Covid-19 ‘tình cờ khiến kinh tế Việt Nam giảm lệ thuộc Trung Quốc’?

Dịch cúm do Covid-19 gây ra cho thấy Trung Quốc cũng có điểm yếu và Việt Nam nhân dịp này nên thay đổi nhận thức, tư duy kinh tế, các chuyên gia về kinh tế và chính sách công từ Việt Nam nói với BBC News Tiếng Việt.

Covid-19 ‘tình cờ khiến kinh tế Việt Nam giảm lệ thuộc Trung Quốc’?

Hôm 27/02/2020, bà Phạm Chi Lan, nguyên Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nói với BBC:

"Dịch cúm này cũng cho thấy những cái yếu của Trung Quốc, chứ không phải Trung Quốc là quá mạnh và giỏi giang về tất cả các mặt.

"Cho nên càng cho Việt Nam thấy là lệ thuộc vào bất cứ nước nào thì cũng tệ, nhưng lệ thuộc vào một nước mà có nhiều vấn đề kể cả trong quan hệ riêng với mình, cũng như những vấn đề nội bộ của họ thì lại càng tệ hơn.

"Cho nên muốn hay không thì phải vượt lên thôi, cùng nhau và vượt lên vào lúc này, không thì sẽ là quá muộn."

Tái cấu trúc thế nào?

Trước câu hỏi Việt Nam cần và nên tái cấu trúc, tái tổ chức lại nền kinh tế, cũng như thương mại, đầu tư ra sao đạt được sự cân bằng và bền vững hơn, tránh sự lệ thuộc quá nhiều và thiếu hợp lý, nếu có, vào một đối tác hay thị trường nhất định nào đó, bà Phạm Chi Lan nêu quan điểm:

"Tất cả chuyện này cho thấy một điều rất rõ là các ngành kinh tế Việt Nam đã bị phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc và rất cần phải tiến hành sớm, mạnh mẽ và một cách căn cơ để nhìn về trung hạn và dài hạn.

"Làm sao đỡ đi sự thuộc quá nhiều vào Trung Quốc như thế này. Phụ thuộc quá nhiều thì không những là khi có những vấn đề xảy ra như là chuyện Tư Chính năm ngoái (2019) khi mà tàu Trung Quốc vào xâm phạm bãi Tư Chính của Việt Nam, hay là như năm nay dịch cúm như thế này.

"Và kể cả hiện nay, tàu bè của Trung Quốc vẫn đang lảng vảng ở vùng của Việt Nam chứ có phải là họ ngừng hoạt động đó đâu.

"Nhưng mà tất cả những cái đó cho thấy là vì tương lai lâu dài của Việt Nam, kể cả một phần nào đó, thì an ninh quốc phòng không thể để nền kinh tế của mình phụ thuộc mãi vào Trung Quốc như thế này được.

"Thế còn bây giờ tái cơ cấu như thế nào thì cũng đã được bàn đến, các doanh nghiệp đều khuyến nghị với chính phủ không chỉ những giải pháp trong ngắn hạn để hỗ trợ họ trong lúc khó khăn này.

"Ví dụ như giảm lãi suất ngân hàng, giãn nộp thuế, rồi hỗ trợ cho một số ngành mà đang gặp khó khăn nhất, nhưng đồng thời họ cũng đề nghị mạnh mẽ với chính phủ là có chính sách để giúp cho họ tăng cường đầu tư và tăng cường nội lực lên để có thể có sức chống chịu tốt hơn khi mà có những biến động kinh tế ở trên thế giới, cũng như là ở Trung Quốc.

'Chịu tác động kép'

Cũng hôm 27/02, tại một chuyên gia về chính sách công từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, PGS. TS. Phạm Quý Thọ, nói với Bàn Tròn Thứ Năm của BBC về ảnh hưởng của dịch bệnh do Covid-19 từ Trung Quốc gây ra đối với Việt Nam, ông nói:

"Sản xuất và tiêu dùng của chúng ta (Việt Nam) đã bị phản ứng kép, tác động kép. Thứ nhất là chuỗi cung ứng bị suy giảm, bị gẫy hết rồi.

"Thí dụ như các phụ tùng, rồi các linh kiện điện tử, rồi đặc biệt là xe ô tô, từ xe tải cho đến các thứ, rồi rất nhiều linh kiện về dệt may, các nguyên, phụ liệu dệt may mà chúng ta nhập của Trung Quốc đến 60-70%, thậm chí là hơn, tùy từng mặt hàng mà ở Việt Nam làm cũng rất là nguy.

"Rồi một số nhà máy có cả chuyên gia Trung Quốc làm ở đấy, người ta chưa quay về (Việt Nam) nữa, chưa hết dịch thì người ta chưa về và chúng ta lệ thuộc vào vi đó, cho nên rất nhiều nhà máy không hoạt động được.

"Ví dụ như rất rõ là ở tỉnh Hà Nam, một số nhà mãy phụ thuộc vào các chuyên gia này cũng không hoạt động được.

"Hoặc là một số nơi hoạt động rất cầm chừng. Còn nếu như mà kéo dài nữa, tôi nghĩ rằng rất là nguy hiểm.

'Còn một tác động kép nữa là tiêu dùng giảm rất rõ. Ai cũng phải lo cả, lo lắm. Bởi vì bây giờ không biết kéo dài đến bao giờ mà chúng ta tiền cũng chưa nhiều lắm, cho nên một số lo dòng tiền nhảy vào tích lũy.

"Thí dụ vàng cũng tăng vọt lên, có những hôm tăng đến 2-3 triệu đồng Việt Nam trên một lượng hay một cây.

"Điều này người ta cũng nghi có thể nhân cơ hội này người ta làm giá, nhưng mà rõ ràng người ta cũng lo, phải lo việc đó. Lại còn bồi thêm một cái nữa là bất động sản bây giờ cũng rất là xấu, tình hình bất động sản xấu lắm, đặc biệt là không thể bán hàng được, tức là cầu rất là thấp.

"Thế và các dự án tới cũng rất là khó khăn, cho nên về ngắn hạn, chúng ta thấy rất là rõ.

"Còn chính phủ đối phó như thế nào? Tôi nghĩ là thông thường các nước mà 'yếu' như (chúng ta) Việt Nam, thì hay dùng tài khóa hoặc là chính sách tiền tệ.

"Nhưng mà trước Tết chúng ta đã bơm ra một lượng rất lớn về tiền tệ rồi, cho nên là để phục vụ Tết nguyên đán, bây giờ bị cái này, nếu bơm thêm thì lạm phát rất là cao, với chỉ số lạm phát trong tháng một cao vượt lên so với năm ngoái, thì cái đó không nên," nguyên Chủ nhiệm Khoa Chính sách Công của Học viện Chính sách & Phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam nói.

Nghịch lý đáng ngại

Việc tìm giải pháp gắn liền với phân tích nguyên nhân, về vấn đề Việt Nam được cho là có sự 'lệ thuộc quá mức' vào kinh tế Trung Quốc, trong dịp này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan đề cập với BBC về gốc gác, khởi nguyên của vấn đề, bà nói:

"Tôi nghĩ bản thân những người lãnh đạo Việt Nam cũng đã ít nhiều nhận thức được vấn đề này, cho nên cố gắng của Việt Nam trong việc đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ kinh tế là điều đã được đưa ra ngay từ đầu khi Việt Nam đổi mới.

Đáng lẽ khi mở cửa thị trường, quan hệ với nhiều nước, thì phải mở nhiều hơn các quan hệ với các nước khác và chuyện phụ thuộc vào Trung Quốc sẽ phải giảm đi, nhưng với Việt Nam thì sự phụ thuộc tăng lên vào Trung Quốc trong khi hội nhập toàn cầu, thì điều đó là một điều đáng ngại

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan

"Trong những phương châm về đổi mới của Việt Nam đối với quan hệ đối ngoại đã đưa ra ngay từ lúc đó là phương châm đa dạng hóa, đa phương hóa các quan hệ, ngay từ đó, chính nhờ chính sách mở cửa của Việt Nam theo hướng đó mà công cuộc đổi mới của Việt Nam trong một thời gian dài, nhất là những năm đầu đã có những thành công và tạo ra được những bước chuyển khá là nhanh chóng ở Việt Nam sớm đưa Việt Nam ra khỏi tình trạng nghèo, khủng hoảng trước đó. Như vậy, trong thời gian đầu Việt Nam đã làm khá là tốt công cuộc đổi mới của mình về phương diện kinh tế đối ngoại.

"Thế nhưng mà sau đó tiếc rằng khi Việt Nam đã tham gia được phần nào đó vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, rồi có được quan hệ xuất khẩu tốt hơn với một số quốc gia khác và thu hút việc đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, thì dường như Việt Nam lại có phần nào đó lãng quên yêu cầu về đa phương hóa, đa dạng hóa trong các quan hệ kinh tế, mà cụ thể nhất là trong việc phát triển một số ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam.

"Thành ra để cho Việt Nam dần dần, dù thu hút được đầu tư nước ngoài nhiều, dù xuất khẩu, nhập khẩu tăng lên, dù ký được nhiều hiệp định thương mại với các nước, kể cả tham gia WTO (Tổ chức Thương mại Thế giới), cũng như ký các FTA (hiệp định thương mại tự do) với một loạt các nước khác nhau, nhưng Việt Nam càng ký được nhiều FTA, càng hội nhập, thì lại càng phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc.

"Đó là một nghịch lý rất đáng ngại mà theo tôi rất là không bình thường, vì đáng lẽ khi mở cửa thị trường, quan hệ với nhiều nước, thì phải mở nhiều hơn các quan hệ với các nước khác và chuyện phụ thuộc vào Trung Quốc sẽ phải giảm đi, nhưng với Việt Nam thì sự phụ thuộc tăng lên vào Trung Quốc trong khi hội nhập toàn cầu, thì điều đó là một điều đáng ngại.

"Và nó thể hiện là trong một thời gian dài, Việt Nam cũng đã không thực sự dấy lên những nỗ lực cần thiết, một là để tăng cường nội lực cho mình, hai nữa là để tận dụng tất cả những cơ hội, hội nhập mà Việt Nam có được.

"Thành ra tất cả những cố gắng đàm phán để cho nước này nước kia mở cửa thị trường cho mình, rồi rút cục người được hưởng lợi nhiều nhất để mà trực tiếp xuất khẩu đi ra các thị trường mở cửa cho Việt Nam mà vốn cho Việt Nam được hưởng thuế xuất thấp hoặc ưu đãi trong gia nhập thị trường thì lại là các nhà đầu tư nước ngoài, thế và người hưởng lợi lớn thứ hai, hoàn toàn không kém là Trung Quốc - với tư cách là người cung cấp các sản phẩm trung gian, hoặc đầu vào cho các ngành xuất khẩu của Việt Nam, cũng như một số ngành tiêu dùng trong nước," nguyên thành viên tổ tư vấn và nghiên cứu chính sách, chiến lược các đời Thủ tướng Việt Nam thời kỳ trước đây, nói với BBC.

(BBC)