Dân Hồng Kông đã phản ứng dữ dội ngay
sau khi đặc khu trưởng Carrie Lam tuyên bố lệnh cấm mang mặt nạ đối với
người biểu tình. Đây chẳng khác gì hành động tuyên chiến mở ra thêm một
mặt trận cho người Hồng Kông. Vấn đề Hồng Kông đã leo thang đến giai
đoạn có thể nói là đỉnh điểm của khủng hoảng có thể dẫn đến một kết cuộc
khiến Hồng Kông sẽ không bao giờ có thể trở lại là một Hồng Kông như
Bắc Kinh muốn, một Hồng Kông như người Hồng Kông từng sống và một Hồng
Kông như thế giới từng thấy. Sự kiện Hồng Kông vẫn luôn cần được theo
dõi, bởi nó mang lại nhiều bài học trực tiếp lẫn gián tiếp…
 |
| Người Hồng Kông biểu tình chống ĐCSTQ, ngày 8/9/2019. (Ảnh: Shutterstock) |
I-
Đầu tiên là bài học về cách tổ chức. Cuộc biểu tình “không thủ lĩnh”
cho thấy nó được tổ chức chặt chẽ và tốt đến mức việc xuất hiện thủ lĩnh
là hoàn toàn không cần thiết. Khi tất cả cùng hành động, thủ lĩnh nếu
có mặt cũng chẳng ý nghĩa gì. Họ đã tổ chức như thế nào? Không có nhiều
chi tiết được tiết lộ, nhưng nếu quan sát kỹ, vẫn có thể rút ra được bài
học về cách huy động đám đông, cách phân công công việc, cách thức thực
hiện các công tác “hậu cần”, cách làm truyền thông và cả cách thức “xây
dựng cảm xúc” để lôi kéo sự ủng hộ. Người biểu tình tổ chức tốt đến mức
họ đã xây dựng được một mô hình với cấu trúc chặt chẽ cùng tinh thần kỷ
luật cao, trong đó “đơn vị” nào phụ trách công việc gì và làm thế nào
để hoàn toàn trách nhiệm, từ các đội xung phong tuyến đầu, các đội cứu
thương, các đội “tiếp vận” lương thực-nước uống, đến các đội “hậu tuyến”
chuyên lo mua sắm quần áo, thiết bị… Việc tổ chức tốt đã giúp họ phản
ứng tức thời trước bất cứ diễn biến mới nào và họ rất nhanh nhạy trong
việc nắm bắt diễn biến để đẩy tình thế tiếp theo đi theo hướng họ muốn.
Họ cho thấy họ luôn nắm thế chủ động để phản ứng lại các động thái của
chính quyền. Khẩu hiệu “We burn, you burn with us” cho thấy rõ điều đó.
Người biểu tình dùng ô chống đỡ khi cảnh sát xịt nước vào đoàn biểu tình, ngày 15/9/2019. (Ảnh: Shutterstock)
Để
làm được tất cả những điều trên, tinh thần đoàn kết là quan trọng nhất.
Đó là bài học giá trị nhất mà Hồng Kông mang lại trong cuộc biểu tình
này. Dường như không ai trong họ muốn làm “ngôi sao” hay không ai trong
số những ngôi sao thật sự có dấu hiệu mắc “bệnh ngôi sao”. Họ không
“giành công”, không tuyên xưng cá nhân, không dè bỉu nhau, không cãi
nhau vặt vãnh và đổ thừa qua lại. Có rất nhiều nhóm riêng biệt, từ các
nhóm sinh viên, đến các hội đoàn, nhưng chẳng nhóm nào đố kỵ nhóm nào;
và không nhóm nào “nhường” trách nhiệm cho nhóm nào. Chủ nghĩa cá nhân
không tồn tại trong mô hình đấu tranh không-thủ-lĩnh này. Đối với người
biểu tình, vấn đề lớn nhất là hiệu quả, là những gì đạt được cho mục
tiêu chung, chứ không phải cá nhân nào đạt được điều gì và cá nhân nào
được tung hô.
Bất
kỳ tổ chức xã hội dân sự nào cũng có thể nghiên cứu và học nhiều điều
từ cuộc biểu tình này, cho dù đấu tranh bất bạo động nhắm đến các mục
tiêu chính trị và lật đổ thể chế, hay chỉ thuần túy xây dựng một phong
trào dân sinh hướng đến các mục tiêu liên quan đời sống người dân hoặc
cải thiện môi trường.
II-
Điều thứ hai khiến sự kiện Hồng Kông cần được quan tâm là hiệu ứng
chính trị của nó đối với Bắc Kinh. Chưa bao giờ trong lịch sử cộng sản
Trung Quốc mà một vùng đất thuộc kiểm soát họ lại trở thành một chiến
trường thật sự tuyên chiến trực tiếp và thách thức vai trò lãnh đạo
tuyệt đối của Đảng Cộng sản Trung Quốc, ngay ở thời điểm mà sức mạnh
Trung Quốc được xem là ghê gớm nhất kể từ khi Đảng cộng sản giành quyền
cai trị. Trung Quốc đã mạnh đến mức có thể khiến bất kỳ nguyên thủ nào
phải ít nhiều kiêng nể, có thể khiến đại công ty nào cũng “khấu đầu”
tuân theo luật chơi Trung Quốc, có thể khiến hơn 1 tỷ người trở thành
“thần dân” ngoan ngoãn trước một triều đại phong kiến kiểu mới và một
hoàng đế tột đỉnh quyền uy. Điều đó không xảy ra ở Hồng Kông.
 |
| Hàng triệu người Hồng Kông xuống đường biểu tình ngày 9/6/2019. Tinh thần đoàn kết là bài học giá trị nhất mà Hồng Kông mang lại trong cuộc biểu tình này. (Ảnh: Shutterstock) |
Khi
ném trứng vào Tập Cận Bình, người Hồng Kông không chỉ thách thức Bắc
Kinh. Họ đang đẩy Tập Cận Bình vào cái thế mà Tập phải đối mặt những mâu
thuẫn nội bộ chính trị bên trong Trung Quốc, trước câu hỏi rằng, những
gì Tập làm đối với Hồng Kông vài năm qua là đúng hay sai và liệu có phải
trả giá quá đắt không, khi ngay trong thời điểm huy hoàng kỷ niệm 70
năm ngày quốc khánh mà hình ảnh Trung Quốc lại trở nên tồi tệ đến như
vậy. Cuộc biểu tình Hồng Kông, nói cách khác, đang ít nhiều làm suy yếu
vị thế quyền uy bao trùm của Tập. Thay vì có thể tiếp tục an vị tột đỉnh
vinh quang, giờ Tập phải xem ai trong Bộ Chính trị dùng lá bài Hồng
Kông để làm mình mất uy tín trong cuộc chiến giành giật quyền lực vốn
chưa bao giờ lặng yên trong “triều đình” Trung Nam Hải. Ngoài ra, Hồng
Kông cũng còn làm ảnh hưởng cả những “giấc mộng” khác của Tập nói riêng
cũng như của Đại Hán Trung Quốc nói chung. Đó là thôn tính Đài Loan.
III-
Sự kiện Hồng Kông tạo ra một hiệu ứng thức tỉnh tức thì đối với người
Đài Loan. Nó cho người Đài Loan thấy rằng mô hình “một quốc gia, hai thể
chế” – rất có thể được áp dụng nếu Trung Quốc chiếm Đài Loan – sẽ chỉ
là một lớp vỏ ngoài dối trá hơn là một thực thể chính trị mà Bắc Kinh
tôn trọng. Sự kiện Hồng Kông đang ảnh hưởng trực tiếp đến cục diện chính
trị bên trong Đài Loan. Với cuộc bầu cử vào tháng 1/2020, các ứng cử
viên tổng thống, giờ đây, kể cả một số đảng vốn ủng hộ Bắc Kinh, đang
gần như nhất loạt ủng hộ người biểu tình Hồng Kông. Đơn giản, đó là cách
lấy phiếu.
biểu tình hồng kông
Sự
kiện Hồng Kông cũng vô hình trung giúp bà Thái Anh Văn “trồi lên từ
đống tro tàn”, như bình luận của Foreign Affairs, khi bà từ tình trạng
bị “mất điểm” bỗng dưng “tăng hạng” trong các cuộc thăm dò dư luận kể từ
khi cuộc biểu tình Hồng Kông xảy ra. Ngày 9/6/2019, bà Thái viết trên
Twitter: “Chừng nào tôi còn là tổng thống thì cái gọi là “nhất quốc,
lưỡng chế” không bao giờ là một chọn lựa”. Hồng Kông đang đẩy Quốc dân
đảng (vốn luôn chủ trương thân Trung Quốc) ra xa hơn khỏi tầm với Bắc
Kinh, đồng thời đưa Đài Loan nhích lại gần Mỹ hơn. Nói riêng về yếu tố
địa chính trị, đây rõ ràng một hiệu ứng khiến Bắc Kinh rất “khó chịu”.
IV-
Hồng Kông cũng đang tạo một hiệu ứng ở Mỹ. Cho đến thời điểm này, Mỹ –
chính xác hơn là Quốc hội Mỹ – là nơi mạnh mẽ nhất, so với tất cả các
nước thế giới, lên án gay gắt Bắc Kinh. Không chỉ chỉ trích suông, Quốc
hội Mỹ còn đang treo lơ lửng trước mặt Tập Cận Bình “Dự luật dân chủ và
nhân quyền Hồng Kông”. Ảnh hưởng của luật này sẽ tạo ra những phản ứng
dây chuyền gây khó khăn cho Trung Quốc, không chỉ đối với Mỹ mà còn đối
với châu Âu. Ảnh hưởng của luật này không chỉ gây ảnh hưởng kéo theo đối
với châu Âu mà còn đối với châu Á trong việc (có thể) tái “định hướng”
lại quan hệ ngoại giao với Trung Quốc. Đó là một viễn cảnh mà những cậu
thanh niên rất trẻ như Hoàng Chi Phong hình dung khi họ thực hiện các
chiến dịch vận động hành lang tìm kiếm ủng hộ từ ngay giới chóp bu lãnh
đạo thế giới. Tương tự Đài Loan, sự kiện Hồng Kông cũng là yếu tố quan
trọng trong chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ, khi mà người Mỹ gốc Hoa
là nhóm đông nhất trong số các cộng đồng người Mỹ gốc Á, tập trung nhiều
nhất ở California và New York.
biểu tình hồng kông
V-
Hiệu ứng cuối cùng, dù không phải là chót hết, là hiệu ứng nhận thức.
Giới trẻ nói riêng và người Hồng Kông nói chung đã mang lại không chỉ
cảm xúc mà còn là cái nhìn mới về nhận thức cho thái độ đứng lên nhằm
ngăn chặn những gì mình đang hoặc sẽ bị tước mất. Qua đó, họ cho thấy,
một khi không có nhận thức hoặc bất lực trong việc đánh động nhận thức,
thì chẳng bao giờ có thể đưa đến thay đổi. Và chỉ khi nhận thức đạt đến
mức độ phổ quát thì hành động mới xảy ra. Họ cũng cho thấy, nhận thức
không chỉ là những lời kêu gọi, không chỉ là những phát biểu suông, mà
nó – phần lớn – đến từ nền tảng tri thức, từ đọc sách, từ môi trường
giáo dục, từ những thói quen được định hình và dạy dỗ qua nhiều thế hệ.
Cũng từ nhận thức và hiểu rõ việc mình làm, họ không hề lạc quan như
được tưởng. Họ biết họ đối mặt khó khăn nào. Họ biết ngày mai có thể sẽ
chết, như một cậu thanh niên thậm chí ghi lời nhắn “di chúc trong túi
tôi” trên chiếc nón bảo hiểm, nhưng ngày mai cũng sẽ không đến nếu hôm
nay họ chỉ lặng thinh ngồi nhìn tương lai bị cướp đi và thế hệ kế tiếp
sẽ nhận lãnh một di sản tan hoang chỉ bởi cha anh họ đã chẳng hề làm gì.
Cuộc
biểu tình chưa kết thúc. Càng theo dõi, càng thấy nhiều bài học từ nó.
Bất luận kết quả thế nào, bài học dữ dội nhất mà Hồng Kông đang mang lại
là muốn ngăn chặn sức mạnh hoang dại của con quái vật độc tài, như
Trung Cộng, thì hành động và chỉ hành động mới là giải pháp. Đó là cách
duy nhất, không có chọn lựa thứ hai.
Mạnh Kim
(FB Mạnh Kim)
Không có nhận xét nào