David Brown - Cú ngã ngựa của Lê Thanh Hải: Gã đàn ông có máu lạnh nhất Miền Nam

Nếu trong vài tháng tới, Lê Thanh Hải bị truy tố về tội chiếm đoạt tài sản nhà nước, ở Tp.HCM sẽ chẳng có ai thương tiếc cho ông ta, dù Hải là là người thành phố. Người dân ở đó tin rằng ông Hải có bị vậy hay nặng hơn nữa là đáng đời.

Bí thư Lê Thanh Hải

Bước vào thiên niên kỷ mới, Việt Nam đã tiến hảnh cải cách kinh tế, đặc biệt là ở Sài Gòn trước đây. Lê Thanh Hải khi đó 50 tuổi được bầu làm người đứng đầu Ủy ban Nhân dân thành phố.

Con đường hoan lộ

Lê Thanh Hải đã đi một chặng đường dài kể từ năm 1966, khi ông đi từ đồng bằng sông Cửu Long lên Chợ Lớn. Từ một thanh niên vai rộng, thô kệch và hầu như không biết chữ, Hải xin học nghề thợ hàn. Sau đó Lê Thanh Hải tham gia “Biệt Động Thành”.

Hải thật sự là một du kích tài ba; “Đồng chí Hai Nhựt” đã sống sót sau cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân và, khi các lực lượng Bắc Việt tiến vào Sài Gòn bảy năm sau đó, ông Hải bắt đầu thăng tiến trong đảng.

Theo các nguồn tin không chính thức, công trạng lớn mà Lê Thanh Hải lập được là nhờ những năm sau khi thống nhất, khi nổi tiếng là người luôn “hoàn thành nhiệm vụ ” thi hành án. Năm 1980, Lê Thanh hải kết hôn với con gái một gia đình cách mạng thượng lưu, mở đường cho bước ngoặt lớn vào năm 1990. Được biết, nhờ ảnh hưởng của chị vợ, ông Hải được bổ nhiệm làm Bí thư Quận uỷ quận 5 hay Chợ Lớn; Chợ Lớn dù chiến dịch 15 năm “xây dựng chủ nghĩa xã hội” của nhà nước – đảng làm suy yếu, nhưng vẫn máu kinh doanh người Hoa vẫn chảy.

Các nguồn tin không chính thức nói rằng đó là lúc đó, Hải – người gốc Hoa – đã tạo ra các liên minh tài trợ cho việc ông nắm giữ tổ chức đảng Thành phố Hồ Chí Minh. Với ý định và mục đích biến đô thị phía nam thành lãnh địa của Hải. Không phụ thuộc vào trợ cấp từ trung ương, Tp. HCM thực tế đóng góp cho ngân sách quốc gia nhiều nhất và có quyền tự chủ đáng kể dưới thời Hải (là chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố năm 2001, 2006, và năm 2011 Hải là Bí thư thành uỷ).

Hải được bầu vào Bộ Chính trị, cơ quan đầu não của Đảng Cộng sản Việt Nam, chứng tỏ tình trạng bán tự trị của thành phố đang lan rộng.

Hai nhiệm kỳ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trùng vớicác nhiệm kỳ Bí thư Thành ủy Tp. HCM của ông Hải. Cùng là người miền Nam, Dũng và Hải nghiễm nhiên là đồng minh. Cả hai đều không màng chuyện phải khấu đầu ban bí thư trung ương Đảng. Dũng dường như đã đồng tình với việc để cho Hải và cộng sự tự do ở địa phương và xem xét sự hỗ trợ của họ đối với các vấn đề quốc gia.

Lê Thanh Hải , 70 tuổi, có thể đã được tôn vinh anh hùng nếu Hải sử dụng quyền lực để phục vụ cho lợi ích của thành phố. Tuy nhiên, có vẻ như ông và cộng sự lại tập trung làm giàu. Theo một nhà báo độc lập, bút danh Thu Hà, công việc hàng ngày của Hải là: “Cướp đất, công khai mua chức, bán chức, trù dập đối thủ, hình thành phe nhóm chính trị, đưa bà con họ hàng vào nắm hết những vị trí chủ chốt, hái ra tiền…Lê Thanh Hải trở thành “lãnh chúa thành Hồ”, một “trùm mafia” du côn và máu lạnh số 1 miền Nam.”

Mối quan hệ thân thiết của Nguyễn Tấn Dũng và Lê Thanh Hải bị sụp đổ gần kỳ Đại hội 12. Khi Nguyễn Tấn Dũng và Lê Thanh Hải buộc phải về hưu năm 2016 sau khi phe Nguyễn Phú Trọng chống lại phe Nguyễn Tấn Dũng.

Bắt đầu đổ bể

Người kế nhiệm Lê Thanh Hải, Đinh La Thăng, từng là lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí, rồi Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải dưới thời Nguyễn Tấn Dũng. Tôi hỏi một người bạn nhà báo Việt Nam rằng liệu một người đẹp trai và lôi cuốn hơn hẳn Hải, Thăng có khả năng thành công trong công việc mới không.

“Người của Lê Thanh Hải sẽ không tha cho Thăng đâu,” là câu trả lời của bạn tôi, nhưng điều đó đã không xảy ra. Thay vào đó, Tổng bí thư Trọng và bộ sậu đã sử dụngthanh trừng “những kẻ cơ hội” trong đảng. Thăng là mục tiêu ban đầu sau khi nhận nhiệm vụ mới chưa đầy một năm, bị hạ bệ bởi một đống bằng chứng về việc chủ trì các khoản đầu tư trái phép tại Tập đoàn Dầu khí mà cuối cùng dẫn đến khoản lỗ 35 triệu đô la Mỹ.

Đinh La Thăng đang thụ án 18 năm, và đó mới chỉ là khởi đầu. Nguyễn Phú Trọng giữ lời hứa chống tham nhũng có hệ thống. Trong hai năm 2017 và 2018, hàng chục đảng viên cao cấp đã bị truy tố.

Bị buộc phải nghỉ hưu, Lê Thanh Hải không còn có thể ngăn thanh tra chính quyền trung ương thành lập hồ sơ về tổ chức Hải. Truyền thông nhà nước bắt đầu đặt câu hỏi khi nào sẽ đến lượt Hải và liên minh thân cận Lê Hồng Quân được đưa vào lò của Nguyễn Phú Trọng.

Vì Tiền

Ở đâu ở Việt Nam cũng kiếm được rất nhiều tiền, nhưng ở Tp. HCM là bất động sản. Lúc Hải – Dũng đang ở đỉnh cao quyền lực thì đặc biệt là việc chuyển đổi đất thuộc sở hữu nhà nước sang sử dụng thương mại.

Từ giữa năm 2016, lần lượt các vụ thông đồng giữa các công ty bất động sản và các quan chức Tp. HCM đã được đưa lên mạng xã hội và được mổ xẻ. Vào năm 2018, dựa vào hồ sơ do Thanh tra nhà nước, công an đã tiếp cận thuộc cấp của Hải, gồm:

– Tất Thành Cang, phó bí thư thành uỷ đầu tiên, ông Cang đã tạo điều kiện bán cho một doanh nghiệp 32 ha. đất nhà nước trị giá 2,4 nghìn tỷ đồng (khoảng 1 tỷ USD) với giá 430 tỷ đồng vào tháng 6/2017.

– Nguyễn Thanh Tài, phó chủ tịch UBND Tp. HCM, bị bắt vào tháng 12 năm 2018 vì đã sắp xếp thoái vốn một “khu đất vàng” rộng 5 ha với giá rẻ mạt cho một nhóm nhà đầu tư qua sự sắp xếp của người tình. Nguyễn Thành Tài “vi phạm quy định về quản lý tài sản nhà nước, gây lãng phí và tổn thất. ” (Những tấm áp phích tả tơi trên hàng rào xung quanh lô đất trống vẫn hứa hẹn nơi đây sẽ mọc lên những khu nhà sang trọng, cửa hàng cao cấp và một khách sạn năm sao.)

– Lê Hồng Quân, chủ tịch UBND thành phố cho đến năm 2015, đã chấp thuận việc chuyển đổi bất hợp pháp một lô đất trung tâm tại 15 Thi Sách.

Ở đâu ở Việt Nam cũng kiếm được rất nhiều tiền, nhưng ở Tp. HCM là bất động sản. Lúc Hải – Dũng đang ở đỉnh cao quyền lực thì đặc biệt là việc chuyển đổi đất thuộc sở hữu nhà nước sang sử dụng thương mại.

Từ giữa năm 2016, lần lượt các vụ thông đồng giữa các công ty bất động sản và các quan chức Tp. HCM đã được đưa lên mạng xã hội và được mổ xẻ. Vào năm 2018, dựa vào hồ sơ do Thanh tra nhà nước, công an đã tiếp cận thuộc cấp của Hải, gồm:

– Tất Thành Cang, phó bí thư thành uỷ đầu tiên, ông Cang đã tạo điều kiện bán cho một doanh nghiệp 32 ha. đất nhà nước trị giá 2,4 nghìn tỷ đồng (khoảng 1 tỷ USD) với giá 430 tỷ đồng vào tháng 6/2017.

– Nguyễn Thanh Tài, phó chủ tịch UBND Tp. HCM, bị bắt vào tháng 12 năm 2018 vì đã sắp xếp thoái vốn một “khu đất vàng” rộng 5 ha với giá rẻ mạt cho một nhóm nhà đầu tư qua sự sắp xếp của người tình. Nguyễn Thành Tài “vi phạm quy định về quản lý tài sản nhà nước, gây lãng phí và tổn thất. ” (Những tấm áp phích tả tơi trên hàng rào xung quanh lô đất trống vẫn hứa hẹn nơi đây sẽ mọc lên những khu nhà sang trọng, cửa hàng cao cấp và một khách sạn năm sao.)

– Lê Hồng Quân, chủ tịch UBND thành phố cho đến năm 2015, đã chấp thuận việc chuyển đổi bất hợp pháp một lô đất trung tâm tại 15 Thi Sách.

Cú ngã ngựa

Chắc chắn tới lúc thanh tra Hà Nội sẽ đụng tới Hải. Nếu tin tức trên mạng xã hội không chính thống là đáng tin cậy, Hải có thể bị liên lụy với rất nhiều giao dịch bất động sản mờ ám. Nhưng Thanh tra nhà nước chọn tập trung vào dự án lớn nhất, khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Thủ Thiêm là một bán đảo trên sông Sài Gòn rộng 7 km vuông. Từ cuối những năm 1990 nơi đây đã được dự định phát triển thành một phiên bản của Mahattan hay Pudong gồm công viên và các kênh đào để đánh bóng cho trung tâm lịch sử. 14.600 hộ gia đình – nông dân, chủ cửa hàng, người lao động – đã buộc di dời, dù không phải không có khiếu nại.

Đấu thầu xây dựng cơ sở hạ tầng đã được ban hành nhưng chẳng có nhà thầu. Dự án mòn mỏi cho đến khi các quan chức thành phố vì thiếu tiền nên bắt đầu cho bán đất để đổi lấy đường và cầu.

Vào tháng 5 năm 2018, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã ra lệnh cho các thanh tra nhà nước tìm hiểu lý do tại sao, sau hơn hai thập kỷ và với hàng tỷ đô la chi cho các quỹ công cộng, bán đảo Thủ Thiêm vẫn là một đầm lầy.

Cuộc điều tra theo hai dấu vết. Một cho thấy quan chức Tp.HCM đã thay đổi kế hoạch tổng thể do thủ tướng Võ Văn Kiệt phê duyệt vào năm 1996, để chiếm đoạt đất nhiều hơn và phá vỡ các khu tái định cư.

Dấu vết thứ hai phân tích quá trình đấu thầu cơ sở hạ tầng khu đô thị mới Thủ Thiêm. Tháng 6 năm 2019, Thanh tra có báo cáo chi tiết về những bất thường và yêu cầu chính quyền thành phố nên trả lại số tiền tương đương 1,1 tỷ USD cho chính quyền trung ương.

Vài tháng sau, Ủy ban nhân dân Tp. HCM thừa nhận sai lầm đã xảy ra, thành phần nhân sự của UBND lúc đó không còn chịu sự ảnh hưởng của Hải hay thuộc cấp của Hải. UBND thừa nhận những bất thường đã xảy ra cũng như việc điều chỉnh sai ranh giới của dự án.

Vào đầu năm 2020, dựa vào một tài liệu chưa được công khai, Thanh tra nhà nước cho biết từ năm 2010 đến 2015, Thường vụ Ủy ban Nhân dân Tp. HCM đã “lãnh đạo lỏng lẻo vô trách nhiệm và thất bại trong việc giám sát, do đó có rất nhiều vi phạm nghiêm trọng và thiếu sót, gây thiệt hại lớn về tài chính cho Nhà nước và làm lung lay niềm tin của người dân. ” Họ đề nghị Hải, Quân và bốn cấp dưới phải “bị kỷ luật”.

Hai tháng sau, Bộ Chính trị, đồng ý vụ hành quyết dự án Thủ Thiêm bất thành đã “làm tổn hại đến uy tín của tổ chức đảng TP HCM và đối tác chính phủ … vì vậy Lê Thanh Hải phải chịu trách nhiệm chính.” Do đó, Bộ Chính trị đã quyết định cách chức ông Hải về mặt đảng.

Lê Hồng Quân, nhân vật thứ 2 sau Hải được cho là phạm tôi như Hải nhưng được phép giữ các chức danh trước đây vì ” thành thật chịu trách nhiệm về những thiếu sót của mình.”

Hiếm khi Bộ Chính Trị loại một thành viên nhưng Hải đã bị xóa tên ra khỏi câu lạc bộ gồm 15 người nắm quyền chỉ đạo đất nước, nhưng chưa bị khai trừ đảng. Nhưng chuyện vẫn chưa dừng tại đó. Hải vẫn là một phần quan trọng trong trò chơi chính trị.

Từ năm 2016, lãnh đạo Đảng Trọng đã kêu gọi chiến dịch thanh lọc đảng. Trọng cam kết sẽ đưa rất nhiều lãnh đạo tham nhũng vào trại giam và đã thực hiện điều đó khiến cả những ai hoài nghi ông ta cũng phải ngạc nhiên. Hiện Trọng đã 75 tuổi, ốm yếu, Trọng đang muốn chuyển giao quyền lực cho những người có lòng tin thật sự.

Trong kịch bản này, Hải là một lời cảnh báo mặc dù chưa có cáo buộc hình sự nào. Đại hội 13 đang đến gần. 1500 đại biểu sẽ tập hợp tại Hà Nội vào tháng 1 để bầu ra một giàn lãnh đạo mới. Vấn đề là những gì sẽ thúc đẩy chính trường Việt Nam trong những năm tới, ý thức hệ hay chính sách?

Trọng và thuộc cấp của ông cho rằng khi hệ tư tưởng thúc đẩy các nhà lãnh đạo Việt Nam, chính sách tốt sẽ được đưa ra. Tương tự như vậy, họ sẽ nói, khi đạo đức ngày càng suy đồi, tham nhũng sẽ phát triển mạnh. Dường như Lê Thanh Hải đã minh chứng cho quan điểm này, và đó là lý do tại sao Hải có thể bị đưa ra tòa vào một thời điểm nào đó trước cuối năm 2020 và sẽ bị kết án chung thân.

David Brown

Diễm My dịch

(VNTB)