Năm 2010 tôi viết bài về bộ sách giáo
khoa do nhóm Cánh Buồm chủ trương, lúc ấy tôi được biết tác giả thật sự
của những cuốn sách đặc biệt này là nhà giáo Phạm Toàn và từ lần đầu
tiên phỏng vấn ông tôi đã bị sức hút từ con người đặc biệt ấy hấp dẫn,
đến nỗi tôi tin ông là người có kiến thức uyên bác có thể giải quyết cho
tôi bao điều về Việt Nam nhất là trong thế giới của Hà Nội, nơi ông
sống cả đời và làm việc không hề mệt mỏi cho tới ngày nhắm mắt.
 |
| Phạm Đoan Trang đến thăm nhà giáo Phạm Toàn. (Hình: Trang Facebook của Phạm Đoan Trang) |
Hai
ngày trước đọc một bài viết ngắn của Đoan Trang về “cái ôm cuối cùng”
với ông, tôi biết rằng ngày ra đi của ông đã tới nhưng không đủ can đảm
gọi cho ông, bởi tôi sợ ông mệt trong cơn bạo bệnh và một nỗi sợ khác âm
ỉ nhưng mãnh liệt hơn khiến tôi không đành lòng bấm nút, tôi sợ sẽ khóc
và làm ông khóc theo như đã từng xảy ra nhiều năm trước, bởi tôi biết
ông rất quý tôi qua thời gian tôi và ông chia sẻ những điều mà cho tới
nay tôi tự hỏi không biết có ai thay thế được ông trong cuốn sách đời
của lòng tôi hay không.
Tôi
có duyên lắm mới nghe được giọng nói sang sảng hào phóng của ông qua
nhiều lần trò chuyện trước các vấn đề buốt nhức của nước nhà. Từ trăn
trở lẫn khó khăn khi làm Cánh Buồm, tới những bài viết, dịch của ông
trên trang Bauxite. Ông trẻ lắm trong lời ăn tiếng nói mà còn trẻ cả ở
nhân sinh quan, cung cách sống và quan niệm về giới tính. Với ai ông
cũng mở lòng ra mà trò chuyện vì chỉ như vậy ông mới nhìn thấy chính
mình. Nhà giáo Phạm Toàn được người chung quanh quý trọng không phải ở
khả năng thuyết phục mà ở sự minh mẫn lồ lộ trong từng giọng cười cho
tới từng cái siết tay thân thiện.
Có
lần gọi về cho ông chỉ để hỏi thăm tình trạng của trang Bauxite, ông im
lặng một chốc rồi hỏi tôi: Thế cậu có ý kiến gì giúp cho nó mạnh hơn
lên hay không? Tôi cũng bất ngờ và hỏi lại: Nó đang mạnh như thế còn gì?
Ông cười lớn: chưa đủ mạnh để công an tránh xa.
Làm
Cánh Buồm việc quan trọng nhất là kinh phí cho các bạn trẻ trong nhóm.
May mắn cho ông là có khá nhiều mạnh thường quân ở nhiều nước gửi về
giúp đỡ, nhưng những đồng tiền nhận được vẫn không đủ trang trải. Ông
thường xuyên lặn lội vào Nam nhằm kiếm thêm mạnh thường quân nhưng không
may, Sài gòn tỏ ra không mặn mà lắm với chương trình mà Cánh Buồm khởi
xướng ngoại trừ những người bạn thân của ông. Ông không buồn chút nào
khi nói với tôi ông sẽ lại vào giới thiệu Cánh Buồm nữa cho tới khi nào
“vỡ ra” mới thôi.
Ông
sống một cuộc đời giản dị và khiêm tốn mặc dù cuộc sống dành cho ông
khá nhiều cảm tình. Dưới mắt ông đồng tiền không là gì cả mặc dù thu
nhập của ông khó ai đoán được từ nguồn nào. Tôi nhớ như in khi ông nhắn
tin cho tôi bảo gọi ông gấp có chuyện quan trọng, khi gọi được thì ông
cho biết: lâu quá không nghe mày gọi nên….nhớ, vậy thôi.
Thay
vì bực mình, tôi xúc động như người say rượu. Tôi biết ông quý tôi mặc
dù chưa hề gặp nhau. Lần tôi về Hà Nội gần nhất có yêu cầu Phạm Xuân
Nguyên dẫn tôi tới thăm ông nhưng lúc ấy ông lại đi vắng, tiếc nhưng
không còn cơ hội nào khác tôi chỉ biết e-mail nhắn tin cho ông vì không
gọi được mặc dù đang ngồi tại Hồ Gươm. Lần duy nhất ấy vẫn làm tôi tiếc
nuối không ôm được người mình yêu quý. Duyên với nhau chưa đủ để gặp mặt
nhưng tôi và ông có những cuộc điện thoại dài nhiều tiếng đồng hồ bàn
về những vấn đề hoặc ông hoặc tôi chăm chú.
Khi
tôi cần tìm hiểu về một vấn đề giáo dục hay văn hóa Hà Nội ông sẵn sàng
ngồi hàng giờ tỉ mỉ cho tôi biết những gì đã xảy ra, và hơn thế ông còn
đưa ra những kết quả hết sức thuyết phục về những gì ông suy đoán. Tuy
nhiên chưa bao giờ tôi thấy ông tỏ vẻ tuyệt vọng về bất cứ vấn đề gì kể
cả vần đề gai góc nhất khi ông gặp khó khăn lúc điều hành trang Bauxite.
Lúc nào ông cũng cười thoải mái, không hề giả tạo hay gượng ép, nghe
tiếng cười của ông người ta cảm thấy cuộc đời gần gũi và đáng sống hơn.
Cũng trong tiếng cười ấy ông thường kể cho tôi nghe về những người an
ninh có thời gian vây chung quanh ông đã bị tiếng cười làm cho họ bối
rối ngần nào. Nếu Lão ngoan đồng trong tiểu thuyết của Kim Dung là có
thật thì hình ảnh nụ cười của ông đáng được ghi nhận như một cốt cách,
một tâm trạng thiện lương lúc nào cũng túc trực trong tâm hồn ông.
88
tuổi đáng được gọi là đại thọ cho những người bình thường nhưng với ông
thì không đủ để ông làm việc. Căn nhà số 713 Lạc Long Quân tầng 7 Quận
Tây Hồ Hà Nội từng chứa hàng ngàn nụ cười của ông giờ chắc nó sẽ nhớ như
bạn bè thân quyến của ông từng chứng kiến. Tôi luôn cả tin rằng Phạm
Toàn không bao giờ nuối tiếc cuộc đời này bởi ông thừa biết sống đến
ngần ấy thời gian, chưa làm điều gì buồn lòng cho người khác ngược lại
còn mang đến niềm kỳ vọng cho bao thế hệ qua bộ sách Cánh Buồm đã quá đủ
cho một sĩ phu Bắc Hà mặc dù địa chỉ e-mail của ông là
phamtoankhiemton.
Mặc Lâm
(Blog VOA)
Không có nhận xét nào