Là mảnh đất tự do cuối cùng trong thế giới nói tiếng Trung, Tổng thống Thái Anh Văn có thể bảo vệ nền dân chủ của Đài Loan hay không? Sau đây là những phân tích của TIME ngày 9/1 ngay trước cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan ngày 11/1.
Đầu những năm 1980, Thái Anh Văn, lúc đó còn là một sinh viên trẻ mới đăng ký học tại trường kinh tế Luân Đôn nghe thấy tiếng gõ cửa ký túc xá của cô. Một cặp sinh viên người Anh hỏi Thái Anh Văn rằng cô có muốn quyên góp cho một tờ báo không. Với tinh thần bạn học, cô sẵn sàng đồng ý. Sau đó, cô mới phát hiện rằng đó là một tờ báo cực tả. “Cuối cùng tôi đã bảo họ giữ chi phiếu của tôi nhưng hãy dừng việc gửi báo”, bà Thái nói với TIME.
Hơn 30 năm sau, trở thành lãnh đạo Đài Loan bà vẫn đang chống lại các nhóm cực tả. Được bầu làm Tổng thống của hòn đảo 23 triệu dân vào năm 2016, bà Thái đã điều khiển nó đi xa hơn khỏi sức ảnh hưởng của Trung Quốc. Đài Loan có quân đội riêng, hộ chiếu riêng và là nền kinh tế lớn thứ 21 thế giới.
Kể từ năm 1949, khi lực lượng của Mao Trạch Đông đuổi Quốc dân Đảng ra khỏi Đại lục, đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) luôn coi Đài Loan như một tỉnh ly khai cần phải được đoàn tụ với Trung Quốc, bằng vũ lực nếu cần thiết. Trong hầu hết thời chiến tranh lạnh, vùng đất này được phương Tây che chở. Nhưng trong một thế giới mà Trung Quốc hiện đang muốn bá quyền sau khi nắm lấy các lực lượng thị trường, thì Đài Loan đã trở nên dễ bị tổn thương hơn.
Tập Cận Bình vào tháng 1/2019 tuyên bố thống nhất hai bờ eo biển Đài Loan là một “xu hướng vĩ đại của lịch sử”, và chiến dịch tấn công gây sức ép của ông ta ngày càng dồn dập. Nhiệm kỳ đầu tiên của bà Thái đã bị hủy hoại khi Trung Quốc cô lập ngoại giao, siết chặt các gọng kìm kinh tế và đe dọa xâm lược hòn đảo nhiều lần.
Bà Thái đã gặp một rủi ro đáng kể vào tháng 12/2016, khi bà gọi điện cho Tổng thống đắc cử của Hoa Kỳ Donald Trump để chúc mừng ông về chiến thắng bầu cử. Cuộc gọi này là cuộc gọi đầu tiên giữa các nhà lãnh đạo Mỹ và Đài Loan kể từ khi Hoa Kỳ công nhận chính quyền của ĐCSTQ, tính cả Đài Loan, vào năm 1979. Trong một cuộc phỏng vấn với TIME, bà Thái đã gọi cuộc trò chuyện này là “một điều rất tự nhiên”. Tuy nhiên Bắc Kinh đã lớn tiếng đe dọa khi Tổng thống Trump đề nghị Mỹ xem xét lại quan điểm về vị thế của Đài Loan đối với Trung Quốc.
Tổng thống Hoa Kỳ ghi nhận, dù bị chế độ Trung Quốc kiềm tỏa sát sao, Đài Loan đã tự mình độc lập vươn lên trong suốt 70 năm qua. Trong lịch sử, ngay cả sau khi bắt tay với Bắc Kinh, Hoa Kỳ vẫn duy trì liên minh mạnh mẽ và không chính thức với Đài Loan. Nhưng khi Tổng thống Trump vướng mắc với Trung Quốc về các vấn đề từ thương mại đến tấn công mạng, một số người ở Đài Loan lo ngại rằng nhà lãnh đạo thương thuyết nổi tiếng của Mỹ có thể coi đất nước của họ như một con tốt để đổi lấy thứ khác, như thỏa thuận thương mại chẳng hạn.
Giáo sư Shelley Rigger, một chuyên gia về Đông Á tại Davidson College ở Bắc Carolina, nói: “Nếu Đài Loan trở thành một vấn đề lớn giữa ông Trump và ông Tập, không ai biết ông Trump có thể làm gì.”
Đài Loan sẽ tiến hành bầu cử vào ngày 11/1, câu hỏi đặt ra cho người dân là liệu họ còn tin tưởng trông cậy vào bà Thái để bảo vệ lối sống dân chủ của họ hay không. Đối thủ chính của bà, ứng cử viên Quốc dân Đảng và Thị trưởng Cao Hùng Hàn Quốc Du, hy vọng thuyết phục các cử tri hợp tác chặt chẽ với một Bắc Kinh ngày càng có ảnh hưởng và quyết đoán cuối cùng sẽ bảo vệ tốt hơn chủ quyền của hòn đảo. “Đài Loan chỉ có một lựa chọn là liên kết với Trung Quốc, chứ không thể tránh được,” Han đã phát biểu với các sinh viên tại Đại học Stanford gần đây.
Nhưng Đảng Tiến bộ Dân chủ của bà Thái không xác nhận ý tưởng rằng hòn đảo và đại lục là cùng một quốc gia. Độc lập chính thức cho Đài Loan là một mục tiêu quan trọng trong điều lệ Đảng. Bắc Kinh nói rằng bất kỳ động thái nào đối với người ly khai, sẽ được đáp trả bằng một cuộc tấn công quân sự và bà Thái đã bỏ qua vấn đề này khi còn nắm quyền. Nhưng chính sách ưu tiên quan hệ của bà với các quốc gia châu Á khác, cũng như sự ủng hộ đầy đủ của bà đối với những người biểu tình ủng hộ dân chủ ở Hồng Kông, đã gây ra sự khó chịu sâu sắc cho giới lãnh đạo ĐCSTQ.
Giờ đây, tương lai của Đài Loan, nơi tự do nhất trong thế giới nói tiếng Trung với tư cách là một ngọn hải đăng dân chủ – tự do, liên minh của Hoa Kỳ ở châu Á, đang bị “tấn công liên tục”, bà Thái nói, khi Bắc Kinh siết chặt thòng lọng ngoại vi, từ Tân Cương đến Tây Tạng, và tất nhiên, cả Hồng Kông. ĐCSTQ coi cuộc bầu cử này là một cơ hội để làm điều tương tự với Đài Loan, bà Thái nói đó chính là điều mà bà quyết tâm ngăn chặn. “Bắc Kinh muốn thấy một Đài Loan bị chia rẽ, muốn ngăn cản nền kinh tế và sự phát triển của chúng ta, nhằm tạo một chỗ đứng tốt hơn để gây ảnh hưởng đến các mối quan hệ xuyên eo biển,” bà nói. “Tuy nhiên, khi nói đến chủ quyền, dân chủ và tự do của Đài Loan, tôi tin rằng người dân của chúng ta hầu hết đều đồng thuận.”
Bà Thái, 63 tuổi, một nhà kỹ trị và là cựu học giả, người đã cố gắng gạt bỏ danh tiếng và sự xa cách để tiếp xúc nhiều nhất với người dân Đài Loan với một lịch trình chóng mặt của các sự kiện chiến dịch. Vào một ngày nọ, phóng viên báo TIME đã theo bà đến một trường mẫu giáo, một trang trại, một hội nghị công nghệ và nửa tá các ngôi đền. Vào một ngày khác, bà kiểm tra các cuộc tập trận của người nhái ở các trại quân đội, rồi uống trà với các nghệ sĩ.
Bà ấy hy vọng những sự tiếp xúc nhóm nhỏ này có thể đảo ngược sự suy giảm uy tín của bà trong nhiệm kỳ đầu tiên, được thúc đẩy bởi các bộ phận của đảng; những cải cách lương hưu không mong muốn; và những vụ bê bối đáng xấu hổ, như vệ sĩ bị bắt khi sử dụng các chuyến đi chính thức ra nước ngoài để buôn lậu thuốc lá. Quyết định của bà trong việc biến Đài Loan trở thành nơi đầu tiên ở châu Á hợp pháp hóa bình đẳng hôn nhân đã gây ra một phản ứng dữ dội của phe bảo thủ. Tuy nhiên, bản thân bà Thái chưa bao giờ kết hôn, vẫn tự hào về thành tích này, điều “cho thấy Đài Loan là một xã hội cởi mở và toàn diện, một nền dân chủ khá trưởng thành.”
Bà ấy cũng chịu đựng chủ nghĩa dân túy hồi sinh làm ảnh hưởng đến các nền dân chủ trên toàn thế giới. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của đối thủ theo chủ nghĩa dân túy đã đủ nhanh chóng để được gọi là “làn sóng Hàn Chính Du”. Những bài diễn văn tự vỗ ngực và những lời hứa kỳ quặc trong chiến dịch tranh cử thị trưởng Cao Hùng thành công – từ khoan thăm dò dầu ở Biển Đông đến đưa các sòng bạc và trường đua Công thức 1 về Cao Hùng – đã tự nhiên rút ra những so sánh giữa ông ta với Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. “Bạn không thể có một cuộc trò chuyện về Hàn Chính Du mà không đưa Donald Trump đến,” ông Rigger nói. “Mọi người đều thấy sự tương đồng giữa hai người đó.”
Bà Thái thấy rõ những rủi ro. Bà nói, “Sự gia tăng của những thông tin sai sự thật và chủ nghĩa dân túy đã mang đến những thách thức lớn cho các nhà lãnh đạo và chính phủ trên toàn thế giới.” Tuy nhiên, thách thức lớn hơn đối với Đài Loan là một Bắc Kinh hung hãn đang rình rập và bà tin rằng, đang giật dây ở phía sau. Trong những tháng trước Tuyển cử, Đài Loan đã chịu đựng sóng thần của những báo cáo sai sự thật giả mạo như những tin đồn thổi giật gân trên phương tiện truyền thông đảng phái nhắm vào bà Thái. Chính quyền và các nhà phân tích độc lập của bà nói rằng một tỷ lệ lớn bắt nguồn từ bộ phận tuyên truyền của Mặt trận ĐCSTQ, mặc dù chính phủ Trung Quốc từ chối sự liên quan đến các chiến dịch này.
Vì vậy, bà Thái đang đáp trả bằng sự ân cần, duyên dáng, với nhiệt tình mới mẻ và đăng tải các video trên mạng xã hội khi bà vui đùa với hai chú mèo và ba chú chó dẫn đường đã nghỉ hưu mà bà nuôi. Chìa khóa để bảo vệ nền dân chủ Đài Loan, bà nói, nằm ở “sự tham gia của cộng đồng vào những nỗ lực của chúng tôi trong việc chống lại các thông tin bị bóp méo”. Cách làm của bà đã có hiệu quả, khi tỷ lệ ủng hộ bà đang gia tăng.
Tình trạng hỗn loạn đã diễn ra ở Hồng Kông trong hơn bảy tháng với các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ. Tháng 1 năm ngoái, Tập Cận Bình đã đề xuất một hệ thống bán tự trị Hồng Kông, được gọi là “một quốc gia, hai chế độ” – cuối cùng có thể là một mô hình cho Đài Loan. Nhưng ý tưởng đó đã có rất ít sự ủng hộ của các công dân Đài Loan, và thậm chí bây giờ còn ít hơn với tình trạng bất ổn đang nhấn chìm thuộc địa cũ của Anh. Bà Thái cho rằng “Tình hình Hồng Kông, tất nhiên, đã ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tin của người dân Đài Loan đối với Trung Quốc”.
Đài Loan đã bị hút vào cuộc khủng hoảng. Công dân của họ đã tuần hành ủng hộ quyền tự quyết của Hồng Kông. Vào tháng 10, Đài Loan đã trục xuất một khách du lịch đại lục vì phá hoại một đài tưởng niệm công cộng để ủng hộ các cuộc biểu tình. Bà Thái nhìn thấy một cảnh báo nghiêm trọng cho người dân của mình về vi phạm các quyền tự do của chính quyền Hồng Kông. Người dân Đài Loan cần một nhà lãnh đạo có thể đứng vững, cương quyết những gì cần phải cương quyết, và thể hiện rõ ràng ý chí của họ,” bà Thái nói.
Nếu bà Thái được bầu lại trong tháng này, bà sẽ phải lãnh đạo Đài Loan trong thời kỳ bất ổn sâu sắc, khi ảnh hưởng địa chính trị của Bắc Kinh tiếp tục phát triển. Ngày nay, hòn đảo, được biết đến chính thức bởi tên Cộng hòa Trung Hoa thời tiền chiến, bị Bắc Kinh ngăn chặn không cho tham gia vào các nhóm thương mại tự do có khả năng sinh lợi ở Hoa Kỳ. Đài Loan hiện chỉ được công nhận là quốc gia độc lập bởi 15 quốc gia sau khi 7 nước chuyển sang ủng hộ lập trường của Bắc Kinh trong nhiệm kỳ đầu tiên của bà Thái.
Bắc Kinh cũng đang siết chặt hòn đảo về kinh tế. Vào tháng 8, nó đã ngăn chặn khách du lịch tự do Trung Quốc đến Đài Loan, một nhóm chi tiêu tự do bao gồm 82.000 lượt khách mỗi tháng trong năm 2018. Câu hỏi hóc búa cho Đài Loan là Bắc Kinh chuẩn bị lấn lướt bao xa. “Trung Quốc đã thực hiện các bước tương tự như những gì Nga đã làm ở Crime”, Bộ trưởng Ngoại giao Đài Loan, Joseph Wu, đề cập đến việc sáp nhập bán đảo Ukraine. Hơn nữa, ông nói, khi nền kinh tế đang chậm lại của Trung Quốc trước tình trạng bất ổn trong nước, thì Đài Loan rất có thể trở thành “một vật tế thần rất dễ dàng.”
Để giảm thiểu rủi ro, Đài Loan đã tìm cách lan truyền ảnh hưởng của mình một cách gián tiếp, xây dựng các mối quan hệ văn hóa, kinh tế và nhân đạo. Trong cuộc khủng hoảng tổng thống gần đây ở Venezuela, chẳng hạn, Đài Loan là một trong số ít các quốc gia và khu vực có thể gửi viện trợ rất cần thiết cho biên giới từ Colombia. Để tăng cường sức mạnh mềm của mình, Đài Loan cung cấp hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực độc đáo như kiến thức truyền thông và khắc phục thảm họa. Nhiều người trong số các đồng minh của chúng tôi vẫn ủng hộ Đài Loan vì họ có chung các giá trị với chúng tôi và sẽ không bị ảnh hưởng bởi các khuyến khích kinh tế của Trung Quốc.
Tuy nhiên, vì ít quốc gia nhỏ có thể bỏ qua chính sách ngoại giao đô la của Bắc Kinh, nên mối quan hệ Đài Loan với Hoa Kỳ đang có tầm quan trọng mới. Hoa Kỳ đã dịch chuyển quan điểm trong những năm gần đây để đối trọng lại những nỗ lực của Trung Quốc nhằm cô lập hòn đảo bướng bỉnh này, khiến Bắc Kinh tức giận. Vào tháng 3/2018, Ông Trump đã ký Đạo luật Du lịch Đài Loan, giúp tăng cường trao đổi các quan chức cấp cao. Sau đó, vào tháng 10/2019, một dự luật của Hoa Kỳ bảo vệ Đài Loan khỏi áp lực ngoại giao của Trung Quốc đã giành được sự chấp thuận của Thượng viện. Cùng tháng đó, cựu ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng hòa Ted Cruz đã trở thành Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ đầu tiên sau 35 năm tham gia lễ kỷ niệm Quốc khánh Đài Loan, củng cố “tình bạn không bao giờ quan trọng hơn khi Đài Loan đứng trước áp bức của đảng Cộng sản Trung Quốc,” ông nói với TIME.
Một trong những ưu tiên đầu tiên của bà Thái, nếu được bầu lại, là sẽ tiếp tục dựa trên các thỏa thuận với các đồng minh trong Nghị viện Mỹ. Bà ấy có thể cần họ, vì tham vọng của Trung Quốc sẽ còn kéo dài hơn nữa. Ở Biển Đông, chính quyền Bắc Kinh đã quân sự hóa các hòn đảo và rạn san hô thành các công sự được mệnh danh là các “tàu sân bay không thể chìm”. Hồi tháng 9, các quốc đảo Thái Bình Dương của Kiribati và Quần đảo Solomon đã khôi phục quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, một động thái mà chính phủ bà Thái tin rằng có thể cho Bắc Kinh thêm chỗ dừng chân trong khu vực. “Trung Quốc đã đưa họ vào theo thiết kế chiến lược,” ông Wu nói. “Nếu cộng đồng quốc tế không phản ứng mạnh mẽ, Trung Quốc có thể thay đổi Thái Bình Dương theo cách giống như nó thay đổi Biển Đông.”
Mặc dù Bắc Kinh khẳng định những vị trí này và các khu đồn trú khác là phòng thủ trong tự nhiên, bà Thái không tin điều đó. “Năng lực quân sự của Trung Quốc đang ngày càng gia tăng, và nó chứa đựng những ý định bành trướng,” bà nói. Điều nguy hiểm là tiếng chuông báo động có thể bị bỏ qua bởi một thế giới đang gắn liền với Bắc Kinh về kinh tế, bao gồm cả Hoa Kỳ. Nhưng đối với Đài Loan, không có sự lựa chọn nào khác. Người dân đảo sẽ như mọi khi, đứng vững trước sự bành trướng.
Đại Kỷ Nguyên
 |
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (ảnh: Reuters). |
Đầu những năm 1980, Thái Anh Văn, lúc đó còn là một sinh viên trẻ mới đăng ký học tại trường kinh tế Luân Đôn nghe thấy tiếng gõ cửa ký túc xá của cô. Một cặp sinh viên người Anh hỏi Thái Anh Văn rằng cô có muốn quyên góp cho một tờ báo không. Với tinh thần bạn học, cô sẵn sàng đồng ý. Sau đó, cô mới phát hiện rằng đó là một tờ báo cực tả. “Cuối cùng tôi đã bảo họ giữ chi phiếu của tôi nhưng hãy dừng việc gửi báo”, bà Thái nói với TIME.
Hơn 30 năm sau, trở thành lãnh đạo Đài Loan bà vẫn đang chống lại các nhóm cực tả. Được bầu làm Tổng thống của hòn đảo 23 triệu dân vào năm 2016, bà Thái đã điều khiển nó đi xa hơn khỏi sức ảnh hưởng của Trung Quốc. Đài Loan có quân đội riêng, hộ chiếu riêng và là nền kinh tế lớn thứ 21 thế giới.
Kể từ năm 1949, khi lực lượng của Mao Trạch Đông đuổi Quốc dân Đảng ra khỏi Đại lục, đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) luôn coi Đài Loan như một tỉnh ly khai cần phải được đoàn tụ với Trung Quốc, bằng vũ lực nếu cần thiết. Trong hầu hết thời chiến tranh lạnh, vùng đất này được phương Tây che chở. Nhưng trong một thế giới mà Trung Quốc hiện đang muốn bá quyền sau khi nắm lấy các lực lượng thị trường, thì Đài Loan đã trở nên dễ bị tổn thương hơn.
Tập Cận Bình vào tháng 1/2019 tuyên bố thống nhất hai bờ eo biển Đài Loan là một “xu hướng vĩ đại của lịch sử”, và chiến dịch tấn công gây sức ép của ông ta ngày càng dồn dập. Nhiệm kỳ đầu tiên của bà Thái đã bị hủy hoại khi Trung Quốc cô lập ngoại giao, siết chặt các gọng kìm kinh tế và đe dọa xâm lược hòn đảo nhiều lần.
Bà Thái đã gặp một rủi ro đáng kể vào tháng 12/2016, khi bà gọi điện cho Tổng thống đắc cử của Hoa Kỳ Donald Trump để chúc mừng ông về chiến thắng bầu cử. Cuộc gọi này là cuộc gọi đầu tiên giữa các nhà lãnh đạo Mỹ và Đài Loan kể từ khi Hoa Kỳ công nhận chính quyền của ĐCSTQ, tính cả Đài Loan, vào năm 1979. Trong một cuộc phỏng vấn với TIME, bà Thái đã gọi cuộc trò chuyện này là “một điều rất tự nhiên”. Tuy nhiên Bắc Kinh đã lớn tiếng đe dọa khi Tổng thống Trump đề nghị Mỹ xem xét lại quan điểm về vị thế của Đài Loan đối với Trung Quốc.
Tổng thống Hoa Kỳ ghi nhận, dù bị chế độ Trung Quốc kiềm tỏa sát sao, Đài Loan đã tự mình độc lập vươn lên trong suốt 70 năm qua. Trong lịch sử, ngay cả sau khi bắt tay với Bắc Kinh, Hoa Kỳ vẫn duy trì liên minh mạnh mẽ và không chính thức với Đài Loan. Nhưng khi Tổng thống Trump vướng mắc với Trung Quốc về các vấn đề từ thương mại đến tấn công mạng, một số người ở Đài Loan lo ngại rằng nhà lãnh đạo thương thuyết nổi tiếng của Mỹ có thể coi đất nước của họ như một con tốt để đổi lấy thứ khác, như thỏa thuận thương mại chẳng hạn.
Giáo sư Shelley Rigger, một chuyên gia về Đông Á tại Davidson College ở Bắc Carolina, nói: “Nếu Đài Loan trở thành một vấn đề lớn giữa ông Trump và ông Tập, không ai biết ông Trump có thể làm gì.”
Đài Loan sẽ tiến hành bầu cử vào ngày 11/1, câu hỏi đặt ra cho người dân là liệu họ còn tin tưởng trông cậy vào bà Thái để bảo vệ lối sống dân chủ của họ hay không. Đối thủ chính của bà, ứng cử viên Quốc dân Đảng và Thị trưởng Cao Hùng Hàn Quốc Du, hy vọng thuyết phục các cử tri hợp tác chặt chẽ với một Bắc Kinh ngày càng có ảnh hưởng và quyết đoán cuối cùng sẽ bảo vệ tốt hơn chủ quyền của hòn đảo. “Đài Loan chỉ có một lựa chọn là liên kết với Trung Quốc, chứ không thể tránh được,” Han đã phát biểu với các sinh viên tại Đại học Stanford gần đây.
Nhưng Đảng Tiến bộ Dân chủ của bà Thái không xác nhận ý tưởng rằng hòn đảo và đại lục là cùng một quốc gia. Độc lập chính thức cho Đài Loan là một mục tiêu quan trọng trong điều lệ Đảng. Bắc Kinh nói rằng bất kỳ động thái nào đối với người ly khai, sẽ được đáp trả bằng một cuộc tấn công quân sự và bà Thái đã bỏ qua vấn đề này khi còn nắm quyền. Nhưng chính sách ưu tiên quan hệ của bà với các quốc gia châu Á khác, cũng như sự ủng hộ đầy đủ của bà đối với những người biểu tình ủng hộ dân chủ ở Hồng Kông, đã gây ra sự khó chịu sâu sắc cho giới lãnh đạo ĐCSTQ.
Giờ đây, tương lai của Đài Loan, nơi tự do nhất trong thế giới nói tiếng Trung với tư cách là một ngọn hải đăng dân chủ – tự do, liên minh của Hoa Kỳ ở châu Á, đang bị “tấn công liên tục”, bà Thái nói, khi Bắc Kinh siết chặt thòng lọng ngoại vi, từ Tân Cương đến Tây Tạng, và tất nhiên, cả Hồng Kông. ĐCSTQ coi cuộc bầu cử này là một cơ hội để làm điều tương tự với Đài Loan, bà Thái nói đó chính là điều mà bà quyết tâm ngăn chặn. “Bắc Kinh muốn thấy một Đài Loan bị chia rẽ, muốn ngăn cản nền kinh tế và sự phát triển của chúng ta, nhằm tạo một chỗ đứng tốt hơn để gây ảnh hưởng đến các mối quan hệ xuyên eo biển,” bà nói. “Tuy nhiên, khi nói đến chủ quyền, dân chủ và tự do của Đài Loan, tôi tin rằng người dân của chúng ta hầu hết đều đồng thuận.”
Bà Thái, 63 tuổi, một nhà kỹ trị và là cựu học giả, người đã cố gắng gạt bỏ danh tiếng và sự xa cách để tiếp xúc nhiều nhất với người dân Đài Loan với một lịch trình chóng mặt của các sự kiện chiến dịch. Vào một ngày nọ, phóng viên báo TIME đã theo bà đến một trường mẫu giáo, một trang trại, một hội nghị công nghệ và nửa tá các ngôi đền. Vào một ngày khác, bà kiểm tra các cuộc tập trận của người nhái ở các trại quân đội, rồi uống trà với các nghệ sĩ.
Bà ấy hy vọng những sự tiếp xúc nhóm nhỏ này có thể đảo ngược sự suy giảm uy tín của bà trong nhiệm kỳ đầu tiên, được thúc đẩy bởi các bộ phận của đảng; những cải cách lương hưu không mong muốn; và những vụ bê bối đáng xấu hổ, như vệ sĩ bị bắt khi sử dụng các chuyến đi chính thức ra nước ngoài để buôn lậu thuốc lá. Quyết định của bà trong việc biến Đài Loan trở thành nơi đầu tiên ở châu Á hợp pháp hóa bình đẳng hôn nhân đã gây ra một phản ứng dữ dội của phe bảo thủ. Tuy nhiên, bản thân bà Thái chưa bao giờ kết hôn, vẫn tự hào về thành tích này, điều “cho thấy Đài Loan là một xã hội cởi mở và toàn diện, một nền dân chủ khá trưởng thành.”
Bà ấy cũng chịu đựng chủ nghĩa dân túy hồi sinh làm ảnh hưởng đến các nền dân chủ trên toàn thế giới. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của đối thủ theo chủ nghĩa dân túy đã đủ nhanh chóng để được gọi là “làn sóng Hàn Chính Du”. Những bài diễn văn tự vỗ ngực và những lời hứa kỳ quặc trong chiến dịch tranh cử thị trưởng Cao Hùng thành công – từ khoan thăm dò dầu ở Biển Đông đến đưa các sòng bạc và trường đua Công thức 1 về Cao Hùng – đã tự nhiên rút ra những so sánh giữa ông ta với Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. “Bạn không thể có một cuộc trò chuyện về Hàn Chính Du mà không đưa Donald Trump đến,” ông Rigger nói. “Mọi người đều thấy sự tương đồng giữa hai người đó.”
Bà Thái thấy rõ những rủi ro. Bà nói, “Sự gia tăng của những thông tin sai sự thật và chủ nghĩa dân túy đã mang đến những thách thức lớn cho các nhà lãnh đạo và chính phủ trên toàn thế giới.” Tuy nhiên, thách thức lớn hơn đối với Đài Loan là một Bắc Kinh hung hãn đang rình rập và bà tin rằng, đang giật dây ở phía sau. Trong những tháng trước Tuyển cử, Đài Loan đã chịu đựng sóng thần của những báo cáo sai sự thật giả mạo như những tin đồn thổi giật gân trên phương tiện truyền thông đảng phái nhắm vào bà Thái. Chính quyền và các nhà phân tích độc lập của bà nói rằng một tỷ lệ lớn bắt nguồn từ bộ phận tuyên truyền của Mặt trận ĐCSTQ, mặc dù chính phủ Trung Quốc từ chối sự liên quan đến các chiến dịch này.
Vì vậy, bà Thái đang đáp trả bằng sự ân cần, duyên dáng, với nhiệt tình mới mẻ và đăng tải các video trên mạng xã hội khi bà vui đùa với hai chú mèo và ba chú chó dẫn đường đã nghỉ hưu mà bà nuôi. Chìa khóa để bảo vệ nền dân chủ Đài Loan, bà nói, nằm ở “sự tham gia của cộng đồng vào những nỗ lực của chúng tôi trong việc chống lại các thông tin bị bóp méo”. Cách làm của bà đã có hiệu quả, khi tỷ lệ ủng hộ bà đang gia tăng.
Tình trạng hỗn loạn đã diễn ra ở Hồng Kông trong hơn bảy tháng với các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ. Tháng 1 năm ngoái, Tập Cận Bình đã đề xuất một hệ thống bán tự trị Hồng Kông, được gọi là “một quốc gia, hai chế độ” – cuối cùng có thể là một mô hình cho Đài Loan. Nhưng ý tưởng đó đã có rất ít sự ủng hộ của các công dân Đài Loan, và thậm chí bây giờ còn ít hơn với tình trạng bất ổn đang nhấn chìm thuộc địa cũ của Anh. Bà Thái cho rằng “Tình hình Hồng Kông, tất nhiên, đã ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tin của người dân Đài Loan đối với Trung Quốc”.
Đài Loan đã bị hút vào cuộc khủng hoảng. Công dân của họ đã tuần hành ủng hộ quyền tự quyết của Hồng Kông. Vào tháng 10, Đài Loan đã trục xuất một khách du lịch đại lục vì phá hoại một đài tưởng niệm công cộng để ủng hộ các cuộc biểu tình. Bà Thái nhìn thấy một cảnh báo nghiêm trọng cho người dân của mình về vi phạm các quyền tự do của chính quyền Hồng Kông. Người dân Đài Loan cần một nhà lãnh đạo có thể đứng vững, cương quyết những gì cần phải cương quyết, và thể hiện rõ ràng ý chí của họ,” bà Thái nói.
Nếu bà Thái được bầu lại trong tháng này, bà sẽ phải lãnh đạo Đài Loan trong thời kỳ bất ổn sâu sắc, khi ảnh hưởng địa chính trị của Bắc Kinh tiếp tục phát triển. Ngày nay, hòn đảo, được biết đến chính thức bởi tên Cộng hòa Trung Hoa thời tiền chiến, bị Bắc Kinh ngăn chặn không cho tham gia vào các nhóm thương mại tự do có khả năng sinh lợi ở Hoa Kỳ. Đài Loan hiện chỉ được công nhận là quốc gia độc lập bởi 15 quốc gia sau khi 7 nước chuyển sang ủng hộ lập trường của Bắc Kinh trong nhiệm kỳ đầu tiên của bà Thái.
Bắc Kinh cũng đang siết chặt hòn đảo về kinh tế. Vào tháng 8, nó đã ngăn chặn khách du lịch tự do Trung Quốc đến Đài Loan, một nhóm chi tiêu tự do bao gồm 82.000 lượt khách mỗi tháng trong năm 2018. Câu hỏi hóc búa cho Đài Loan là Bắc Kinh chuẩn bị lấn lướt bao xa. “Trung Quốc đã thực hiện các bước tương tự như những gì Nga đã làm ở Crime”, Bộ trưởng Ngoại giao Đài Loan, Joseph Wu, đề cập đến việc sáp nhập bán đảo Ukraine. Hơn nữa, ông nói, khi nền kinh tế đang chậm lại của Trung Quốc trước tình trạng bất ổn trong nước, thì Đài Loan rất có thể trở thành “một vật tế thần rất dễ dàng.”
Để giảm thiểu rủi ro, Đài Loan đã tìm cách lan truyền ảnh hưởng của mình một cách gián tiếp, xây dựng các mối quan hệ văn hóa, kinh tế và nhân đạo. Trong cuộc khủng hoảng tổng thống gần đây ở Venezuela, chẳng hạn, Đài Loan là một trong số ít các quốc gia và khu vực có thể gửi viện trợ rất cần thiết cho biên giới từ Colombia. Để tăng cường sức mạnh mềm của mình, Đài Loan cung cấp hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực độc đáo như kiến thức truyền thông và khắc phục thảm họa. Nhiều người trong số các đồng minh của chúng tôi vẫn ủng hộ Đài Loan vì họ có chung các giá trị với chúng tôi và sẽ không bị ảnh hưởng bởi các khuyến khích kinh tế của Trung Quốc.
Tuy nhiên, vì ít quốc gia nhỏ có thể bỏ qua chính sách ngoại giao đô la của Bắc Kinh, nên mối quan hệ Đài Loan với Hoa Kỳ đang có tầm quan trọng mới. Hoa Kỳ đã dịch chuyển quan điểm trong những năm gần đây để đối trọng lại những nỗ lực của Trung Quốc nhằm cô lập hòn đảo bướng bỉnh này, khiến Bắc Kinh tức giận. Vào tháng 3/2018, Ông Trump đã ký Đạo luật Du lịch Đài Loan, giúp tăng cường trao đổi các quan chức cấp cao. Sau đó, vào tháng 10/2019, một dự luật của Hoa Kỳ bảo vệ Đài Loan khỏi áp lực ngoại giao của Trung Quốc đã giành được sự chấp thuận của Thượng viện. Cùng tháng đó, cựu ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng hòa Ted Cruz đã trở thành Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ đầu tiên sau 35 năm tham gia lễ kỷ niệm Quốc khánh Đài Loan, củng cố “tình bạn không bao giờ quan trọng hơn khi Đài Loan đứng trước áp bức của đảng Cộng sản Trung Quốc,” ông nói với TIME.
Một trong những ưu tiên đầu tiên của bà Thái, nếu được bầu lại, là sẽ tiếp tục dựa trên các thỏa thuận với các đồng minh trong Nghị viện Mỹ. Bà ấy có thể cần họ, vì tham vọng của Trung Quốc sẽ còn kéo dài hơn nữa. Ở Biển Đông, chính quyền Bắc Kinh đã quân sự hóa các hòn đảo và rạn san hô thành các công sự được mệnh danh là các “tàu sân bay không thể chìm”. Hồi tháng 9, các quốc đảo Thái Bình Dương của Kiribati và Quần đảo Solomon đã khôi phục quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, một động thái mà chính phủ bà Thái tin rằng có thể cho Bắc Kinh thêm chỗ dừng chân trong khu vực. “Trung Quốc đã đưa họ vào theo thiết kế chiến lược,” ông Wu nói. “Nếu cộng đồng quốc tế không phản ứng mạnh mẽ, Trung Quốc có thể thay đổi Thái Bình Dương theo cách giống như nó thay đổi Biển Đông.”
Mặc dù Bắc Kinh khẳng định những vị trí này và các khu đồn trú khác là phòng thủ trong tự nhiên, bà Thái không tin điều đó. “Năng lực quân sự của Trung Quốc đang ngày càng gia tăng, và nó chứa đựng những ý định bành trướng,” bà nói. Điều nguy hiểm là tiếng chuông báo động có thể bị bỏ qua bởi một thế giới đang gắn liền với Bắc Kinh về kinh tế, bao gồm cả Hoa Kỳ. Nhưng đối với Đài Loan, không có sự lựa chọn nào khác. Người dân đảo sẽ như mọi khi, đứng vững trước sự bành trướng.
Đại Kỷ Nguyên
Không có nhận xét nào