Kinh tế Mỹ đang tiến đến suy thoái?

Trong khi Tổng thống Trump vẫn khẳng định rằng ‘kinh tế Mỹ tốt hơn bao giờ hết’, ngày càng có dấu hiệu cho thấy kinh tế Mỹ đang đến chỗ suy thoái. Một kinh tế gia nhận định với VOA rằng nếu cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung kéo dài với cường độ hiện nay thì có khả năng kinh tế Mỹ ‘sẽ rơi vào suy thoái sau hơn 12 tháng nữa’.

Người tiêu dùng Mỹ đang mua sắm ở một trung tâm thương mại ở New York. Chi tiêu của người tiêu dùng là nhân tố chính quyết định sức khỏe của kinh tế Mỹ

Các nhà kinh doanh lo sợ

Một số nhà kinh tế đang kinh doanh ở Mỹ đã tỏ ra hoàn toàn lo ngại về rủi ro của một số chính sách kinh tế của Tổng thống Donald Trump đến nỗi họ cho là sẽ có suy thoái ở Mỹ ở Mỹ vào cuối năm 2021.

Trong một báo cáo được công bố hôm 19/8, 34% phần trăm các nhà kinh tế được Hiệp hội Kinh tế Kinh doanh Quốc gia (NABE) khảo sát cho biết họ tin rằng nền kinh tế đang chậm lại của Mỹ sẽ đi đến suy thoái vào năm 2021. Con số này tăng lên so với chỉ 25% trong một cuộc khảo sát tương tự hồi tháng Hai.

Cũng đồng ý về khả năng suy thoái của kinh tế Mỹ, nhưng 38% số người được vấn ý cho rằng suy thoái sẽ đến chậm hơn vào năm 2020. Chỉ có 2% cho rằng suy thoái sẽ diễn ra ngay trong năm nay – năm 2019.

Như vậy có đến 74%, tức gần 3/4 số người được hỏi đều tin rằng kinh tế Mỹ sẽ suy thoái. Có điều họ không đồng nhất về thời gian sẽ diễn ra suy thoái.

Các kinh tế gia đã từng bày tỏ lo ngại rằng cuộc chiến thuế quan của ông Trump và thâm hụt ngân sách tăng lên cuối cùng có thể làm suy giảm nền kinh tế.

Chính quyền Tổng thống Trump đã áp thuế lên hàng hóa từ nhiều đối tác thương mại quan trọng của Hoa Kỳ - từ Trung Quốc, châu Âu cho đến Mexico và Canada. Các quan chức chính quyền cho rằng thuế quan sẽ giúp họ đạt được các điều khoản thương mại có lợi hơn. Nhưng đến nay Mỹ vẫn chưa đạt được nhượng bộ từ Trung Quốc trong khi các đối tác bị Mỹ đánh thuế chỉ đơn giản trả đũa bằng cách đánh thuế lên hàng Mỹ.

Giao thương giữa Mỹ và Trung Quốc, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, đã lao dốc. Ông Trump đã quyết định hoãn đánh thuế khoảng 60% trong số 300 tỷ đô la số hàng nhập khẩu còn lại của Trung Quốc cho đến ngày 15/12 thay vì vào đầu tháng 9.

Các thị trường tài chính báo hiệu khả năng suy thoái của Mỹ vào tuần trước, thêm vào mối lo ngại về căng thẳng thương mại đang diễn ra và tin tức từ Anh và Đức rằng nền kinh tế của hai quốc gia này đang suy giảm.

Hồi tuần trước, các chỉ dấu từ thị trường trái phiếu báo hiệu nguy cơ suy thoái đã dẫn đến đợt báo tháo cổ phiếu lớn nhất ở Phố Wall trong năm nay. Các chỉ số chứng khoán Dow Jones và S&P 500 đều cùng giảm khoảng 3% hôm 14/8.

Các nhà kinh tế tham gia vào cuộc khảo sát của NABE cũng bày tỏ hoài nghi về triển vọng thành công của vòng đàm phán thương mại mới nhất giữa Washington và Bắc Kinh. Chỉ 5% dự đoán sẽ có một thỏa thuận thương mại toàn diện, trong khi 64% cho rằng có khả năng xảy ra thỏa thuận hời hợt, và gần một phần tư dự báo hai nước sẽ không đạt được thỏa thuận nào cả.

Lãi suất trái phiếu đảo chiều

Mỹ gần như chắc chắn không bị suy thoái ngay bây giờ. Nhưng nguy cơ Mỹ rơi vào suy thoái đã tăng mạnh trong hai tuần qua, theo nhận định của New York Times.

Tờ báo này dẫn ra tín hiệu trên thị trường trái phiếu mà họ cho là ‘không thể nhầm lẫn’ về nguy cơ suy thoái: lãi suất trái phiếu thời hạn 10 năm của chính phủ Mỹ đã giảm mạnh kể từ cuối tháng 7.

Đây là điều mà các kinh tế gia gọi là ‘sự đảo chiều đường cong lãi suất’ (inverted bond yield curve).

Thông thường, đường cong lãi suất sẽ đi lên dần theo thời hạn tức lãi suất trái phiếu dài hạn luôn cao hơn với lãi suất trái phiếu ngắn hạn. Sự đảo chiều xảy ra khi lãi suất trái phiếu dài hạn giảm xuống đến mức thấp hơn lãi suất ngắn hạn.

Sự đảo chiều lãi suất này cho thấy triển vọng tăng trưởng về dài hạn sẽ suy yếu hơn so với ngắn hạn.

Trong vòng 50 qua, hễ mỗi lần đường cong lãi suất này đảo chiều thì y như rằng sau đó kinh tế Mỹ suy thoái. Chỉ có một lần duy nhất tín hiệu này dự báo sai, theo thống kê của AP.

Theo lý giải của New York Times, thì cuộc chiến thương mại ‘lúc bật lúc tắt’ của ông Trump đã gây ra ‘bất trắc’ cho quá trình ra quyết định đầu tư hay kinh doanh của các doanh nghiệp.

“Chi tiêu đầu tư của doanh nghiệp đang giảm dần, bất chấp gói cắt giảm thuế của ông Trump,” tờ báo này viết.

“Suy thoái này có khả năng là một dạng vết thương do tự mình cắt,” New York Times dẫn lời ông Tara Sinclair, một nhà kinh tế tại Đại học George Washington, nói. ‘Tuy nhiên, độ sâu của vết cắt phụ thuộc vào nhiều đặc điểm khác của nền kinh tế và phản ứng chính sách sau đó.”

New York Times cho rằng môi trường kinh doanh hiện không thuận lợi cho các tập đoàn ra các kế hoạch đầu tư và thuê mướn nhân công.

“Cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ là một nguyên nhân chính. Cuộc tranh chấp đã gây khó khăn cho nhiều công ty toàn cầu trong việc lên kế hoạch cho hoạt động của họ - và trong một số trường hợp, điều đó có thể khiến họ ngồi nhìn hơn là đầu tư… Các công ty không biết liệu thuế quan sẽ sớm được dỡ bỏ hay chúng sẽ tiếp tục làm tăng chi phí kinh doanh,” tờ báo này viết.

“Tổng thống Trump đã nói rằng chúng ta sẽ sớm có một thỏa thuận tốt với Trung Quốc, nhưng ông ấy đã nói thế hết lần này đến lần khác trong vòng một năm qua,” ông Phil Levy, một cựu quan chức thương mại trong chính quyền George W. Bush, được dẫn lời nói. “Các doanh nghiệp cuối cùng bị tê liệt. Họ phải lê kế hoạch, nhưng có rủi ro ở khắp mọi nơi, vì vậy các doanh nghiệp phải thận trọng và ngưng đầu tư.”

Tuy nhiên, nếu chỉ chi tiêu doanh nghiệp co cụm không thì không dẫn đến suy thoái, nhưng nếu chi tiêu của người tiêu dùng sụt giảm thì sẽ gây nên vấn đề lớn cho nền kinh tế Mỹ. Chi tiêu tiêu dùng chiếm hơn hai phần ba kinh tế Mỹ, so với khoảng 14% chi tiêu của các doanh nghiệp.

Cho đến nay, người tiêu dùng Mỹ vẫn đang chi tiêu mạnh mẽ, thúc đẩy tăng trưởng chung. Nhưng sự nhiễu loạn trong thị trường toàn cầu có thể làm giảm niềm tin của người tiêu dùng, và khiến người Mỹ bóp chặt hầu bao. Cuộc khảo sát của Đại học Michigan về lòng tin của người tiêu dùng được công bố hôm 16/8 cho thấy chỉ số này đã giảm mạnh trong tháng 8.

Bên cạnh đó, nếu các doanh nghiệp giảm bớt đầu tư thì họ cũng có thể làm giảm thu nhập của người tiêu dùng thông qua việc sa thải nhân công, không thuê mướn nữa và không cho làm ngoài giờ nữa.

Ngoài ra, còn có những rủi ro khác có thể làm cộng dồn lên những nguy cơ này, cũng theo nhận định của tờ báo này. Trong số đó có sự tích lũy nợ của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp đã vay mượn nhiều hơn để tận dụng lãi suất thấp. Điều này khiến họ dễ bị tổn thương hơn nếu kinh tế suy giảm hay lãi suất tăng. Sư co cụm hoạt động vì chiến tranh thương mại có thể gây ra một làn sóng phá sản của các doanh nghiệp.

Trump trấn an

Tuy nhiên, cho đến nay, hầu hết các dấu hiệu kinh tế đều thể hiện vững chắc. Các hãng xưởng đang mở thêm việc làm mới với tốc độ ổn định, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở gần mức thấp nhất trong 50 năm và người tiêu dùng vẫn rất lạc quan. Số liệu bán lẻ của Mỹ trong tháng 7 đã tăng nhiều nhất trong 4 tháng.

Trong khi đó, Tổng thống Trump và đội ngũ kinh tế của ông đang cố gắng chứng tỏ những cảnh báo về suy giảm kinh tế không có gì nghiêm trọng, bất chấp những tín hiệu từ thị trường trái phiếu cho thấy khả năng suy thoái sẽ diễn ra.

Mặc dù vậy, trong một động thái thể hiện sự lo âu về tình hinh kinh tế Mỹ, ông Trump cũng đang kêu gọi Cục Dự trữ Liên bang cắt giảm lãi suất một lần nữa để giúp thúc đẩy tăng trưởng.

“Tôi nghĩ Fed có thể giúp cho tôi,” ông Trump nói hôm 18/8. “Nhưng Fed không muốn giúp tôi quá nhiều.”

Tháng trước, Fed đã cắt giảm lãi suất 0,25%. Trump đang thúc giục Fed cắt giảm lãi suất thêm một điểm phần trăm càng sớm càng tốt.

Mới đây nhất, Tổng thổng Trump xác nhận với các phóng viên ở Nhà Trắng rằng ông ‘đang xem xét cắt giảm thuế thu nhập cá nhân từ lương’, theo tin từ Washington Post và Wall Street Journal.

“Thuế lương là điều chúng tôi đang nghiên cứu và rất nhiều người muốn được giảm thuế và điều đó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến người lao động ở đất nước chúng ta,” ông Trump nói trong một cuộc trao đổi với các phóng viên ở Nhà Trắng hôm 20/8 mặc dù trước đó Nhà Trắng luôn bác bỏ thông tin này.

“Nền kinh tế chúng ta đang rất mạnh", ông Trump viết trên Twitter hôm 19/8 và cáo buộc Đảng Dân chủ bôi xấu tình hình kinh tế để làm tăng cơ hội của họ trong cuộc bầu cử vào năm 2020.

Một ngày trước đó, ông Trump và cố vấn kinh tế của ông là Larry Kudlow đều nhắc đến chi tiêu của người tiêu dùng như là dấu hiệu cho thấy sức bền bỉ của nền kinh tế Mỹ.

“Tôi không thấy suy thoái,” ông Kudlow nói trên chương trình ‘Meet the Press’ của kênh NBC. “Người tiêu dùng đang làm việc với mức lương cao hơn. Họ đang chi tiêu với tốc độ nhanh chóng.”

Chi tiêu tiêu dùng là trụ cột chính của kinh tế Mỹ và dữ liệu từ Bộ Thương mại tuần trước cho thấy doanh số bán lẻ vẫn vững mạnh.

Phó Tổng thống Mike Pence cũng thể hiện sự tự tin đó trong bài phát biểu hôm 19/8 Câu lạc bộ Kinh tế Detroit.”

“Bất chấp những lời lẽ vô trách nhiệm của nhiều người trên truyền thông chính thống, nền kinh tế Mỹ vẫn mạnh mẽ,” ông Pence nói. “Và triển vọng kinh tế Mỹ vẫn mạnh.”

Căng thẳng thương mại với Trung Quốc và các nước khác đã làm giảm sản xuất ở Mỹ và hạn chế đầu tư kinh doanh. Tăng trưởng kinh tế chậm lại từ mức 3,1% hàng năm vào đầu năm xuống còn 2,1% trong quý II.

‘Cần giải quyết sớm tranh chấp thương mại’

Trao đổi với VOA, Tiến sĩ Khương Hữu Lộc, hiện đang giảng dạy chương trình MBA tại Keller Graduate School of Management ở Mỹ, cho rằng nếu cuộc chiến thương mại với Trung Quốc không được giải quyết dứt điểm trong vòng 12 tháng tới thì Mỹ sẽ ‘đối mặt với nguy cơ suy thoái cao’.

Tuy nhiên, cho đến nay Bắc Kinh không tỏ dấu hiệu gì cho thấy họ muốn có nhanh chóng có được thỏa thuận với Mỹ để chấm dứt cuộc chiến thương mại và tốc độ đàm phán giữa hai bên được Mỹ đánh giá là chậm chạp.

“Nếu chiến tranh thương mại vẫn tiếp diễn với cường độ này, nếu thuế quan tăng lên 25% đối với toàn bộ hàng hóa Trung Quốc vào Mỹ thì có đến 70-80% khả năng Mỹ sẽ rơi suy thoái sau 12 tháng nữa,” ông Lộc nói.

Theo lời ông Lộc thì cuộc chiến thuế quan của ông Trump là ‘yếu tố rủi ro cao nhất đối với kinh tế Mỹ’ và ‘cách tốt nhất là tìm lối thoát càng sớm càng tốt cho cuộc chiến này’.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Lộc cho rằng cuộc chiến thương mại mà ông Trump phát động là cần thiết đối với Mỹ và so sánh Mỹ là ‘con bệnh cần liều thuốc đắng (chiến tranh thương mại) để chữa bệnh’.

“Nếu tạm thời không uống thuốc thì Mỹ sẽ mất càng nhiều cho Trung Quốc,” ông giải thích. “Đây là liều thuốc cần phải uống nhưng vấn đề là uống bao nhiêu và bao lâu.”

“Trung Quốc đang nhắm vào bầu cử (Tổng thống Mỹ vào năm 2020) khi họ thấy rõ ông Trump bắt đầu chùn bước sau khi rút lại một phần trong số 300 tỷ hàng hóa sẽ không bị đánh thuế,” ông giải thích cho thái độ không mặn mà đàm phán thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến của Bắc Kinh. Tuy nhiên ông cũng cho rằng Bắc Kinh cũng ‘không muốn để chiến tranh thương mại kéo dài mãi’ vì ‘xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm đi 12-15% trong mấy tháng vừa rồi, nạn thất nghiệp trong mức cao và mỗi tháng nguồn vốn chảy ra khỏi Trung Quốc mấy tỉ đô la’.

Về khung thời gian nước Mỹ có thể suy thoái, ông Lộc cho rằng ‘ít có khả năng’ Mỹ sẽ suy thoái trong vòng 1 năm đổ lại nhưng nguy cơ sẽ cao hơn sau đó.

“Công ăn việc làm vẫn vững chắc, thu nhập của doanh nghiệp trong 6 tháng đầu năm nay dù thấp hơn năm ngoái 2% do cuộc chiến thuế quan nhưng vẫn ổn định, nạn thất nghiệp thấp, tiền lãi của Mỹ dù thấp nhưng vẫn ở mức dương trong khi tiền lãi trên toàn cầu đã xuống gần mức âm,” ông Lộc phân tích.

“Mức tăng trưởng GDP lúc trước dự tính là 2,5% bây giờ chỉ còn là 1,5 hay 1,7% nhưng nếu muốn xuống 0% hay tăng trưởng âm (ngưỡng bắt đầu suy thoái) thì ít nhất cũng cần một năm nữa. Trong khi đó, chiến tranh thương mại trong năm đầu tiên chưa có ảnh hưởng gì hết,” ông giải thích thêm.

Khi được hỏi về chi tiêu của người tiêu dùng, vốn là trụ cột của nền kinh tế Mỹ, tại sao vẫn mạnh mẽ bất chấp thuế quan làm giá cả hàng hóa tăng cao, ông nói ‘người dân Mỹ trong mười mấy năm qua đã tiết kiệm nhiều hơn trong quá khứ’ và ‘những mặt hàng bị đánh thuế các nhà nhập khẩu đã trữ hàng từ trước’ nên vẫn còn hàng không bị đánh thuế để bán ra thị trường.

Ông cho rằng việc Fed giảm lãi suất không nên được diễn giải là thể hiện sự lo ngại về sức khỏe kinh tế Mỹ mà là để ‘theo kịp với lãi suất của các nước khác trên thế giới’.

Về thâm hụt ngân sách do gói cắt giảm thuế mà ông Trump đưa ra hồi năm 2017, chuyên gia này cho rằng điều đó sẽ khiến cho Mỹ ‘mất khả năng tăng chi tiêu nội địa để giúp kích thích nền kinh tế nếu suy thoái diễn ra’

Lợi nhuận doanh nghiệp của Mỹ mặc dù bị tác động của cuộc chiến thương mại nhưng ông Lộc cho rằng ‘đã được bù qua sớt lại’ bằng gói cắt giảm thuế của ông Trump

“Do chiến tranh thương mại, một số công ty phải ngưng lại không thể mở rộng gì nữa để nghe ngóng coi như thế nào,” ông nói và dự đoán rằng trong vòng 12 tháng nữa thu nhập doanh nghiệp ở Mỹ sẽ suy giảm.

(VOA)