Việt Nam ‘quan trọng’ trong chiến lược an ninh mới của Mỹ

Việt Nam, nước sắp đảm nhận vai trò chủ tịch ASEAN vào năm 2020, sẽ đóng vai trò quan trọng trong lúc Hoa Kỳ sắp sửa triển khai giai đoạn đầu của chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mà Washington vừa công bố tại diễn đàn an ninh khu vực Đối thoại Shangri-La ở Singapore hồi đầu tháng.

Việt Nam ‘quan trọng’ trong chiến lược an ninh mới của Mỹ

Hầu hết các quan chức cấp cao về ngoại giao và quốc phòng của Mỹ đều nhấn mạnh quan hệ đối tác với Việt Nam tại hội thảo nhan đề ‘Diễn đàn Ngoại giao Meridian: Các nước sông Mê Kông’ do Trung tâm Quốc tế Meridian tổ chức hôm 6/6 tại thủ đô Washington D.C.

Tiểu vùng sông Mekong bao gồm năm quốc gia lục địa của ASEAN: Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam. Tính tổng cộng, năm nước này có dân số 240 triệu người và GDP trên 800 tỷ đô la.

Nhận thức về tầm quan trọng của khu vực này, bản thân Hoa Kỳ cũng đã có những cơ chế riêng để hợp tác với các nước thuộc lưu vực sông Mekong, trong đó có Sáng kiến Hạ nguồn sông Mekong (LMI) vốn sẽ đánh dấu kỷ niệm 10 năm thành lập trong năm nay.

Đối tác ‘ngày càng quan trọng’

Mặc dù trong 5 nước này chỉ có Thái Lan là nước có quan hệ đồng minh theo hiệp ước với Mỹ, nhưng Việt Nam lại được đánh giá là ‘đối tác ngày càng quan trọng’, ông Mark Clark, quyền phó trợ lý ngoại trưởng Hoa Kỳ, Văn phòng Đông Á và Thái Bình Dương sự vụ, phát biểu tại buổi hội thảo.

Ông Randall Schriver, trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng phụ trách An ninh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, cũng có nhận định như thế về tầm quan trọng của Việt Nam đối với Mỹ trong chiến lược an ninh mới của Washington trong khu vực.

“Những quốc gia mà chúng ta đề cập hôm nay đều có vai trò chủ chốt trong chiến lược của Mỹ,” ông nói.

Ông chỉ ra liên tục các chính quyền Mỹ khác nhau đều đã tích cực xây dựng mối quan hệ với Việt Nam và cho rằng chính quyền của Tổng thống Donald Trump ‘đưa quan hệ này lên một mức độ cao hơn nữa’ với việc bản thân ông Trump đã đến Hà Nội hai lần trong vòng 3 năm – tức tương đương với số lần ông viếng thăm các nước đồng minh quan trọng (Anh, Pháp, Nhật) – trong khi cựu Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis đã thăm Việt Nam hai lần khi còn tại chức. Ông cũng lưu ý Việt Nam đã đứng ra tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh lần hai giữa ông Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un.

Còn bà Piper Campbell, một nhà ngoại giao cao cấp từng là đại biện của Mỹ ở ASEAN, cho rằng Việt Nam ‘đóng vai trò rất quan trọng trong ASEAN vào năm tới’ khi mà một trong những vấn đề trọng tâm của ASEAN sẽ là tăng cường kết nối trong phạm vi nội khối và giữa ASEAN với thế giới.

Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, ông Hà Kim Ngọc, phát biểu tại diễn đàn rằng trọng tâm của Việt Nam khi nắm chức chủ tịch ASEAN là ‘xây dựng cơ sở hạ tầng’ để tăng cường kết nối, trong đó có việc thực hiện Kế hoạch Hành động Hà Nội cho Đại khu vực Mekong (tức bao gồm cả Trung Quốc).

“Giao thông là hết sức quan trọng,” ông Ngọc nói, “Chúng tôi đang cần số tiền đầu tư 48 tỷ đô la Mỹ (vào cơ sở hạ tầng)”.

Trung Quốc hiện đang lôi kéo các nước trong khu vực tham gia vào các dự án cơ sở hạ tầng do nước này bỏ vốn trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai Con đường.

“Chúng tôi hết sức cần sự hợp tác của Mỹ trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng và năng lượng tái tạo,” ông Ngọc nói.

Trả lời câu hỏi của VOA rằng Mỹ có sẵn sàng nâng cấp quan hệ ‘đối tác toàn diện’ Việt-Mỹ thành ‘đối tác chiến lược’ hay không, ông Jim Webb, cựu thượng nghị sỹ liên bang Hoa Kỳ, nói rằng ‘bất cứ khi nào chúng tôi có thể cải thiện quan hệ với Việt Nam thì chúng tôi nên làm’.

Trả lời câu hỏi cũng của VOA về làm sao Mỹ-Việt có thể mở rộng quan hệ chiến lược mà không chọc giận Trung Quốc, ông Webb lưu ý rằng Việt Nam ‘luôn muốn đảm bảo rằng họ nằm ở giữa các cường quốc (tức không ngả về một bên nào)’.

“Họ muốn có quan hệ với Nga, với Mỹ và lại muốn không làm tổn hại quan hệ với Trung Quốc một cách không cần thiết,” ông nói và lưu ý Việt Nam đã đi từ chỗ hoàn toàn lệ thuộc vào Liên Xô đến xây dựng một chính sách đối ngoại phức tạp như hiện nay.

‘Lợi ích an ninh chung’

Các quan chức tham dự hội thảo cũng nhấn mạnh về mối liên hệ về an ninh giữa Mỹ với các nước tiểu vùng Mekong nói riêng và ASEAN nói chung.

“Các nước Mekong và cả khối ASEAN chia sẻ nhiều lợi ích chung chiến lược với chúng tôi trong việc xây dựng trật tự dựa trên luật pháp, tôn trọng luật pháp quốc tế, tôn trọng độc lập quốc gia, chủ quyền lãnh thổ và chế độ chính trị với vai trò trung tâm của ASEAN,” Đại sứ Ngọc nói.

Tại hội thảo, ông Randall Schriver đã tóm tắt ba đường hướng chính của chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mà ông gọi là ‘ba chữ P’, bao gồm ‘Preparedness’, ‘Partnership’ và ‘Promoting a networked region’.

Trước hết, ‘Preparedness’, tức chuẩn bị sẵn sàng, là tăng cường năng lực phối hợp lực lượng giữa các nước trong bối cảnh Mỹ chuyển từ các cuộc chiến mà họ tham gia lâu nay sang các cuộc cạnh tranh mới.

Thứ hai, ‘Partnership’, tức quan hệ đối tác, nhấn mạnh việc Mỹ tăng cường phát triển quan hệ an ninh với các nước trong khu vực mà theo ông giải thích là ‘Mỹ rất lệ thuộc vào các đối tác để có thể tiếp cận, đặt căn cứ và dựa vào các đóng góp hậu cần khi dính đến an ninh chung’ do Mỹ không phải là một quốc gia ở châu Á.

Chữ P thứ ba, ‘Promoting a networked region’, tức thúc đẩy một khu vực kết nối, nhấn mạnh vào việc hợp tác đa phương để đương đầu với các thách thức trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong khi cấu trúc an ninh có sẵn của Mỹ trong khu vực chủ yếu là song phương với một số quan hệ đồng minh có hiệp ước trong khuôn khổ ‘hub and spoke’ (tức trục và nan hoa)

“Chúng tôi muốn các nước đông nam Á có thể góp phần bảo vệ các lợi ích chung và đảm bảo rằng các vùng biển quốc tế vẫn là vùng biển quốc tế,” trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Randall Schriver nói và cho biết Mỹ ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN và sẽ có cuộc tập trận hải quân giữa Mỹ-ASEAN lần đầu tiên vào cuối năm nay.

Đại sứ Hà Kim Ngọc nói các khuôn khổ hợp tác giữa vùng Mekong với Mỹ như LMI hay ‘Những người bạn của Vùng hạ Mekong’ đã cho phép hai bên cùng làm việc trên nhiều vấn đề như an ninh, bảo vệ môi trường, đấu tranh với tội phạm xuyên quốc gia, chống buôn bán ma túy và buôn người.

Một số nguyên tắc của chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trùng khớp với tầm nhìn của ASEAN về bảo vệ chủ quyền và luật pháp quốc tế, ông Schriver cho hay.

“Nếu quý vị nói là bảo vệ chủ quyền là quan trọng, bảo vệ luật pháp quốc tế là quan trọng thì chúng ta có thể cùng làm việc với nhau về những nội dung đó,” ông nói. “Chúng tôi đồng ý với nguyên tắc nền tảng của quý vị là không muốn phải chọn phe giữa chúng tôi và Trung Quốc.”

Ông cho biết trong giai đoạn đầu tiên thực thi chiến lược mới, việc Mỹ có thể làm trước mắt là ‘bắt đầu xây dựng năng lực cho các nước đối tác’.

‘Bất an về Trung Quốc’

Về phần mình, ông Mark Clark cũng thừa nhận rằng lưu vực sông Mekong là ‘trọng tâm đặc biệt của chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương’ và nhấn mạnh những nguyên tắc trong chiến lược này là cam kết đối với chủ quyền lãnh thổ, sự minh bạch trong quản trị, vai trò trung tâm của Asean, trật tự dựa trên pháp trị và tôn trọng luật pháp quốc tế.

Trở về từ một chuyến công tác đến khu vực không lâu, ông Clark nói ông cảm nhận được các nước trong khu vực ‘rất hồ hởi về vai trò mạnh mẽ của Mỹ trong khu vực’.

“Tuy nhiên, phía dưới có một cảm giác bất an, lo lắng về áp lực của Trung Quốc đối với các nước để đi theo dự án ‘Một vành đai, Một con đường’ và áp lực phải ngày càng lệ thuộc kinh tế vào Bắc Kinh,” ông nói.

“Một số người trong khu vực đang lo lắng về việc Trung Quốc thúc đẩy phạm vi ảnh hưởng và áp dụng các chiến thuật mà chúng ta thấy trên Biển Đông để mở rộng dần dần phạm vi kiểm soát một cách tinh vi theo lát cắt salami.”

“Chúng tôi không có chính sách đòi các quốc gia vùng Mekong phải hạn chế quan hệ kinh tế với Trung Quốc, nhưng chúng tôi ủng hộ quyền của các nước được chọn lựa và cân nhắc kỹ trước khi họ đi theo con đường có nguồn vốn dễ dàng để trở nên quá phụ thuộc và tác động của việc này đối với chủ quyền của họ trong tương lai,” ông nói thêm.

Cựu Thượng nghị sỹ Jim Webb thì cho rằng vai trò của Mỹ như là một nhà đảm bảo được chấp nhận cho ổn định khu vực là ‘điểm mạnh nhất’ cho quan hệ giữa Mỹ và các nước trong khu vực trong tương lai.

Ông Webb cũng chỉ trích mạnh mẽ lập trường của Trung Quốc muốn giải quyết song phương với riêng từng nước trong các vấn đề của lưu vực sông Mekong cũng như trên Biển Đông và cho rằng các vấn đề này ‘cần giải pháp đa phương’.

“Trung Quốc khăng khăng đòi giải quyết toàn bộ vấn đề Biển Đông trong khuôn khổ song phương mà điều này có nghĩa là sẽ không bao giờ giải quyết được hay giải quyết theo ý đồ Trung Quốc,” ông Webb nói. “Trên vấn đề sông Mekong, anh không thể giải quyết song phương với từng nước về các đập thủy điện mọc lên ở bên phía Trung Quốc được mà anh phải đưa nó tới bàn đàm phán để có cuộc thương thảo đa phương.”

Ngọc Lễ

(VOA)