Các công ty Mỹ gặp thách thức ‘đáng kể’ khi làm ăn ở Việt Nam

Các công ty của Mỹ vẫn gặp những thách thức “đáng kể”, bao gồm cả tham nhũng, khi tiến hành kinh doanh ở Việt Nam, một thị trường đang thu hút dòng vốn lớn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), theo một phúc trình của Hoa Kỳ.

Trẻ em trên một chiếc xe bus có sơn hình ảnh quảng cáo đồ uống có ga của Mỹ ở Hà Nội trong tấm ảnh chụp cuối những năm 1990. Sau khi Mỹ và Việt Nam thiết lập lại quan hệ ngoại giao năm 1995, các công ty Mỹ đã đổ vào Việt Nam để đầu tư và kinh doanh.

Báo cáo mới nhất của Bộ Ngoại giao (BNG) Mỹ về đánh giá các môi trường đầu tư nước ngoài cho thấy, măc dù Việt Nam tiếp tục thu hút dòng vốn FDI từ nhiều nước, nhưng những thách thức “đáng kể” mà các công ty Mỹ gặp phải trong các hoạt động kinh doanh của họ ở Việt Nam là “sự diễn giải luật không nhất quán, việc thực thi pháp luật bất thường và các luật lệ không rõ ràng”.

Việt Nam thu hút 19,1 tỷ USD vốn FDI trong năm 2018, tăng 9,1% so với năm 2017, trong khi đầu tư trực tiếp nước ngoài trên toàn cầu giảm gần 1/5, theo báo cáo, trong đó cung cấp thông tin cụ thể về các môi trường kinh doanh của hơn 170 nước để giúp các doanh nghiệp Mỹ cân nhắc trước khi đưa ra quyết định đầu tư.

Việt Nam thiếu một nền tư pháp độc lập, và thiếu sự chia tách quyền lực giữa các ngành của chính phủ.

Báo cáo Môi trường đầu tư của BNG Mỹ

BNG Mỹ nhận định rằng các dòng vốn FDI lớn chảy vào Việt Nam một phần do các cải cách kinh tế đang diễn ra, khi Việt Nam - với số dân 96 triệu người - đang có một dân số trẻ và ngày càng đô thị hóa cũng như có nền chính trị ổn định và lực lượng lao động rẻ.

Tuy nhiên, theo báo cáo, vẫn còn có các thách thức đáng kể, bao gồm tham nhũng, một hệ thống cơ sở pháp lý và luật pháp yếu, việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ kém, sự thiếu hụt lực lượng lao động có kỹ năng, các thực hành lao động hạn chế, và các trở ngại đối với đầu tư cơ sở hạ tầng.

Một khảo sát của các Phòng Thương mại Mỹ (AmCham) ở khu vực ASEAN được trích dẫn trong báo cáo của BNG Mỹ phát hiện ra rằng, hơn bất cứ quốc gia nào ở Đông Nam Á, các công ty của Mỹ nhận thấy sự thiếu hụt trong thực thi luật pháp một cách công bằng ở Việt Nam, mà điều này ảnh hưởng nặng nề tới khả năng của họ trong việc kinh doanh ở quốc gia Đông Nam Á này.

Nhận định về đánh giá của BNG Mỹ đối với môi trường kinh doanh ở Việt Nam, Hai Pham, một giám đốc cao cấp của Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, nói với VOA rằng “các luật lệ đôi khi được đề xuất và thông qua đã ngăn cản các hoạt động kinh doanh và tạo ra các rào cản thuế và phi thuế quan đối với thương mại.”

“Việt Nam thiếu một nền tư pháp độc lập, và thiếu sự chia tách quyền lực giữa các ngành của chính phủ,” báo cáo của BNG Mỹ viết. “Ví dụ, người đứng đầu ngành Tư pháp của Việt Nam đồng thời là một thành viên của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam.”

BNG Mỹ trích dẫn đánh giá của Transparency International nói rằng nguy cơ tham nhũng trong các phán quyết tòa án là đáng kể vì gần một phần năm các hộ gia đình Việt Nam được khảo sát nói rằng họ phải hối lộ khi ra tòa, và do đó, nhiều doanh nghiệp tránh xa các tòa án ở Việt Nam.

Các công ty của Mỹ nhận thấy sự thiếu hụt trong thực thi luật pháp một cách công bằng ở Việt Nam, mà điều này ảnh hưởng nặng nề tới khả năng của họ trong việc kinh doanh ở Việt Nam.

Khảo sát của các phòng thương mại Mỹ (AmCham)

Tiến sỹ kinh tế Phạm Đỗ Chí, người đã tới Việt Nam vài lần trong năm nay cùng với các công ty Mỹ để xem xét cơ hội đầu tư tại TP HCM, hồi tháng 5 nói với VOA rằng “red-tape” (tệ quan liêu) là một trong những cản trở hàng đầu đối với các doanh nghiệp Mỹ khi xem xét đầu tư tại Việt Nam.

Khảo sát Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (CPI) năm 2016 cho thấy, khoảng 66% doanh nghiệp tại Việt Nam phải trả “phí bôi trơn” cho quan chức địa phương.

Tuy nhiên, chuyên gia về Việt Nam của Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, có trụ sở chính ở Washington DC, Hai Pham, nói rằng chính phủ Việt Nam, qua quá trình làm luật, sẵn sàng hợp tác với tất cả các bên tham gia, bao gồm cả khối tư nhân của Mỹ, để có được một kết quả có lợi cho các bên.

Theo ông Hai Pham, trong khi “các công ty có thể có những khó khăn nhất định, phụ thuộc vào từng ngành kinh doanh do các bộ quản lý, thì ở cấp cao nhất, chính phủ Việt Nam lại tập trung vào việc thúc đẩy kinh doanh và thu hút FDI có chất lượng cao.”

Việt Nam, hiện đứng thứ 69/190 về môi trường kinh doanh theo báo cáo “Doing Business 2019” của Ngân hàng Thế giới, có quan hệ thương mại với hơn 200 nước và có hiệp định đầu tư hai chiều (BIT) với 66 quốc gia.

Hiệp định thương mại 2 chiều (BTA) giữa Mỹ và Việt Nam, ký kết năm 2001, đã biến đổi mối quan hệ thương mại giữa hai quốc gia cựu thù và thúc đẩy quá trình Việt Nam tham gia vào nền kinh tế toàn cầu nhanh chóng hơn, với việc Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2007. Kể từ khi BTA được ký kết, thương mại song phương Mỹ-Việt tăng từ 2,9 tỷ USD trong năm 2002 lên 54,6 tỷ trong năm 2017, theo Cơ quan Thương mại Quốc tế Mỹ.

Cơ quan này đánh giá rằng Việt Nam là một nước hưởng lợi chính từ mối quan hệ thương mại được cải thiện này.

Hiện Việt Nam có mức thâm hụt thương mại 39,5 tỷ USD với Mỹ vào năm 2018, tăng 3,1% so với năm 2017, theo dữ liệu của văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ. Việt Nam hiện đang thứ 17 trong số những bạn hàng thương mại lớn nhất với Mỹ, với tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt 58,9 tỷ USD vào năm ngoái.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tháng trước cáo buộc Việt Nam là nước “lạm dụng” thương mại với Mỹ nhiều nhất, tệ hơn cả Trung Quốc. Người phát ngôn BNG Lê Thị Thu Hằng sau đó nói với VOA rằng Việt Nam đang “thúc đẩy nhập khẩu các mặt hàng Hoa Kỳ có thế mạnh và Việt Nam có nhu cầu” cũng như “cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Hoa Kỳ muốn hoạt động tại Việt Nam.”

Khảo sát 2017 của AmCham cho thấy 54% các doanh nghiệp Mỹ đang hoạt động ở Việt Nam thấy rằng môi trường đầu tư nhìn chung sẽ được cải thiện và 72% những doanh nghiệp Mỹ tham gia khảo sát nói sẽ mở rộng kinh doanh ở Việt Nam.

(VOA)