Carlyle Thayer - Đã tới lúc thế hệ nhà lãnh đạo trong sạch của Việt Nam đứng lên

Việt Nam cần đảm bảo lãnh đạo tương lai của quốc gia bằng cách cho các cán bộ chiến lược – thế hệ lãnh đạo đảng trong sạch kế tiếp – được bầu vào Ủy ban Trung ương mới vào năm 2021

GS. Carlyle A Thayer

Năm ngoái là năm giữa nhiệm kỳ năm năm của Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN). Hội nghị lần thứ tám của Ủy ban Trung ương ĐCSVN đã họp vào tháng 10 để chuẩn bị kế hoạch cho Đại hội lần thứ 13 vào năm 2021.

Năm tiểu ban chịu trách nhiệm soạn thảo kế hoạch kinh tế xã hội kế tiếp của Việt Nam, sửa đổi các đạo luật và kiểm tra các ứng cử viên cho Ủy ban Trung ương và Bộ Chính trị kế tiếp. Một loạt các vấn đề chính trị và kinh tế chính trong nước năm 2018 sẽ gây trở ngại cho việc chuẩn bị này rất nhiều.

Đầu tiên là chiến dịch chống tham nhũng đang diễn ra tại Việt Nam, trong đó phát hiện ra sự gian lận lớn của các quan chức liên quan đến Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và ba ngân hàng lớn.

Trong một sự kiện kỳ lạ các quan chức an ninh Việt Nam đã bắt cóc cựu giám đốc điều hành của Petro Vietnam, người đã trốn sang Đức, bị đưa trở lại Hà Nội và bị lãnh hai án tù chung thân. Giám đốc điều hành Tập đoàn Dầu khí Việt Nam cũng bị kết án chung thân.

Chiến dịch chống tham nhũng đã mở rộng phạm vi khi truy tố một thứ trưởng của Bộ Công an, một sĩ quan quân đội đứng đầu một công ty thuộc sở hữu quân đội và một mạng lưới các quan chức cao cấp ở thành phố Đà Nẵng. Tháng 3 năm 2018, Đinh La Thăng - cựu lãnh đạo đảng ở TP. HCM bị cách chức Bộ Chính trị - trở thành cựu thành viên Bộ Chính trị đầu tiên bị kết án tù.

Hạn chế Internet và tinh thần bài Trung Quốc

Một thách thức khác đối với ĐCSVN hồi năm ngoái là phản đối của công chúng đối với hai dự thảo luật được đưa ra để Quốc hội thông qua.

Luật đầu tiên là Luật về các khu hành chính và kinh tế đặc biệt, quy định thành lập ba đặc khu kinh tế ở Vân Đồn miền bắc, Bắc Vân Phong ở Miền Trung và Phú Quốc ở phía nam.

Luật thứ hai, Luật An ninh mạng, đã hợp nhất những điều khoản luật rải rác khác nhau trong nỗ lực kiểm tra internet.

Truyền thông xã hội Việt Nam cho rằng các doanh nghiệp của Trung Quốc sẽ được cho thuê đất 99 năm tại các đặc khu và đây là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. Luật An ninh Mạng được nhiều người xem là hạn chế tự do ngôn luận trên các phương tiện truyền thông xã hội.

Các cuộc biểu tình công khai và xuống đường chống Trung Quốc ồ ạt nổ ra vào tháng 6, cuộc biểu tình ở tỉnh Bình Thuận trở nên bạo lực. Các nhà phân tích chính trị cho rằng các cuộc biểu tình cho thấy sự bất mãn của công chúng đối với những bất ổn trong chính phủ. Chính phủ đã phải hoãn thông qua luật đặc khu cho đến năm nay.

Siết chặt nhân quyền

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng củng cố vị trí lãnh đạo của mình khi được bầu giữ luôn chức chủ tịch nước sau khi chủ tịch nước Trần Đại Quang qua đời vào tháng 11. Sự kiện này có khả năng làm đảo lộn cân bằng lãnh đạo trước đó và tạo khả năng thu tóm hết quyền lực vào tay một người. Bây giờ ông Trọng đóng vai trò cả quyết định định hình chính sách lẫn lựa chọn nhân sự cho Đại hội toàn quốc lần thứ 13

Tình hình nhân quyền của Việt Nam ngày càng xấu đi khi công an tiếp tục bắt giữ, xét xử và tống giam một loạt các nhà hoạt động chính trị và xã hội dân sự theo các điều khoản mơ hồ của Bộ luật Hình sự. Các nhà hoạt động này có liên quan đến các vấn đề khác nhau, bao gồm các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông, các vấn đề môi trường, quyền lao động và các quyền theo hiến pháp

Hai nhà hoạt động nổi tiếng, luật sư Nguyễn Văn Đài và Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, lần lượt được trả tự do và bị trục xuất sang Đức và Hoa Kỳ. Ước tính có khoảng 84 – 92 tù nhân lương tâm đang bị giam cầm tại Việt Nam.

Bất chấp những sự kiện chính trị này, nền kinh tế Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ với gần 7% GDP trong ba quý đầu năm 2018, đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào quần áo, giày dép và đặc biệt là điện tử làm cho xuất khẩu sản xuất tăng mạnh.

Việt Nam cũng là người hưởng lợi ngắn hạn trong cuộc chiến thuế quan Hoa Kỳ – Trung Quốc khi các công ty Trung Quốc và nước ngoài chuyển đến Việt Nam. Xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đã tăng và Việt Nam ghi nhận thặng dư thương mại là 35 tỷ đô la.

Bốn thử thách lớn

Hướng về phía trước, Việt Nam sẽ đối mặt với ít nhất bốn thách thức lớn trong năm 2019.

Quan trọng nhất, các nhà lãnh đạo Việt Nam phải giải quyết những bất ổn xã hội tiềm ẩn đã làm bùng phát các cuộc biểu tình lan rộng bằng cách giải quyết các vấn đề quản trị, bao gồm các vấn đề về đất đai, lao động và môi trường cũng như tự do internet.

Thứ hai, lãnh đạo Việt Nam phải đánh giá hiệu quả của tổng bí thư đảng - chủ tịch nước và quyết định liệu nên tiếp tục hay chấm dứt sự sắp xếp này khi nhiệm kỳ của Nguyễn Phú Trọng kết thúc vào năm 2021.

Thứ ba, Việt Nam phải thực hiện cải cách kinh tế như đã xác định, như cắt giảm hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhà nước để chấm dứt tình trạng bị Hoa Kỳ chỉ định là nền kinh tế phi thị trường. Việt Nam cũng nên thay đổi chính sách tỷ giá hối đoái hiện tại của mình nhằm tránh bị cho là thao túng tiền tệ.

Cuối cùng, Việt Nam cần đảm bảo lãnh đạo tương lai của quốc gia bằng cách cho các cán bộ chiến lược – thế hệ lãnh đạo đảng trong sạch kế tiếp – được bầu vào Ủy ban Trung ương mới vào năm 2021.

Carlyle A Thayer

Nguồn: AEC News Today

Diên Vỹ dịch

* Carlyle A Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales, Học viện Quốc phòng Úc, Canberra.

(VNTB)