Thương chiến Mỹ - Trung đang làm thay
đổi các cách thức trao đổi mậu dịch giữa Mỹ và châu Á. Việc Hoa Kỳ tăng
mức áp thuế hàng nhập khẩu Trung Quốc làm gia tăng hiện tượng di dời
nhà xưởng sang Việt Nam. Hệ quả là hàng xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ tăng
vọt và thâm thủng mậu dịch của Mỹ với nước này cũng tăng theo.
Vì sao Việt Nam có nguy cơ trong tầm ngắm của bộ Tài Chính Mỹ ? |
Ông
Jean-Raphaël Chaponnière, chuyên gia kinh tế Trung Tâm Châu Á, trên
trang mạng Asialyst, lưu ý, bộ Tài Chính Mỹ đang theo dõi sát mọi biến
chuyển tại Việt Nam.
Làn sóng di dời nhà xưởng
Trong
4 tháng đầu năm 2019, xuất nhập khẩu giữa Trung Quốc và Mỹ đã bị sụt
giảm. Thâm hụt mậu dịch giữa Washington với Bắc Kinh giảm 8% tức khoảng
113 tỷ đô la, trong khi mà bản thân tổng mức thâm hụt hầu như không thay
đổi – nằm trong khoảng 347 và 349 tỷ đô la.
Theo
giải thích của ông Chaponnière, mức giảm thâm thủng của Hoa Kỳ với
Trung Quốc đã được bù bằng mức tăng thâm hụt của Mỹ với các nước châu Á
khác. Với 16,8 tỷ đô la trong giai đoạn từ tháng Giêng cho đến tháng Tư
2019, thâm hụt mậu dịch của Mỹ với Việt Nam đứng hàng thứ hai tại châu
Á, sau Trung Quốc và đứng hàng thứ 6 trên thế giới. Nếu như Hoa Kỳ thực
thi các đe dọa áp thuế chống Trung Quốc, nhập siêu của Mỹ đối với Việt
Nam trong năm 2019 này rất có thể vượt quá 50 tỷ đô la.
Xung
đột thương mại Mỹ và Trung Quốc còn thúc đẩy nhanh hơn nữa làn sóng di
dời nhà xưởng, được khởi động do chi phí sản xuất tại Trung Quốc tăng
lên. Các doanh nghiệp Trung Quốc có nhiều chọn lựa. Hoặc họ tiến hành tự
động hóa ; hoặc họ đến lập doanh nghiệp tại các tỉnh phía tây đất nước,
ở đó, cơ sở hạ tầng đã được cải thiện và có mức lương thấp hơn ; hoặc
họ di dời sang các nước khác.
Theo
một điều tra được thực hiện cuối năm 2017 tại 640 doanh nghiệp thuộc
ngành công nghiệp nhẹ ở phía nam Quảng Đông, phần đông các doanh nghiệp
này dự kiến tự động hóa dây chuyền sản xuất, một số ít (6% trong ngành
may mặc và 12% trong ngành đóng giày) là nghĩ đến việc ra khỏi vùng
duyên hải, và một nửa trong nhóm thiểu số này nhắm đến di dời nhà xưởng
ra nước ngoài.
Đương
nhiên, làn sóng di chuyển nhà xưởng đã tăng nhanh sau khi tổng thống Mỹ
Donald Trump thông báo áp thuế 25% nhắm vào 300 tỷ đô la hàng nhập khẩu
Trung Quốc, bao gồm một phần lớn hàng hóa do hãng Wall Mart phân phối
tại Mỹ.
Việt Nam : Quốc gia hưởng lợi từ cuộc thương chiến ?
Việt
Nam là quốc gia thu hút các doanh nghiệp rời Trung Quốc nhiều nhất.
Dòng di chuyển nhà xưởng giải thích vì sao xuất khẩu Việt Nam tăng gấp 4
lần trong giai đoạn 2010 – 2018. Hiện tại, xuất khẩu Việt Nam tương
đương 110% tổng sản phẩm nội địa.
Làn
sóng này bắt đầu trong những năm 2000 khi xảy ra căng thẳng chính trị
giữa Bắc Kinh và Tokyo. Sự kiện khiến nhiều doanh nghiệp Nhật Bản khi ấy
buộc phải áp dụng một chiến lược mà hãng tài chính lớn của Nhật Nomuara
đặt tên là « China one plus ». Nghĩa là đầu tư ở Trung Quốc và tại một
nước khác, tránh tình trạng « để tất cả trứng trong cùng một rổ ». Nhiều
doanh nghiệp Nhật Bản đã chọn Việt Nam và họ đôi khi dựng xí nghiệp ở
miền Bắc để dễ bề xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.
Theo
chân Nhật Bản là Hàn Quốc. Năm 2019, hơn 7000 doanh nghiệp Hàn Quốc
tuyển dụng khoảng 700 ngàn lao động Việt Nam. Mức lương trung bình của
nhân công Việt Nam là 3800 đô la/năm, rẻ hơn ba lần so với tại Trung
Quốc. Những doanh nghiệp này chiếm đến gần 1/3 tổng xuất khẩu của Việt
Nam.
Trong
số các doanh nghiệp Hàn Quốc, Samsung là nhà đầu tư lớn nhất. Tập đoàn
này cho lắp ráp tại Việt Nam đến một nửa trong số 300 triệu chiếc điện
thoại Galaxy bán ra trên thế giới và thu hút nhiều nhà thầu phụ khác.
Tương tự, hãng LG cũng đang đóng cửa nhà xưởng ở Pyeongtaek và mở rộng
khu xưởng ở Hải Phòng, nơi này lắp ráp 11 triệu chiếc điện thoại thông
minh.
Có
thể nói từ năm 2014, Hàn Quốc là nhà đầu tư nước ngoài hàng đầu tại
Việt Nam, trước Nhật Bản và bỏ xa cả Trung Quốc. Dù vậy, trong khoảng từ
tháng Giêng và tháng 5/2019, đầu tư của Trung Quốc đã tăng gấp năm lần
và họ đã qua mặt Hàn Quốc bằng cách gia tăng dòng vốn đầu tư nước ngoài
FDI.
Phân
tích các số liệu nhập khẩu hàng Việt Nam vào Mỹ cho thấy là các sản
phẩm bị liên lụy bởi thông báo tăng thuế hải quan đã tăng thêm 34%, tăng
nhanh hơn các sản phẩm thuộc những chủng loại khác đến ba lần. Hậu quả :
Thặng dư mậu dịch của Việt Nam đối với Hoa Kỳ đã tăng vọt và kể từ giờ
hàm chứa một rủi ro cho Hà Nội.
Trong tầm ngắm của bộ Tài chính Mỹ
Từ
những năm 1990, cứ mỗi sáu tháng, bộ Tài Chính Mỹ công bố một báo cáo
về chính sách trao đổi của những đối tác thương mại chủ yếu của Mỹ. Mục
đích là để xác định xem những nước này có thao túng tỷ giá hối đoái hay
không để củng cố tính cạnh tranh cho hàng xuất khẩu của họ vào thị
trường Mỹ.
Tài
liệu này phân tích những nước nào có được thặng dư mậu dịch ít nhất là
20 tỷ đô la đối với Mỹ. Nhất là, bộ Tài Chính giám sát những nước nào mà
cán cân tài khoản vãng lai vượt quá 3% GDP của họ và đồng tiền bị giảm
giá so với đồng đô la Mỹ.
Đối
với những quốc gia này, bộ Tài Chính xem xét đến chính sách can thiệp
của các ngân hàng trung ương để thu mua đô la nhằm tránh cho đồng tiền
nội tệ bị tăng giá so với đồng đô la. Nếu như số tiền tích trữ được
trong năm nhờ vào những biện pháp can thiệp từ các ngân hàng trung ương
của những nước có liên quan vượt quá 2% GDP của những nước đó, bộ Tài
chính Mỹ có thể suy ra rằng có nhiều xác suất thao túng đồng tiền. Cuối
cùng, nếu như báo cáo đi đến kết luận này, hành pháp của Mỹ được phép
đưa ra các biện pháp trừng phạt thương mại chống lại quốc gia bị cáo
buộc thao túng tiền tệ.
Trung
Quốc từ lâu là mục tiêu chính trong những báo cáo của bộ Tài Chính. Tuy
nhiên, trong suốt thời gian nhiệm kỳ tổng thống, ông Obama chưa bao giờ
kết luận Trung Quốc thao túng đồng nhân dân tệ. Bất chấp các cáo buộc
của ứng viên Donald Trump, không một báo cáo nào được công bố kể từ khi
ông Donald Trump đắc cử đi đến một kết luận như vậy, kể cả trong báo cáo
hồi tháng 5/2019 mới đây.
Đồng
nhân dân tệ của Trung Quốc từng bị trượt giá đến 10% so với đồng đô la
năm 2018, xóa tan tác động của việc tăng thuế nhập khẩu. Xu hướng này
đang tiếp diễn trong năm nay đến mức ngưỡng 7 nhân dân tệ đổi lấy một đô
la rất có thể bị vượt qua.
Thế
nhưng, báo cáo mới nhất của bộ Tài Chính đã đưa thêm nhiều nước châu Á
mới : Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia và Việt Nam. Khi ghi nhận cán cân tài
khoản vãng lai của Việt Nam tăng lên và có khả năng vượt 5% PIB trong
năm 2018, báo cáo lưu ý rằng mặc dù đã áp dụng chế độ tỷ giá hối đoái
linh hoạt trong năm 2016, nhưng tỉ giá của đồng Việt Nam so với đô la
thay đổi rất ít bởi vì Ngân hàng Trung ương Việt Nam đã nhiều lần can
thiệp vào thị trường hối đoái nhằm giữ cho đồng nội tệ không tăng giá.
Nếu
như Việt Nam nằm trong tầm ngắm của bộ Tài Chính Mỹ, nước này vẫn chưa
làm cho ông Donald Trump nổi dóa. Tuy nhiên, trong một dòng tweet, tổng
thống Mỹ lưu ý : « Rất nhiều doanh nghiệp rời Trung Quốc sang Việt Nam
hay nhiều nước khác. Chính vì thế Trung Quốc muốn có một thỏa thuận ».
Tác
giả cảnh báo : Nếu như những trông đợi của tổng thống Mỹ không đạt được
tại thượng đỉnh G20 diễn ra ở Osaka trong hai ngày 28 và 29 tháng
6/2019, chủ nhân Nhà Trắng có nguy cơ đổi ý đối với Việt Nam !
(RFI)
Không có nhận xét nào