Dù sự leo thang bạo lực nhanh chóng ở
Hồng Kông đã đủ đáng sợ, nhưng mọi thứ có thể vẫn còn trở nên tồi tệ
hơn nữa. Thông cáo của Hội nghị Trung ương lần thứ tư vừa kết thúc của
Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) khóa 19 cho thấy Chủ
tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang có kế hoạch thắt chặt sự kìm kẹp của
mình đối với thuộc địa cũ của Anh bằng bất cứ giá nào. Ông Tập nên chuẩn
bị để gánh chịu những phí tổn khổng lồ.
 |
Thông
cáo bao gồm hai cam kết đáng lo ngại. Đầu tiên, chính quyền trung ương
Trung Quốc sẽ “điều khiển và kiểm soát” (guanzhi) Hồng Kông (và Ma Cao)
bằng cách “sử dụng tất cả các quyền lực được trao theo hiến pháp và Luật
Cơ bản”, bản tiểu hiến pháp xác định tình trạng của Hồng Kông. Thứ hai,
Trung Quốc sẽ xây dựng và cải thiện một hệ thống pháp lý và cơ chế thực
thi để bảo vệ an ninh quốc gia tại cả hai đặc khu hành chính.
Vài
ngày sau hội nghị, kế hoạch của ĐCSTQ nhằm khẳng định quyền kiểm soát
đối với Hồng Kông trở nên rõ ràng hơn khi họ công bố toàn văn nghị quyết
được Ủy ban Trung ương thông qua. Chính quyền trung ương Trung Quốc dự
định thay đổi quy trình bổ nhiệm trưởng đặc khu và các quan chức chủ
chốt của Hồng Kông, đồng thời cải cách cách thức Ủy ban Thường vụ Đại
hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (tức Quốc hội) diễn giải Luật Cơ bản.
Hơn nữa, Trung Quốc sẽ hỗ trợ tăng cường khả năng thực thi pháp luật của
Hồng Kông và đảm bảo rằng chính quyền thành phố sẽ ban hành các đạo
luật để tăng cường an ninh quốc gia. Trung Quốc cũng sẽ làm sâu sắc hơn
sự hội nhập kinh tế giữa Hồng Kông với đại lục và mở rộng các chương
trình “giáo dục” để nuôi dưỡng “ý thức dân tộc và tinh thần yêu nước”,
đặc biệt là trong giới công chức và thanh niên.
Mặc
dù chi tiết của kế hoạch vẫn chưa được đưa ra, nhưng dường như các nhà
lãnh đạo Trung Quốc có ý định bỏ qua Luật Cơ bản nhằm kiểm soát trực
tiếp hơn việc bổ nhiệm các quan chức chủ chốt, làm suy yếu hoặc xóa bỏ
nền độc lập tư pháp của Hồng Kông, hạn chế tự do dân sự, và đàn áp bất
đồng chính kiến, bao gồm thông qua truyền bá ý thức hệ. Nói cách khác,
họ đã quyết định từ bỏ trên thực tế mô hình “một quốc gia, hai chế độ”
mà Đặng Tiểu Bình hứa sẽ duy trì trong 50 năm sau khi Hồng Kông được trả
lại cho Trung Quốc vào năm 1997.
Các
nhà lãnh đạo Trung Quốc phải biết rằng họ sẽ gặp phải sự kháng cự mạnh
mẽ. Trong khi một số bước ban đầu sẽ được thực hiện tại Bắc Kinh, các
biện pháp thực chất nhất của kế hoạch sẽ phải được thực thi tại Hồng
Kông. Và nếu các cuộc biểu tình hiện tại cho thấy điều gì đó, thì đó là
việc người dân Hồng Kông sẽ không cam chịu mà thay vào đó sẽ chiến đấu
tới cùng.
Trên
thực tế, Trung Quốc đã cố gắng để hội đồng lập pháp Hồng Kông thông qua
một đạo luật an ninh quốc gia trước đó, vào năm 2003, nhưng hơn nửa
triệu cư dân đã xuống đường để phản đối, buộc chính phủ phải rút dự
luật. Tương tự như vậy, Trung Quốc đã cố gắng vào năm 2012 để khởi xướng
chương trình “giáo dục yêu nước” ở Hồng Kông bằng cách thay đổi sách
giáo khoa lịch sử, qua đó kích động một cuộc nổi dậy của phụ huynh và
học sinh, buộc chính phủ phải lùi bước.
Khi
ĐCSTQ cố gắng kiểm soát toàn bộ Hồng Kông, các cuộc biểu tình thậm chí
còn lớn hơn, bạo lực hơn có nhiều khả năng xảy ra. Thành phố sẽ càng hỗn
loạn và trở nên không thể kiểm soát. Nhưng đó cũng có thể là điều mà
các nhà lãnh đạo Trung Quốc muốn: một cái cớ để triển khai lực lượng an
ninh và áp đặt sự kiểm soát trực tiếp đối với Hồng Kông. Theo nghĩa đó,
Hội nghị Trung ương lần thứ tư có thể khởi đầu cho sự kết thúc của một
Hồng Kông như chúng ta từng biết.
Điều
mà Tập và ĐCSTQ dường như không hiểu là cách tiếp cận này sẽ làm tổn
thương họ đến mức nào. Rốt cuộc, Trung Quốc có thể sẽ mất phần lớn sự
kết nối với hệ thống tài chính toàn cầu khi các nước sửa đổi quan hệ của
họ với một Hồng Kông mới.
Hiện
tại, Hạ viện Hoa Kỳ đã thông qua một dự luật mà nếu cũng được Thượng
viện thông qua sẽ giao cho Bộ Ngoại giao đánh giá hàng năm để xác định
liệu Hồng Kông có đủ tự chủ nhằm được hưởng tình trạng giao thương đặc
biệt theo quy định của pháp luật Hoa Kỳ hay không. Khi chính quyền trung
ương Trung Quốc chà đạp lên quyền của Hồng Kông, nhiều nền dân chủ
phương Tây – bao gồm cả những nước đã ngần ngại ủng hộ các nỗ lực của
Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm kiềm chế Trung Quốc – có khả năng sẽ ủng
hộ các biện pháp trừng phạt kinh tế toàn diện.
Rõ
ràng rằng đây sẽ là một kết cục tàn khốc đối với ông Tập và ĐCSTQ, khi
mà tính chính đáng của họ phụ thuộc vào sự tăng trưởng kinh tế liên tục
và việc cải thiện mức sống. Nhưng ở một đất nước mà những người lãnh đạo
hàng đầu không chấp nhận bất đồng chính kiến, có rất ít biện pháp tự vệ
chống lại các chính sách tồi.
Hai
năm trước, Tập tuyên bố rằng vào thời điểm nước Cộng hòa Nhân dân Trung
Hoa kỷ niệm một trăm năm ngày thành lập vào năm 2049, đó phải là một
“quốc gia xã hội chủ nghĩa hiện đại vĩ đại” với một nền kinh tế tiên
tiến. Hội nghị Trung ương lần thứ tư nhắc lại mục tiêu này. Nhưng nếu
chính quyền trung ương Trung Quốc phản bội nghĩa vụ của họ với Hồng
Kông, mục tiêu đó có thể sẽ trở thành một giấc mơ xa vời.
Nguồn: “China’s Risky Endgame in Hong Kong”, Project Syndicate, 13/11/2019.
Biên dịch: Phan Nguyên
* Minxin Pei là giáo sư ngành quản trị chính quyền của Đại học Claremont McKenna và là tác giả cuốn China’s Crony Capitalism.
(Nghiên cứu Quốc tế)
Không có nhận xét nào