Trong bài này, tôi sẽ đề cập đến hai
nội dung. Thứ nhất là sự bối rối, bất nhất trong chính sách xuất khẩu
lúa gạo ngay lúc này. Thứ hai, từ đó thảo luận tính lộn xộn, thiếu
chuyên nghiệp trong việc ra các chính sách quan trọng hiện nay.
 |
| Sự bối rối của chính sách lúa gạo tới sự lộn xộn của nhiều chính sách hiện nay |
1. VỀ CHÍNH SÁCH LÚA GẠO:
Trong
bối cảnh các nước lo ngại sẽ thiếu lương thực trong đại dịch, do tâm lý
người dân muốn đầu cơ tích trữ, hoặc có thể do hoạt động kinh tế suy
giảm, dẫn tới sản lượng giảm, nhiều nước bắt đầu thu gom gạo quy mô lớn.
Ví dụ con số ấn tượng là Trung Quốc gần đây tăng mua gấp 7 lần cùng kỳ
(ai đó check lại hộ số liệu này, tôi vừa đọc đâu đây lúc sáng, hình như
trong bài điểm tin của Tran Trong An). Thường trực Chính phủ đã họp gấp
vào ngày 23/3 (hôm qua), và sau đó Văn phòng CP đã ra một thông báo HỎA
TỐC trong đó mô tả khá chi tiết nội dung thảo luận của cuộc họp liên
quan đến nỗi lo lắng về an ninh lương thực của nước ta. Đặc biệt phải kể
đến tình hình khô hạn và ngập mặn ở ĐBSCL khiến sản lượng vụ tới có thể
suy giảm. Sau đó, Thông báo kết luận bằng một chỉ đạo lập tức dừng xuất
khẩu gạo, trên cơ sở tham mưu của Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh.
Lệnh này ngay lập tức đã được thi hành hết sức nghiêm túc ở các cửa khẩu (Hải quan phụ trách).
Nhưng
ngay ngày hôm sau (tức là hôm nay, 24/3), Bộ trưởng Trần Tuấn Anh lại
có một công văn HỎA TỐC gửi Thủ tướng CP đề nghị rút lại lệnh cấm xuất
khẩu gạo. Nội dung công văn cho thấy dường như Bộ trưởng chịu sức ép từ
phía các DN xuất khẩu gạo và các nhà sản xuất gạo. Và tôi nghĩ lần này
các DN đã đúng.
Việc này cho thấy việc ra chính sách này trong trạng thái vội vã, tùy tiện và bất nhất.
Lại
nhớ năm 2008, giá gạo thế giới tăng cao từ đầu năm, và đến khoảng tháng
4-5 thì giá tăng dữ dội (theo thống kê của GSO, chỉ trong 1 tháng (từ
tháng 4 sang tháng 5), giá gạo trong nước đã tăng thêm 36%). Giá gạo thế
giới cũng tăng chóng mặt và nguy cơ thiếu hụt gạo hiện hữu toàn cầu.
Việt Nam đã vội vã đóng cửa thị trường xuất khẩu gạo để bảo vệ thị
trường trong nước. Sau đó, cơn sốt gạo qua đi, mọi việc trở lại bình
thường, thậm chí giá gạo lại xuống thấp theo các chu kỳ lên xuống của
ngành hàng nông nghiệp.
Giới
kinh doanh đánh giá Việt Nam đã đánh mất một cơ hội xuất khẩu gạo với
khối lượng lớn và giá rất tốt. Sau này, nhiều chuyên gia cũng đánh giá
là ở Việt Nam, gạo là mặt hàng mà nguồn cung có thể được bổ sung sau 3-4
tháng, nên việc lo sợ quá mức về thiếu hụt nguồn cung đã dẫn tới việc
đánh mất cơ hội cho cả người sản xuất lúa gạo (nông dân) lẫn các nhà
xuất khẩu.
Trong
thông báo của Chính phủ ngày 23/3/2020 (hôm qua), cũng có đề cập tới
nguy cơ giá gạo tăng cao có thể đẩy lạm phát lên cao, gây bất ổn kinh tế
vĩ mô. ĐIều này dường như đã xảy ra vào năm 2008. Tuy nhiên, như tôi đã
một vài lần phân tích, lạm phát phi mã của năm 2008 thực chất bắt nguồn
từ chính sách tiền tệ sai lầm vào cuối năm 2007 do không trung hòa
lượng đô la đã được mua vào ồ ạt trước đó. Việc lạm phát tiền tệ là
thùng dầu tạo nên ngọn lửa lạm phát 2008, chứ không phải giá gạo cao năm
đó. Tất nhiên giá gạo có tăng cao giống như đổ thêm xăng vào thùng dầu
đang cháy, nhưng điều quan trọng cần biết là thùng dầu đã cháy mới là
cốt tử.
Năm
nay, nếu giả sử giá gạo tăng 30% liên tục trong nửa năm, thì đóng góp
của nó vào mức tăng CPI có lẽ chỉ khoảng 1,5%, hoàn toàn chấp nhận được
trong bối cảnh lạm phát của Việt Nam được kiểm soát tương đối tốt trong
những năm qua (chủ yếu do chính sách tiền tệ chặt chẽ).
Nói
chung, viết ra thì dài, nhưng tựu chung là, vì gạo là một mặt hàng Việt
nam có thể chủ động nguồn cung trong những chu trình 3-4 tháng, nên
việc cầu lúa gạo thế giới đột ngột tăng cao, Việt Nam nên tranh thủ đón
ít nhất là sóng đầu tiên. Tức là Việt Nam nên bình tĩnh, chủ động với
đợt sóng tăng giá, tăng lượng mua này, và xuất khẩu gạo theo làn sóng đó
để thu lợi nhuận. Giá cả và nhu cầu có thể tăng dần, thậm chí tăng
mạnh, trong các tháng 4-5, chúng ta vẫn nên chủ động đi theo con sóng
đó. Tất nhiên giá trong nước cũng có khuynh hướng tăng theo. Nhưng như
tôi đã phân tích, việc tăng giá gạo nội địa cơ bản là lợi nhiều hơn hại,
vì tầng lớp được hưởng lợi căn bản vẫn là nông dân và ngành nông
nghiệp. Các nhóm khác có thể bị thiệt vì giá gạo tăng lên, nhưng gạo chỉ
chiếm một tỷ trọng tương đối nhỏ trong ngân sách của họ. (Khác với thời
vua Minh Mạng khi Lê Văn Duyệt liên tục xuất khẩu gạo trong miền Nam,
đã khiến nổ ra loạn lạc ở Bắc Hà, vì khi đó ngân sách của người dân chủ
yếu dành để mua gạo.)
Nếu
đến mùa sau, việc cung ứng gạo trong nước có dấu hiệu mất cân đối trầm
trọng, đặc biệt với tình hình sản lượng giảm do điều kiện thời tiết
(nhưng sản lượng này vẫn sẽ luôn luôn lớn hơn tổng lượng tiêu thụ nội
địa), thì lúc đó, mới cần cân nhắc điều tiết xuất khẩu. Tôi muốn nhấn
mạnh là điều tiết xuất khẩu thôi, còn việc đóng cửa thị trường xuất khẩu
là một tình huống cực đoan. Vì về nguyên tắc, do sản lượng gạo của nước
ta luôn vượt quá cầu trong nước, nên việc đóng cửa thị trường xuất khẩu
thực chất sẽ chắc chắn bảo đam an ninh lương thực và bình ổn giá gạo
(nhưng sẽ phải đối phó với vấn nạn xuất khẩu lậu hết sức mãnh liệt).
Tóm
lại, tôi cho rằng việc vội vã ra lệnh đóng cửa thị trường xuất khẩu gạo
vào thời điểm này, chỉ sau một cuộc họp của Thường trực Chính phủ, là
hết sức vội vàng, thiếu cân nhắc, thiếu tầm nhìn, thiếu tính toán, và do
đó, là thiếu trách nhiệm.
Hành
động Bộ trưởng Trần Tuấn Anh chỉ trong vòng chưa đầy 24 giờ đồng hồ đã
gủi một công văn Hỏa tốc lên Thủ tướng cho thấy các tính chất tôi vừa
nêu ở trên trong quyết sách vừa rồi.
Đề
nghị Thủ tướng lập tức rút lại việc can thiệp vào lúc này đối với thị
trường gạo nói chung, xuất khẩu gạo nói riêng. Chính phủ cần tiếp tục
quan sát, theo dõi thị trường và ra những quyết định theo lộ trình, có
bài bản, bình tĩnh, sáng suất và THỰC DỤNG. Đây là một cơ hôi tốt cho
không chỉ nông nghiệp Việt Nam phục hồi trong mùa dịch, mà còn cải thiện
vị thế của VIệt Nam như một nước luôn xuất khẩu ròng lúa gạo.
Bài viết đã dài, tôi tạm dừng Nội dung 1 ở đây. Nội dung 2 tôi xin viết trong một tút tiếp theo.
Thành viên Liên Minh Chính sách Nông nghiệp Việt Nam
(FB Nguyễn Đức Thành)
Không có nhận xét nào