Việc lật ngược chánh sách về các đập Mekong đã khiến cho sự tín nhiệm của Hà Nội – và số phận của dòng sông – trở nên bấp bênh.
Quyết định mới đây của công ty dầu khí Việt Nam, Petrovietnam, để đầu tư vào một đập thủy điện khổng lồ nằm gần Khu Di sản Thế giới ở Luang Prabang, Lào, đã làm cho nhiều chuyên viên về Mekong, các nhóm xã hội dân sự và một số viên chức chánh phủ ở Hà Nội bối rối và mất tinh thần.
Chuỗi dự án đập trên hạ lưu Mekong ở Lào đã châm ngòi cho những lo ngại lớn lao của Việt Nam, với vùng đồng bằng rất dễ bị tổn thương vì ảnh hưởng tai hại của đập ở hạ lưu. Trong năm 2011, cựu thủ tướng Việt Nam công khai kêu gọi ngưng tất cả việc xây cất đập Xayaburi. Việt Nam cũng kêu gọi Lào xét lại tất cả các đập tiếp theo.
Nhưng ngày nay, chánh phủ Việt Nam đã đổi bên và cùng đi với các nhà phát triển đập qua việc hỗ trợ cho đập lớn nhất chưa từng có ở hạ lưu Mekong – đập Luang Prabang với công suất 1,410 MW.
Tiến sĩ (TS) Lê Anh Tuấn, phó giám đốc Viện Nghiên cứu Thay đổi Khí hậu của Đại học Cần Thơ, nói với The Diplomat: “Tôi rất thất vọng về chuyện nầy.” Ông cho biết chánh phủ vừa công bố Nghị quyết 120 để củng cố kế hoạch phát triển khả chấp cho đồng bằng của Hà Nội. Nghị quyết tập trung nỗ lực để đối phó với đe dọa kép từ thủy điện ở thượng lưu và thay đổi khí hậu.
Trong một thông cáo báo chí trong tháng qua, các nhà hoạt động môi trường Việt Nam cho biết, “Đã chịu ảnh hưởng của các đập Mekong ở thượng lưu, thật là vô lý để Việt Nam hợp sức để xây đập. Nếu Việt Nam tham gia vào việc xây cất đập Luang Prabang, nó cũng góp phần ảnh hưởng đến Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Hệ thống Sông ngòi Việt Nam đề nghị Tổ hợp Dầu Khí Việt Nam (PV Power) và giới thẩm quyền nên xét lại việc đầu tư vào Dự án Thủy điện Luang Prabang ở Lào.”
Đập Luang Prabang là đập thủy điện thứ 5 mà Lào đệ trình lên Ủy hội Sông Mekong (Mekong River Commission (MRC)) để tham vấn trước với 3 quốc gia thành viên khác (Cambodia, Thái Lan và Việt Nam).
Bốn dự án đập trước đã bị Việt Nam chỉ trích kịch liệt với lý do ngăn chận phù sa mầu mỡ chảy đến hệ sinh thái mong manh của ĐBSCL. 18 triệu người Việt Nam dựa vào đồng bằng, chén cơm của quốc gia, để sinh tồn.
TS Philip Hirsch, cựu giám đốc của Trung tâm Nghiên cứu Mekong thuộc Đại học Sydney, nhận xét rằng “việc tham gia của một công ty quốc doanh quan trọng vào việc phát triển thủy điện trên dòng chánh Mekong đánh đổ lập trường chánh thức trước đây cho rằng việc phát triển như thế gây nguy hiểm lớn lao cho hàng triệu người sinh sống, trồng trọt và đánh cá ở ĐBSCL.”
Sự lật ngược chánh sách lạ lùng nầy khiến VN Express, một tờ báo mạng, phải ví hành động nầy là “Việt Nam tự bắn vào chân mình” trong một bài báo bị gở khỏi trang mạng. Sự thay đổi để ôm chặt lấy đập Luang Prabang làm cho sự tín nhiệm ngoại giao của Hà Nội trở nên bấp bênh trong lúc con sông dài nhất Đông Nam Á (ĐNA) vẫn còn đang hồi phục sau đợt hạn hán nghiêm trọng hồi tháng 7, khiến số lượng cá tụt giảm. Mực nước sông Mekong trong mùa khô hiện nay vẫn còn thấp đáng ngại, và phải đợi đến tháng 6 năm tới mới có mưa. Tình trạng thiếu nước đã được ban bố trong nhiều tỉnh ở Cambodia và Thái Lan.
Ngoại giao đập và Địa chánh trị của Mekong
Chuyên viên thủy lợi Marc Goichot của Quỹ Hoang dã Thế giới (World Wildlife Fund (WWF)) cảnh báo rằng cái giá phải trả để tiến hành đập rất cao ở cả Lào và Việt Nam.
Goichot nói, “Đập Luang Prabang sẽ có nhiều ảnh hưởng, đáng kể nhất là nhấn chìm cảnh quan đẹp lạ lùng của sông và khảm sinh thái; tái định cư các cộng đồng với văn hóa gắn liền với sinh thái của sông; và thay đổi lưu lượng và vẻ đẹp của sông sẽ làm giảm giá trị của Khu Di sản Thế giới vô giá ở Luang Prabang.” Đập khổng lồ nầy buộc 17.700 dân làng phải di tản để làm hồ chứa khổng lồ cho đập.
Vì đập Luang Prabang cũng không thể tránh gây thêm đau khổ cho 18 triệu người dân Việt Nam đang thống khổ trong ĐBSCL đang đói phù sa và sụt lún, sức mạnh bí mật nào đã khiến Hà Nội hành động ngược lại với quyền lợi của mình?
Một nguồn tin thông thạo làm việc trong lãnh vực năng lượng của Việt Nam (yêu cầu được dấu tên) giải thích với chúng tôi về lập luận của chánh phủ đối với đập Luang Prabang: “Việt Nam không có sự lựa chọn. Vâng, nó không tốt cho ĐBSCL, nhưng nếu chúng tôi không phát triển đập, Trung Hoa sẽ làm. Hoàn toàn chắc chắn! Và đó sẽ là mối đe dọa đối với chủ quyền của Việt Nam. Tất cả chỉ là địa chánh trị.”
Việt Nam từ lâu đã lo ngại sự bành trướng đều đặn các lợi ích thương mại của Trung Hoa dọc theo sông Mekong, đặc biệt là đầu tư và kế hoạch xây cất 3 đập trên hạ lưu Mekong ở Lào – Don Sahong (đang xây cất), Pak Beng và Pak Lay.
Chính mối lo sợ Trung Hoa, một quốc gia đã kiểm soát hầu hết lượng nước chảy xuống Mekong, định đớp lấy một dự án thủy điện ở hạ lưu khác đã châm ngòi cho sự đột nhập không ngờ của Việt Nam vào việc xây đập trên dòng chánh Mekong.
Viễn cảnh của một đập của Trung Hoa khác ở Luang Prabang đã khiến cho các hành lang điện lực ở Hà Nội gần như hốt hoảng. Dưới áp lực của Lào, chánh phủ Việt Nam đã ký một hợp đồng xây đập được soạn sẵn và vứt qua cửa sổ các nỗ lực ngoại giao trong suốt 19 năm để bảo vệ ĐBSCL và những cố gắng để kềm chế việc xây đập điên cuồng trên dòng chánh Mekong.
Nhiều người Việt chỉ trích sự thay đổi chánh sách nầy và nói rằng toan tính địa chánh trị có thể khiến Việt Nam phải trả giá cao bằng sự tín nhiệm quốc tế của mình. TS Tuấn của Đại học Cần Thơ than thở rằng “chánh sách trái ngược về Mekong nầy sẽ làm cho tiếng nói của Việt Nam trong ngoại giao và diễn đàn quốc tế yếu hơn.”
Chánh trị năng lượng
Bên trong nội bộ năng lượng của chánh phủ, các giới chức lập luận rằng Việt Nam “có lợi hơn nếu có thể kiểm soát lưu lượng và tai hại của đập” với công ty Petrovietnam của Việt Nam đóng vai chánh trong việc kiểm soát dòng nước chảy từ đập Luang Prabang.
Lập luận nầy bị các chuyên viên thủy lợi Mekong bác bỏ. Một nguồn tin từ Petrovietnam thừa nhận rằng, giống như bất cứ đập nào khác, “nó sẽ làm giảm phù sa và lưu lượng chảy vào ĐBSCL.”
Một mối lo ngại lớn hơn nhiều là, vào lúc đập nầy bắt đầu hoạt động vào năm 2027, lưu lượng của sông Mekong đã tụt giảm đến mức đập không còn vận hành được.
Tác giả Brian Eyler của quyển Những Ngày Cuối của Mekong Hùng vĩ (The Last Days of the Mighty Mekong), nói với The Diplomat rằng “Việt Nam nên dùng mối liên hệ kinh tế và ngoại giao với Lào để tránh các đập trên dòng chánh, chứ không phải để xây chúng.” Eyler cũng cho rằng, “Kỹ thuật thủy điện đang trở nên lỗi thời,” và tiên đoán rằng nó sẽ xảy ra “trong 5 năm hay ít hơn, trước khi hoàn tất đập Luang Prabang rất lâu.”
Các chuyên viên năng lượng hiện nay hướng đến năng lượng sạch tái tạo như là nguồn năng lượng thay thế ngày càng hiệu quả hơn thủy điện, và cả Việt Nam và Thái Lan đang gia tăng nhanh chóng vai trò của tái tạo trong năng lượng hỗn hợp của quốc gia.
TS Tuấn đã nêu vấn đề nầy với chánh phủ Việt Nam và đề nghị Hà Nội làm áp lực với Lào để đầu tư vào năng lượng sạch và ngừng xây đập trên dòng chánh Mekong.
Lãnh đạo Đảng Cộng sản và chánh phủ Việt Nam, trong khi luôn luôn duy trì vẻ đoàn kết trước công chúng, thường chia rẽ sâu xa trong các vấn đề thủy lợi và mối liên hệ gần gủi lâu đời với đồng minh Lào. Những đảng viên bảo thủ lớn tuổi trong bộ chánh trị cam kết mãnh mẽ với cái còn sót lại của mối liên hệ đặc biệt với các lãnh đạo cộng sản ở Vientiane, mặc dù quốc gia không có biển nầy hoàn toàn lệ thuộc và mang ơn Trung Hoa.
Nhưng bất cứ cố gắng nào để làm Lào hài lòng bằng cách đầu tư vào việc xây đập gây khó khăn cho người dân của chính mình ở ĐBSCL đã gây nhiều tranh cãi ở trong nước và có thể đưa đến bất ổn xã hội.
Đây là lúc tệ hại nhất để đầu tư đập mới. Marc Goichot của WWF, một nhà nghiên cứu lão thành của Mekong, cho thấy rằng “6 trong số 13 tỉnh ở ĐBSCL vừa mới ban bố tình trạng khẩn cấp hay cách ly các dãy đất dài dọc theo sông Mekong vì sạt lở nghiêm trọng ở qui mô lớn, và nghiên cứu mới đây cũng cho biết phần lớn của ĐBSCL đang chìm xuống biển nhanh hơn dự đoán.”
Đập Luang Prabang chỉ cách Khu Di sản Thế giới 25 km và cách địa điểm du lịch nổi tiếng, động Pak Ou, 5 km. Các chuyên viên nói rằng chỉ cần một hiện tượng thời tiết cực đoan có thể gây tai nạn cho đập, và tài sản văn hóa vô giá được UNESCO công nhận, thủ đô vương quốc cỗ xưa Luang Prabang, có thể bị nhấn chìm và tàn phá.
Ngày 20 tháng 11, một trận động đất mạnh 6,1 trên Địa chấn kế Richter đã rung chuyển miền tây Lào, với tâm động đất chỉ cách Luang Prabang 155 km. Nó nhắc nhở đúng lúc một rủi ro trong nhiều rủi ro và nguy hiểm của thủy điện. Lào không được chuẩn bị để tránh vỡ đập như tai họa trong tỉnh Attapeu trong năm 2018 cho thấy.
Theo Trung tâm Stimson ở Hoa Kỳ, 8 đập đang xây hay đã hoàn tất ở Lào chỉ cách tâm động đất của trận động đất trong vòng 100 km. Với thời tiết cực đoan trở nên thông thường, đã đến lúc để CEO của MRC có trách nhiệm hành động và báo động cho các diễn đàn công cộng, không phải ngồi chờ các quốc gia thành viên thay đổi thái độ.
Tổ chức International Rivers có trụ sở ở Hoa Kỳ nghĩ rằng “Đã quá trễ để kêu gọi mạnh mẽ và rõ ràng [việc ngừng xây đập].” Maureen Harris, phối hợp viên cho khu vực Mekong, thúc giục “vì an ninh công cộng, để bảo vệ hệ sinh thái vô giá của Mekong và vì lý do kinh tế - các dự án đập đang được dự trù phải được ngưng lại và tất cả các đập mới trên dòng chánh phải được hoãn lại.”
Nhưng Việt Nam dường như đang đi ngược lại. Khủng hoảng nước phải tệ hại đến đâu trước khi các nhà hoạch định chánh sách trong khu vực thức tỉnh bởi thảm họa sinh thái do việc xây đập điên cuồng trên sông Mekong gây ra?
Sơ lược về tác giả
Tom Fawthrop là phóng viên trong vùng Mekong từ thập niên 1980s của truyền thông Anh như The Economist, The Guardian và BBC và cũng là cộng tác viên của South China Morning Post. Ông là giám đốc phim tài liệu truyền hình “Giết Mekong từng Đập (Killing the Mekong Dam by Dam).”
(Did Vietnam Just Doom the Mekong?)
Tom Fawthrop – Bình Yên Đông lược dịch
The Diplomat – November 26, 2019
 |
Dân làng Thái cầm biểu ngữ phản đối việc xây đập trên sông Mekong trong một cuộc tuần hành bên ngoài công ty xây dựng ở Bangkok, Thái Lan ngày 24 tháng 4 năm 2012. [Ảnh: Apichart Weerawong/AP] |
Quyết định mới đây của công ty dầu khí Việt Nam, Petrovietnam, để đầu tư vào một đập thủy điện khổng lồ nằm gần Khu Di sản Thế giới ở Luang Prabang, Lào, đã làm cho nhiều chuyên viên về Mekong, các nhóm xã hội dân sự và một số viên chức chánh phủ ở Hà Nội bối rối và mất tinh thần.
Chuỗi dự án đập trên hạ lưu Mekong ở Lào đã châm ngòi cho những lo ngại lớn lao của Việt Nam, với vùng đồng bằng rất dễ bị tổn thương vì ảnh hưởng tai hại của đập ở hạ lưu. Trong năm 2011, cựu thủ tướng Việt Nam công khai kêu gọi ngưng tất cả việc xây cất đập Xayaburi. Việt Nam cũng kêu gọi Lào xét lại tất cả các đập tiếp theo.
Nhưng ngày nay, chánh phủ Việt Nam đã đổi bên và cùng đi với các nhà phát triển đập qua việc hỗ trợ cho đập lớn nhất chưa từng có ở hạ lưu Mekong – đập Luang Prabang với công suất 1,410 MW.
Tiến sĩ (TS) Lê Anh Tuấn, phó giám đốc Viện Nghiên cứu Thay đổi Khí hậu của Đại học Cần Thơ, nói với The Diplomat: “Tôi rất thất vọng về chuyện nầy.” Ông cho biết chánh phủ vừa công bố Nghị quyết 120 để củng cố kế hoạch phát triển khả chấp cho đồng bằng của Hà Nội. Nghị quyết tập trung nỗ lực để đối phó với đe dọa kép từ thủy điện ở thượng lưu và thay đổi khí hậu.
Trong một thông cáo báo chí trong tháng qua, các nhà hoạt động môi trường Việt Nam cho biết, “Đã chịu ảnh hưởng của các đập Mekong ở thượng lưu, thật là vô lý để Việt Nam hợp sức để xây đập. Nếu Việt Nam tham gia vào việc xây cất đập Luang Prabang, nó cũng góp phần ảnh hưởng đến Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Hệ thống Sông ngòi Việt Nam đề nghị Tổ hợp Dầu Khí Việt Nam (PV Power) và giới thẩm quyền nên xét lại việc đầu tư vào Dự án Thủy điện Luang Prabang ở Lào.”
Đập Luang Prabang là đập thủy điện thứ 5 mà Lào đệ trình lên Ủy hội Sông Mekong (Mekong River Commission (MRC)) để tham vấn trước với 3 quốc gia thành viên khác (Cambodia, Thái Lan và Việt Nam).
Bốn dự án đập trước đã bị Việt Nam chỉ trích kịch liệt với lý do ngăn chận phù sa mầu mỡ chảy đến hệ sinh thái mong manh của ĐBSCL. 18 triệu người Việt Nam dựa vào đồng bằng, chén cơm của quốc gia, để sinh tồn.
TS Philip Hirsch, cựu giám đốc của Trung tâm Nghiên cứu Mekong thuộc Đại học Sydney, nhận xét rằng “việc tham gia của một công ty quốc doanh quan trọng vào việc phát triển thủy điện trên dòng chánh Mekong đánh đổ lập trường chánh thức trước đây cho rằng việc phát triển như thế gây nguy hiểm lớn lao cho hàng triệu người sinh sống, trồng trọt và đánh cá ở ĐBSCL.”
Sự lật ngược chánh sách lạ lùng nầy khiến VN Express, một tờ báo mạng, phải ví hành động nầy là “Việt Nam tự bắn vào chân mình” trong một bài báo bị gở khỏi trang mạng. Sự thay đổi để ôm chặt lấy đập Luang Prabang làm cho sự tín nhiệm ngoại giao của Hà Nội trở nên bấp bênh trong lúc con sông dài nhất Đông Nam Á (ĐNA) vẫn còn đang hồi phục sau đợt hạn hán nghiêm trọng hồi tháng 7, khiến số lượng cá tụt giảm. Mực nước sông Mekong trong mùa khô hiện nay vẫn còn thấp đáng ngại, và phải đợi đến tháng 6 năm tới mới có mưa. Tình trạng thiếu nước đã được ban bố trong nhiều tỉnh ở Cambodia và Thái Lan.
Ngoại giao đập và Địa chánh trị của Mekong
Chuyên viên thủy lợi Marc Goichot của Quỹ Hoang dã Thế giới (World Wildlife Fund (WWF)) cảnh báo rằng cái giá phải trả để tiến hành đập rất cao ở cả Lào và Việt Nam.
Goichot nói, “Đập Luang Prabang sẽ có nhiều ảnh hưởng, đáng kể nhất là nhấn chìm cảnh quan đẹp lạ lùng của sông và khảm sinh thái; tái định cư các cộng đồng với văn hóa gắn liền với sinh thái của sông; và thay đổi lưu lượng và vẻ đẹp của sông sẽ làm giảm giá trị của Khu Di sản Thế giới vô giá ở Luang Prabang.” Đập khổng lồ nầy buộc 17.700 dân làng phải di tản để làm hồ chứa khổng lồ cho đập.
Vì đập Luang Prabang cũng không thể tránh gây thêm đau khổ cho 18 triệu người dân Việt Nam đang thống khổ trong ĐBSCL đang đói phù sa và sụt lún, sức mạnh bí mật nào đã khiến Hà Nội hành động ngược lại với quyền lợi của mình?
Một nguồn tin thông thạo làm việc trong lãnh vực năng lượng của Việt Nam (yêu cầu được dấu tên) giải thích với chúng tôi về lập luận của chánh phủ đối với đập Luang Prabang: “Việt Nam không có sự lựa chọn. Vâng, nó không tốt cho ĐBSCL, nhưng nếu chúng tôi không phát triển đập, Trung Hoa sẽ làm. Hoàn toàn chắc chắn! Và đó sẽ là mối đe dọa đối với chủ quyền của Việt Nam. Tất cả chỉ là địa chánh trị.”
Việt Nam từ lâu đã lo ngại sự bành trướng đều đặn các lợi ích thương mại của Trung Hoa dọc theo sông Mekong, đặc biệt là đầu tư và kế hoạch xây cất 3 đập trên hạ lưu Mekong ở Lào – Don Sahong (đang xây cất), Pak Beng và Pak Lay.
Chính mối lo sợ Trung Hoa, một quốc gia đã kiểm soát hầu hết lượng nước chảy xuống Mekong, định đớp lấy một dự án thủy điện ở hạ lưu khác đã châm ngòi cho sự đột nhập không ngờ của Việt Nam vào việc xây đập trên dòng chánh Mekong.
Viễn cảnh của một đập của Trung Hoa khác ở Luang Prabang đã khiến cho các hành lang điện lực ở Hà Nội gần như hốt hoảng. Dưới áp lực của Lào, chánh phủ Việt Nam đã ký một hợp đồng xây đập được soạn sẵn và vứt qua cửa sổ các nỗ lực ngoại giao trong suốt 19 năm để bảo vệ ĐBSCL và những cố gắng để kềm chế việc xây đập điên cuồng trên dòng chánh Mekong.
Nhiều người Việt chỉ trích sự thay đổi chánh sách nầy và nói rằng toan tính địa chánh trị có thể khiến Việt Nam phải trả giá cao bằng sự tín nhiệm quốc tế của mình. TS Tuấn của Đại học Cần Thơ than thở rằng “chánh sách trái ngược về Mekong nầy sẽ làm cho tiếng nói của Việt Nam trong ngoại giao và diễn đàn quốc tế yếu hơn.”
Chánh trị năng lượng
Bên trong nội bộ năng lượng của chánh phủ, các giới chức lập luận rằng Việt Nam “có lợi hơn nếu có thể kiểm soát lưu lượng và tai hại của đập” với công ty Petrovietnam của Việt Nam đóng vai chánh trong việc kiểm soát dòng nước chảy từ đập Luang Prabang.
Lập luận nầy bị các chuyên viên thủy lợi Mekong bác bỏ. Một nguồn tin từ Petrovietnam thừa nhận rằng, giống như bất cứ đập nào khác, “nó sẽ làm giảm phù sa và lưu lượng chảy vào ĐBSCL.”
Một mối lo ngại lớn hơn nhiều là, vào lúc đập nầy bắt đầu hoạt động vào năm 2027, lưu lượng của sông Mekong đã tụt giảm đến mức đập không còn vận hành được.
Tác giả Brian Eyler của quyển Những Ngày Cuối của Mekong Hùng vĩ (The Last Days of the Mighty Mekong), nói với The Diplomat rằng “Việt Nam nên dùng mối liên hệ kinh tế và ngoại giao với Lào để tránh các đập trên dòng chánh, chứ không phải để xây chúng.” Eyler cũng cho rằng, “Kỹ thuật thủy điện đang trở nên lỗi thời,” và tiên đoán rằng nó sẽ xảy ra “trong 5 năm hay ít hơn, trước khi hoàn tất đập Luang Prabang rất lâu.”
Các chuyên viên năng lượng hiện nay hướng đến năng lượng sạch tái tạo như là nguồn năng lượng thay thế ngày càng hiệu quả hơn thủy điện, và cả Việt Nam và Thái Lan đang gia tăng nhanh chóng vai trò của tái tạo trong năng lượng hỗn hợp của quốc gia.
TS Tuấn đã nêu vấn đề nầy với chánh phủ Việt Nam và đề nghị Hà Nội làm áp lực với Lào để đầu tư vào năng lượng sạch và ngừng xây đập trên dòng chánh Mekong.
Lãnh đạo Đảng Cộng sản và chánh phủ Việt Nam, trong khi luôn luôn duy trì vẻ đoàn kết trước công chúng, thường chia rẽ sâu xa trong các vấn đề thủy lợi và mối liên hệ gần gủi lâu đời với đồng minh Lào. Những đảng viên bảo thủ lớn tuổi trong bộ chánh trị cam kết mãnh mẽ với cái còn sót lại của mối liên hệ đặc biệt với các lãnh đạo cộng sản ở Vientiane, mặc dù quốc gia không có biển nầy hoàn toàn lệ thuộc và mang ơn Trung Hoa.
Nhưng bất cứ cố gắng nào để làm Lào hài lòng bằng cách đầu tư vào việc xây đập gây khó khăn cho người dân của chính mình ở ĐBSCL đã gây nhiều tranh cãi ở trong nước và có thể đưa đến bất ổn xã hội.
Đây là lúc tệ hại nhất để đầu tư đập mới. Marc Goichot của WWF, một nhà nghiên cứu lão thành của Mekong, cho thấy rằng “6 trong số 13 tỉnh ở ĐBSCL vừa mới ban bố tình trạng khẩn cấp hay cách ly các dãy đất dài dọc theo sông Mekong vì sạt lở nghiêm trọng ở qui mô lớn, và nghiên cứu mới đây cũng cho biết phần lớn của ĐBSCL đang chìm xuống biển nhanh hơn dự đoán.”
Đập Luang Prabang chỉ cách Khu Di sản Thế giới 25 km và cách địa điểm du lịch nổi tiếng, động Pak Ou, 5 km. Các chuyên viên nói rằng chỉ cần một hiện tượng thời tiết cực đoan có thể gây tai nạn cho đập, và tài sản văn hóa vô giá được UNESCO công nhận, thủ đô vương quốc cỗ xưa Luang Prabang, có thể bị nhấn chìm và tàn phá.
Ngày 20 tháng 11, một trận động đất mạnh 6,1 trên Địa chấn kế Richter đã rung chuyển miền tây Lào, với tâm động đất chỉ cách Luang Prabang 155 km. Nó nhắc nhở đúng lúc một rủi ro trong nhiều rủi ro và nguy hiểm của thủy điện. Lào không được chuẩn bị để tránh vỡ đập như tai họa trong tỉnh Attapeu trong năm 2018 cho thấy.
Theo Trung tâm Stimson ở Hoa Kỳ, 8 đập đang xây hay đã hoàn tất ở Lào chỉ cách tâm động đất của trận động đất trong vòng 100 km. Với thời tiết cực đoan trở nên thông thường, đã đến lúc để CEO của MRC có trách nhiệm hành động và báo động cho các diễn đàn công cộng, không phải ngồi chờ các quốc gia thành viên thay đổi thái độ.
Tổ chức International Rivers có trụ sở ở Hoa Kỳ nghĩ rằng “Đã quá trễ để kêu gọi mạnh mẽ và rõ ràng [việc ngừng xây đập].” Maureen Harris, phối hợp viên cho khu vực Mekong, thúc giục “vì an ninh công cộng, để bảo vệ hệ sinh thái vô giá của Mekong và vì lý do kinh tế - các dự án đập đang được dự trù phải được ngưng lại và tất cả các đập mới trên dòng chánh phải được hoãn lại.”
Nhưng Việt Nam dường như đang đi ngược lại. Khủng hoảng nước phải tệ hại đến đâu trước khi các nhà hoạch định chánh sách trong khu vực thức tỉnh bởi thảm họa sinh thái do việc xây đập điên cuồng trên sông Mekong gây ra?
Sơ lược về tác giả
Tom Fawthrop là phóng viên trong vùng Mekong từ thập niên 1980s của truyền thông Anh như The Economist, The Guardian và BBC và cũng là cộng tác viên của South China Morning Post. Ông là giám đốc phim tài liệu truyền hình “Giết Mekong từng Đập (Killing the Mekong Dam by Dam).”
(Did Vietnam Just Doom the Mekong?)
Tom Fawthrop – Bình Yên Đông lược dịch
The Diplomat – November 26, 2019
Không có nhận xét nào