Trung Quốc hối hận vì đã coi ông Trump là "hổ giấy"?

Trong năm đầu tiên, đặc biệt là trong những tháng đầu Donald Trump trở thành tổng thống Mỹ, báo chí nhà nước và các học giả Trung Quốc thường cho rằng ông là một người bốc đồng, hay chính xác là một con "hổ giấy". Nhưng xem ra, hiện giờ họ đã nhìn Trump với con mắt khác.

Những ngày đầu của ông Trump

Vào ngày Trump tuyên thệ nhậm chức tổng thống Mỹ thứ 45 (20/1/2017), tờ Trung Hoa nhật báo phiên bản tiếng Anh (China Daily) đã tỏ ra coi thường lời “tuyên chiến” của Trump đối với mối quan hệ thương mại Mỹ-Trung. Báo này cho rằng “tất cả những lời đe dọa chiến tranh thương mại với Bắc Kinh chỉ là lời nói bốc đồng của một con 'hổ giấy'”.

Vài tuần sau, khi Trump tuyên bố công nhận chính sách “Một Trung Quốc”, Thời Ân Hoằng - Giáo sư về Quan hệ Quốc tế và Nghiên cứu Chiến lược của trường Đại học Nhân dân Trung Quốc - cho rằng Tổng thống Mỹ “đã thua trong cuộc so găng với người đồng cấp Tập Cận Bình, và Trump sẽ bị coi là 'hổ giấy'”. Trong cuộc trả lời phỏng vấn của tờ Thời báo Hoàn cầu vào tháng 8/2017, Thời Ân Hoằng cũng nhắc lại quan điểm này và khẳng định Trump đã từ bỏ thế đối đầu với chính sách “Một Trung Quốc” của Bắc Kinh.

Người Trung Quốc từng có cái nhìn “màu hồng” về Trump bởi ông đã không thực hiện lời hứa khi tranh cử về việc cứng rắn với Bắc Kinh. Ngoài ra, trong năm đầu nhậm chức, Trump còn đưa ra nhiều quyết định đặc biệt có lợi cho Trung Quốc, ví dụ như rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) - một thành tựu thương mại của người tiền nhiệm Barack Obama. Tháng 1/2018, tờ The New Yorker đăng một bài viết của chiến lược gia trường Đại học Quốc phòng Trung Quốc (NDU) - ông Kim Nhất Nam - cho rằng thông qua việc rút Mỹ khỏi TPP, Trump đã “tặng Trung Quốc một món quà quý giá”, Mỹ “đã rút về ở ẩn, tới thời Trung Quốc tỏa sáng”.

Ba tháng sau đó, tờ Atlantic - một tạp chí khác của Mỹ - đã đăng một bài viết với nội dung tương tự. Báo này dẫn lời của Thẩm Đinh Lập, Giáo sư của trường Đại học Phúc Đán (Thượng Hải), khẳng định “Trung Quốc có thể dễ dàng đối phó với Trump”, và người Trung Quốc “quá may mắn” vì nước Mỹ có tổng thống như vậy. Thẩm Đinh Lập đưa ra bình luận trên bởi trong chuyến thăm Trung Quốc hồi tháng 11/2017, Trump đã ca ngợi Tập Cận Bình là “người rất đặc biệt”. Ngoài ra, ông còn bày tỏ “sự tôn trọng sâu sắc” với đất nước Trung Quốc và “truyền thống văn hóa tuyệt vời của người dân nước này”. Chưa kể, thay vì đổ lỗi cho Trung Quốc, Trump còn thừa nhận Bắc Kinh có lợi thế hơn Mỹ trong vấn đề thâm hụt thương mại.

Không chỉ truyền thông và giới học giả Trung Quốc, ngay cả các chuyên gia Mỹ và phương Tây cũng tin Trump chỉ là “hổ giấy”, việc ông trở thành tổng thống Mỹ chính là “món quà" mà "trời ban cho” Trung Quốc. Tờ New Yorker đăng bài viết có tựa đề “Làm cho Trung Quốc vĩ đại trở lại” (phỏng theo khẩu hiệu “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” của Trump khi còn tranh cử). Trong khi đó, tờ Atlantic có bài viết với tiêu đề “Trung Quốc yêu Trump”. Một số cơ quan truyền thông của Mỹ và phương Tây khác, chẳng hạn như Foreign Policy và The Guardian, đều có những bài viết với quan điểm tương tự.

Rõ ràng, việc Trump rút khỏi những thỏa thuận đa phương quốc tế quan trọng, đặc biệt là TPP, là sai lầm chiến lược lớn bởi động thái này đã mang lại cho Trung Quốc những lợi thế và cơ hội lớn để gia tăng ảnh hưởng, trở thành “nhà vô địch toàn cầu” mới trong lĩnh vực tự do thương mại, kinh tế mở và đa phương. Khi nước Mỹ dưới thời Trump "rút về ở ẩn", Trung Quốc của Tập Cận Bình đã tỏa sáng tại hầu hết những diễn đàn quốc tế quan trọng. Điều này được thể hiện rõ nét lần đầu tiên bởi một lãnh đạo Trung Quốc tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos vào tháng 1/2017.

Trung Quốc không nắm bắt được cơ hội

Thế nhưng, Trung Quốc đã không tận dụng được những cơ hội lớn mà Trump tạo ra. Gần 2 năm sau khi Trump đắc cử, “người khổng lồ châu Á” vẫn không thể dẫn đầu ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, chưa nói tới cả thế giới, trong lĩnh vực thương mại. Trung Quốc vẫn không đạt được thỏa thuận thương mại song phương hay đa phương thực sự đáng kể nào. Lý do đơn giản là Trung Quốc vẫn không phải là một nền kinh tế mở và tự do, bất chấp tất cả các cam kết của Tập Cận Bình. Đặc biệt, Trump ngày càng chứng tỏ ông không phải là một vị tổng thống dễ bị Trung Quốc "qua mặt” hay một con “hổ giấy” như nhiều người từng nghĩ.

Ngoài việc phát động chiến tranh thương mại với Trung Quốc từ tháng 6/2018, chính quyền Trump còn áp dụng nhiều biện pháp cứng rắn hơn đối với Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực then chốt khác, bao gồm an ninh mạng, nhân quyền, chính trị, văn hóa, Đài Loan và Biển Đông. Có thể nói, từ những năm 70 của thế kỷ trước, chưa một tổng thống Mỹ nào lại có quan điểm cứng rắn toàn diện với Trung Quốc như Trump. Không như những người tiền nhiệm - chẳng hạn như Bill Clinton, George W. Bush và Barack Obama, những người coi Trung Quốc là “đối tác chiến lược” của Mỹ - Trump coi Bắc Kinh là “đối thủ chiến lược”, là “kì phùng địch thủ".

Có thể nói, Trung Quốc giờ đây bắt đầu lo lắng về việc phải đối đầu với một nước Mỹ hoàn toàn khác dưới thời Trump, một nước Mỹ sẵn sàng chấm dứt mối quan hệ song phương mà hai nước đã xây dựng từ những năm 1970.

Ông Trump không phải là “hổ giấy”

Không chỉ cứng rắn với Trung Quốc, Trump còn tỏ ra là một người khó đoán và bất định. Điều này khiến những nhà lãnh đạo Trung Quốc, vốn coi yếu tố ổn định là ưu tiên hàng đầu, gặp phải vô vàn khó khăn. Đáng ngại hơn, sự cương quyết của Trump còn gây trở ngại cho sự phát triển của Trung Quốc nói chung và kế hoạch của Tập Cận Bình nói riêng. Ví dụ, một trong những kế hoạch lớn của Trung Quốc là “Sản xuất tại Trung Quốc vào năm 2025”, một chiến lược với tham vọng đưa Trung Quốc trở thành “đầu tàu thế giới trong lĩnh vực khoa học và công nghệ”. Các mức thuế quan mà Trump áp đặt với Bắc Kinh chủ yếu nhằm vào kế hoạch này. Bên cạnh đó, Nhà Trắng còn “cấm vận các khoản đầu tư cụ thể và tăng cường kiểm soát xuất khẩu đối với những cá nhân và cơ quan Trung Quốc có liên quan tới việc thu thập các công nghệ công nghiệp đặc biệt”.

Đối diện với một tổng thống Mỹ “không nói suông”, các quan chức và giới truyền thông Trung Quốc đã thể hiện sự tức giận gay gắt. Thôi Thiên Khải - đại sứ Trung Quốc tại Mỹ - nói: "Washington nên từ bỏ ảo tưởng rằng Trung Quốc sẽ nhượng bộ trước sự đe dọa của Mỹ”. Trong khi đó, tờ Thời báo Hoàn cầu khẳng định: “Mỹ đang mở rộng ảnh hưởng ở khắp nơi trên thế giới. Cần dạy cho Washington một bài học. Chỉ có Trung Quốc - nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới - mới có thể làm được điều đó.... Cú phản đòn thương mại của Trung Quốc đã dạy cho Mỹ một bài học nhớ đời... Bắc Kinh quyết chiến đấu tới cùng”.

Thế nhưng, thời gian gần đây, giới chức và truyền thông Trung Quốc đã "dịu giọng" đi rất nhiều khi đề cao hợp tác và kêu gọi giảm bớt đối đầu. Ví dụ, khi bình luận về chính sách cứng rắn của Mỹ đối với Trung Quốc, thay vì sử dụng những ngôn từ đanh thép để đáp trả như mọi khi, Thời báo Hoàn cầu cho rằng “Trung Quốc cần phải tránh xa những vấn đề mang tính cảm tính và có đánh giá chiến lược, khách quan, cụ thể về Mỹ dựa trên mối quan hệ song phương hiện tại”. Trong một bài viết khác, Thời báo Hoàn cầu khẳng định: “Trung Quốc hiểu rõ sức mạnh của Mỹ và không muốn đối đầu. Tuy nhiên, Mỹ phải tôn trọng quyền phát triển của Trung Quốc”. Một mặt, cách phản ứng như vậy được đánh giá là khôn ngoan bởi nó ngăn chặn căng thẳng giữa hai cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới và kìm chế sự leo thang dẫn tới chiến tranh lạnh, hay nguy hiểm hơn có thể là cả “chiến tranh nóng”. Mặt khác, động thái đó cũng cho thấy Trung Quốc ngày nay đã hiểu ra rằng Trump “đang áp dụng chiến lược mới, có hành động quyết đoán nhằm vào Trung Quốc và sẽ không bao giờ lùi bước”.

Một năm trước đây, nhiều người Trung Quốc nghĩ Trump là “hổ giấy”, song có lẽ bây giờ rất ít người còn giữ quan điểm như vậy. Chính những đánh giá sai lầm cơ bản về một vị “tỉ phú-tổng thống” chính là nguyên nhân khiến Trung Quốc lâm vào tình cảnh bế tắc toàn diện như ngày hôm nay trong một cuộc chiến trên nhiều lĩnh vực với Mỹ.

Theo “Asiatimes”

Vũ Hiền (gt)

(Nghiên cứu Quốc tế)