các vấn đề của Campuchia.
Các nhà hoạch định chính sách của Mỹ cho rằng nền tảng của mối quan hệ này là việc Washington có thể chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc thông qua các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng cạnh tranh, cung cấp viện trợ và cho vay.
Về lý, có thể cho rằng các quốc gia Đông Nam Á này đã quay sang Trung Quốc vì lý do tài chính và để tránh sự chỉ trích của Hoa Kỳ về nhân quyền và dân chủ. Tuy nhiên, đây là mối đe dọa tiềm tàng đối với chủ quyền kinh tế của họ, nên họ có thể hoan nghênh nhiều đầu tư hơn của Mỹ.
“Một lý do chính khiến các quốc gia [đã đi vào quỹ đạo của Trung Quốc] là vì Trung Quốc đang ép buộc họ”, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper cho biết trong hội thảo trên mạng của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế vào tháng Bảy.
“Bắc Kinh đang đe dọa trừng phạt kinh tế hoặc cô lập ngoại giao, hoặc làm những điều khác. Chúng tôi cũng thấy rằng Trung Quốc đang lôi kéo các quốc gia bằng các khoản cho vay mà cuối cùng sẽ trở thành bẫy nợ, hoặc với lời hứa xây dựng các căn cứ hải quân có thể mang lại lợi ích thương mại cho họ”, ông Esper nói.
Thiện Nhân
https://www.ntdvn.com/
Không có nhận xét nào