Thấm thoắt 100 ngày Nhà ngoại giao –
Lão tướng Nguyễn Trọng Vĩnh đã đi xa. Di sản của Cụ hôm nay tuy chưa
được chính thống nghiên cứu và tiếp thu, nhưng các giá trị lâu bền và
định hướng tư tưởng của Cụ vẫn trường tồn với thời gian. Một khi đất
nước bắt nhịp với thời đại, chắc chắn Cụ sẽ được “hồn sông núi khí
thiêng ghi muôn đời”*. Cụ cũng sẽ được nhắc đến như một trong những
người từng tiên phong chỉ lối ra khỏi khủng hoảng.
 |
| Cụ Nguyễn Trọng Vĩnh |
Nói
cho công bằng, lịch sử Việt Nam đương đại có chuyển động, dù chậm chạp.
Đà chuyển động ấy đáng được hoan nghênh, tuy còn khoảng cách với sự đón
đợi. So với những Trần Xuân Bách, Trần Độ và các nhà hoạt động khác dấn
thân cho tương lai dân chủ của đất nước, số phận tướng Nguyễn Trọng
Vĩnh không đến mức bi kịch.
Niềm nuối tiếc nhức nhối
Không
bi kịch nhưng Cụ vẫn luôn tự vấn và day dứt cho đến cuối cuộc đời vắt
ngang hai thế kỷ. Nhớ mãi những lần đến thăm Cụ tại nhà riêng và bệnh
viện. Lúc bấy giờ nói chuyện đã khó khăn, nhưng Cụ vẫn nắm chặt tay, ra
hiệu với chúng tôi phải đấu tranh không khoan nhượng; vì an ninh quốc
gia, không được để cho các tập đoàn “nước lạ” tham gia đấu thầu xa lộ
Bắc Nam…
Thế
rồi, cái buổi sáng ngày mồng hai tháng Giêng ấy, tất cả đều chỉnh tề
hàng lối trước linh sàng Cụ. Chia sẻ những giá trị nào đó trong tư tưởng
của Cụ, đa phần đã ngưỡng mộ và dành cho Cụ những tình cảm kính trọng
và quý mến thực sự. Một con người mà Facebooker Lê Hồng Hạnh từng cảm
thán, “là Tiên là Phật ở cõi nhân gian đầy nhiễu nhương này”.
Đọc
các cuốn sổ tang hôm ấy, càng củng cố trong tôi một niềm nuối tiếc nhức
nhối. Dẫu sao, trong những dòng lưu bút ấy đã có rất nhiều tình cảm
trong sáng toát lên những khoảnh khắc của hoà hợp, song bên cạnh đấy vẫn
không ít những dòng nặng về “diễn” bề ngoài hơn là phản ánh thực chất.
Và
liệu qua đám tang hôm ấy, thực sự mọi người đã xích lại được gần nhau
bao nhiêu? Ai đã làm cho những con người vốn dĩ là đồng bào của nhau mà
có lúc phải đối mặt nhau, thậm chí một bên coi bên kia là thù địch, rồi
ngoảnh lưng lại luôn cả với những giá trị mà trong thâm tâm, bản thân họ
cũng đồng tình và chia sẻ, nhưng bề ngoài, buộc phải phản bác lấy lệ?
Không
thể liệt kê hết danh tính những người tới phúng viếng! Đây là những
Đoàn Văn Vươn (Hải Phòng), những Cấn Thị Thêu (Dương Nội), những Lê
Trọng Hùng (Truyền hình CHTV)… Kia là Bí thư Trung ương Đảng Nguyễn Xuân
Thắng, Uỷ viên Trung ương Đảng Bùi Thanh Sơn (Thứ trưởng Thường trực Bộ
Ngoại giao), Trung tướng Lê Hiền Vân (Tổng cục Chính trị), Thiếu tướng
Lê Văn Huyên (Cục Tổ chức)…
Và
biết bao nhân sỹ, trí thức, đại biểu các cơ quan đại diện trong và
ngoài nước, các tổ chức xã hội dân sự, nghề nghiệp, các cơ sở giáo dục,
cựu chiến binh, đồng hương, họ hàng và bà con khối phố…
Giá như bắt được bước sóng
Trong
một xã hội dân chủ, “cần ăng-ten” của các nhà lãnh đạo quốc gia lúc này
phải bắt được những bước sóng nói trên! Những bước sóng ấy không đến từ
“các lực lượng thù địch”. Dù là ai, ở cương vị nào trong xã hội, họ
dường như đều có thể chia sẻ và cảm nhận được tấm lòng vì dân, tư tưởng
vì Việt tộc của Cụ.
Với
đám tang Cụ Nguyễn Trọng Vĩnh, cả Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú
Trọng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và nhiều nhà Lãnh đạo cao cấp khác
đều gửi vòng hoa đến viếng! Điếu văn do Thứ trưởng Thường trực Bùi Thanh
Sơn đọc hôm tang lễ đã xác nhận sự cống hiến của Cụ đối với sự nghiệp
ngoại giao nói riêng cũng như đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc nói chung.
Vì
lẽ trên, không hẳn là sự ra đi của các bậc lão thành trung chính, cương
trực như Cụ Vĩnh lại khiến những người đang cầm quyền “thở phào nhẹ
nhõm”. Do đó, giờ đây chúng ta đã có thể và cần phải nghĩ ra phương cách
phù hợp để cùng khai thác di sản của các Cụ.
Từng
đốm lửa các Cụ đã nhen nhóm lên trong mỗi góc thiện lương của con
người, cớ sao không thổi bùng lên thành ngọn lửa thiêng của chủ nghĩa
yêu nước, hun đúc nên trí tuệ và sức mạnh đại đoàn kết dân tộc? Cần biết
bao ngọn lửa thiêng ấy đối với Tổ quốc trong những ngày tháng sóng gió
hiện nay!
Phong
toả toàn quốc đã bước sang ngày thứ hai. Cả nước đang gồng mình chống
đại dịch thế kỷ. Con virus quái ác ấy từ đâu đến thì ai cũng biết. Người
dân các tỉnh miền Tây đang oằn lưng chống hạn mặn lịch sử đồng bằng
Sông Cửu Long, đe doạ mưu sinh của hơn 17 triệu ngư dân và các hộ nghề
nông. Đại hoạ ấy do ai gây ra, thiết nghĩ cháu học sinh trung học cũng
có thể trả lời rành rẽ.
Đại dịch vẫn “không tha” Biển Đông
Rồi
biển đảo và các ngư trường truyền thống của người Việt không chỉ ở
Hoàng Sa, Trường Sa mà trên toàn Biển Đông không phút nào thôi bị đe
doạ, bị khủng bố, ngay trong những ngày Việt Nam và thế giới đang lo tập
trung dập dịch. Trong lúc Covid-19 đang diễn biến phức tạp, Trung Quốc
lại tập trận và triển khai nhiều hoạt động mới ở Biển Đông ngay khi ổ
dịch Vũ Hán chưa hẳn đã được giải quyết xong.
Và
bao câu chuyện đau đầu khác nữa liên quan đến độc lập, chủ quyền và
toàn vẹn lãnh thổ trong quan hệ đối ngoại, đối nội với một hàng xóm
khổng lồ và hay bắt nạt. Cần lắm lúc này một lời hiệu triệu: “Quân xung
phong, nước Nam đang chờ mong tay ngươi!”**
Cho
dù ở đây, đức hy sinh là hết sức cần thiết nhưng vẫn chưa đủ! Thế giới
“hậu Covid-19” sẽ sớm khởi động quá trình “tái cấu trúc” trật tự quốc tế
mới. Nhiều tử huyệt của trật tự cũ lần lượt đang bị phơi bày. Nhiều
quan niệm và chuẩn mực truyền thống sẽ bị đảo lộn hoàn toàn. Lúc này rất
cần sự tỉnh táo và nhạy bén để tìm ra các giải pháp thông minh. Cái khó
ló cái khôn.
Dân
tộc này không thiếu các nguồn mạch tạo ra “sức mạnh mềm”. Vấn đề là
phải biết tập hợp lực lượng trong hoàn cảnh mới, phải lắng nghe và biết
khai mở, đặc biệt từ những công dân tiêu biểu như Nguyễn Trọng Vĩnh, một
Lão tướng “còn hơi, còn sức, còn lên tiếng/ là muốn quyền uy bớt lỗi
lầm”.
Giá
như độ tinh nhạy của các Lãnh đạo Đảng/ Nhà nước/ Chính phủ suốt bao
năm qua, đặc biệt là 15 năm trở lại đây (từ 2004 – 2019) bắt được làn
sóng phát ra từ Cụ và từ biết bao các bậc nhân sỹ trí thức từ Bắc chí
Nam thì đất nước đâu đến nỗi khốn khó và khủng hoảng như giờ đây.
Hiện tượng Nguyễn Trọng Vĩnh
Một
trong những giá trị làm nên “hiện tượng Nguyễn Trọng Vĩnh” là sự tỉnh
táo và sáng suốt bắt kịp những thăng trầm trong số phận của đất nước. Dù
giác ngộ và theo Đảng từ năm 1937 nhưng một khi thế cuộc chuyển dịch,
Cụ đã sớm nhận chân các xu hướng phổ quát của thời đại, khảng khái chỉ
ra “những lỗi hệ thống, sai từ gốc đến ngọn, từ lý thuyết đến mô hình”
(Lời của cựu Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An), và đề xuất phương hướng
khắc phục.
Tính
tiên phong trong viễn kiến của Cụ rõ ràng vượt qua giới hạn tuổi tác và
tư duy quán tính. Có lần đại diện của Thành uỷ Hà Nội đến vấn an Cụ tại
nhà riêng, với mục đích vận động Cụ rút tên khỏi Thư Ngỏ 61 và khỏi
Danh sách 127 Nhân sỹ trí thức gửi kiến nghị tới các đại biểu dự Đại hội
12 của Đảng. Cụ không những không rút, mà còn thuyết phục những người
cùng đối thoại về tính đúng đắn của các kế sách “chống giặc ngoại xâm và
nội xâm” ấy.
Giá
như các bậc “công bộc” giờ đây ngồi lại, với các nhà nghiên cứu, các tổ
chức xã hội dân sự, cùng nhau rút ra những gì là “ích quốc lợi dân” từ
trong hai tập sách của Tủ sách Gia đình: “Kể lại Cuộc đời” và “Phải Trái
Sự Đời”. Mùa Covid-19 chưa làm được Hội thảo thì sẽ tập trung giới
thiệu hai ấn phẩm như là những nén tâm hương nhân 100 ngày Cụ về Trời.
Những
người quý mến, ngưỡng mộ Cụ đã lập ra Blog “Di sản Nguyễn Trọng Vĩnh”
để có nơi trao đổi những cảm nghĩ và phân tích của mình về cuộc đời cũng
như sự nghiệp vẻ vang của Cụ, về các bài viết mà con cháu Cụ đã sưu tầm
và tuyển chọn nhân dịp mừng Cụ trăm tuổi, rồi cùng nhau online như một
trang mạng xã hội thì hay biết chừng nào!
Cảm
ơn nhà báo Tạ Đình Thính đã có mấy dòng cảm thán mộc mạc nhưng đầy ý
nghĩa, phản ánh được các cung bậc tình cảm của nhiều người: “Một trăm
linh bốn Xuân/ Lão tướng chẳng cầu Nhàn/ Khơi ngọn lửa Vĩnh Cửu/ Để
thắp sáng Nhân Gian/”.
Cảm
ơn nhà văn Phạm Xuân Nguyên đã phác hoạ chân dung Cụ thật tài tình: “Sứ
thần tận Trung với nước/ Tướng quân tận Hiếu với Dân/ Trăm năm vững
vàng quắc thước/ Xứng danh Người ở cõi Trần/. Vâng, Cụ Vĩnh thật xứng
danh và xứng đáng với chữ “Người” viết hoa.
Mềm nắn rắn buông
Là
một nhà ngoại giao khoác áo lính và cũng là một người lính mặc áo ngoại
giao, Cụ Vĩnh chắc chắn là vị đại sứ đặc mệnh toàn quyền duy nhất của
Việt Nam cho đến nay có nhiệm kỳ dài nhất ở sở tại, suýt soát 13 năm. Cụ
từng đúc kết một trong những bài học với Trung Quốc là “mềm nắn rắn
buông”.
Cụ
kể lại cho chúng tôi nhiều câu chuyện khi “nhu” khi “cương” với Tầu.
Lúc họ hùng hùng hổ hổ, đập bàn đập ghế, vu cáo trắng trợn và đe doạ ta,
Cụ đã phải vận hết nội công kiềm chế để không bị cuốn vào những trò
“phi ngoại giao”, dùng những lý lẽ đích đáng “đập” lại họ, buộc họ phải
thoái lui.
Nhưng
khi cần “cương”, Cụ cũng dám có thái độ cứng rắn, đã “mời” một Thứ
trưởng Ngoại giao Trung Quốc ra khỏi Đại Sứ quán ta ở Bắc Kinh, khi vị
Thứ trưởng ấy đã có thái độ bất lịch sự và những phát ngôn không đúng
mực trong đàm phán.
Cuộc
thoát trần của Cụ Nguyễn Trọng Vĩnh giống như ngôi sao băng vừa vụt qua
trên bầu trời ảm đạm. Có thể chia sẻ với suy tưởng của GS. Tương Lai:
Ngôi sao băng ấy tuy đã tắt nhưng ánh sáng của nó sẽ còn soi rọi mãi tới
nhiều thế hệ mai sau!
Tinh
thần ấy đã được Giám đốc Trung tâm Minh Triết Nguyễn Khắc Mai tái khẳng
định trong bức Trướng viếng hôm tang lễ. Tiếc là không rõ vì lý do gì,
bức Trướng ấy không được các lực lượng an ninh cho phép đưa vào đặt
trước linh sàng Cụ: “Trọng Độc Lập/ Trọng Dân Quyền/ Hiếu Trung Rạng Ngời Một Thuở/ Vĩnh Biệt Này/ Vĩnh Hằng Ấy/ Nghĩa Tình Còn Mãi Ngàn Thu”.
*
Để
di sản của Cụ sống mãi với thời gian, để các giá trị lâu bền và những
định hướng nhất quán của Cụ được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác,
Blog https://disannguyentrongvinh.blogspot.com/ hy vọng nhận được ngày
càng nhiều sự hưởng ứng từ khắp cả ba miền Bắc – Trung – Nam và từ những
người Việt Nam khắp nơi trên thế giới.
Hãy đọc và cảm nhận hai cuốn sách nóng bỏng tính thời sự, chứa chan lòng yêu nước, thương dân của Cụ Nguyễn Trọng Vĩnh!
Hãy
lan toả những bài viết đầy trí tuệ sắc bén, chứa chan nhân cách sống
giản dị và thanh cao, sống động và cuốn hút của Cụ vào xã hội hôm nay,
đồng thời truyền cảm hứng ấy cho các thế hệ mai sau, dấn thân vì độc
lập, tự do của Tổ quốc, vì dân chủ, hạnh phúc của Nhân dân./.
Đinh Hoàng Thắng
---------------------------
Thêm một số tham khảo:
* và **:
“Quân xung phong, nước Nam đang
chờ mong tay ngươi, hồn sông núi khí thiêng ghi muôn đời”: Trích từ
bài hát “Chiến sĩ Việt Nam”, nhạc và lời của Văn Cao:
https://www.youtube.com/watch?v=M0q1d-mC8RA
(Viet-studies)
Không có nhận xét nào